Κάτω από την πίεση των ΗΠΑ να αυξηθούν εως το 5% επί του ΑΕΠ οι αμυντικές δαπάνες για τα μέλη του ΝΑΤΟ, προκειμένου να επωμιστούν περισσότερο το κόστος της συλλογικής άμυνας, η Ευρώπη φαίνεται ότι συνειδητοποιεί ότι όταν αλλάζουν οι συνθήκες, πρέπει να αλλάξουν και οι κανόνες.
Στη Διάσκεψη Ασφάλειας του Μονάχου, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έδωσε το σήμα αυτής της αλλαγής, προτείνοντας να ενεργοποιηθεί μια ρήτρα διαφυγής βάση της οποίας οι στρατιωτικές δαπάνες των μελών της ΕΕ δε θα υπολογίζονται στα αυστηρά ελεγχόμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση όρια του δημοσιονομικού ελλείμματος.
Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες, χωρίς να κάνουν σημαντικές περικοπές στον προϋπολογισμό τους, δίνοντας στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πολύ μεγαλύτερα περιθώρια ελευθερίας.
Γίνεται κατανοητό ότι για μια χώρα σαν την Ελλάδα, η οποία είναι τρίτη στην κατάταξη των μελών του ΝΑΤΟ ως προς το ύψος των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης, η υιοθέτηση της ρήτρας διαφυγής είναι μια χρυσή ευκαιρία να προχωρήσει η χώρα στη θωράκιση της με περισσότερα οπλικά συστήματα, χωρίς να κάνει περικοπές στον προϋπολογισμό προκειμένου να αποφευχθούν οι δημοσιονομικές περιπέτειες.
Εξίσου σημαντικό για τη χώρα μας είναι ότι εκτός από τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανέφερε ότι θα εκπονήσει παράλληλα ένα ευρύτερο πακέτο μέτρων για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε μιας ξεχωριστά από τις 27 χώρες της ΕΕ.
Η Ελλάδα ως το ανατολικό σύνορο της ΕΕ/Ευρώπης, είναι η κατεξοχήν χώρα που δικαιούται αυξημένο μερίδιο από το ευρύτερο πακέτο μέτρων για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών.
Ήδη άλλωστε από το 2020, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε ανοικτά ονομάσει την Ελλάδα ως την «ασπίδα» των συνόρων της Ευρώπης, με αφορμή την πρόκληση που επιχείρησε η Τουρκία εργαλειοποιώντας πρόσφυγες και μετανάστες στον Έβρο.
Η ανάδειξη της Ελλάδας ως de facto εξωτερικό σύνορο της Ένωσης συνεπάγεται λοιπόν αυξημένες αμυντικές ανάγκες. Τώρα που η Ευρώπη αναγνώρισε ότι «ήρθε η ώρα να μετακινήσουμε βουνά στην Ευρωπαϊκή Ένωση» όπως είπε και η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρώην υπουργός Άμυνας της Γερμανίας, η χώρα μας φαίνεται ότι θα έχει επιτέλους τη δυνατότητα να θωρακίσει σωστά τα σύνορα της, χωρίς τον φόβο του δημοσιονομικού εκτροχιασμού.
Τέλος, σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν στη Διάσκεψη Ασφαλείας, η Επιτροπή θα επιτρέψει τη διοχέτευση περισσότερων ιδιωτικών επενδύσεων στην άμυνα και θα ξεκινήσει κοινά έργα κοινού ενδιαφέροντος, όπως για παράδειγμα η προηγμένη αεράμυνα, κατά το πρότυπο των κοινών έργων για την ενέργεια.
Τη σημασία των προτάσεων της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για τη χώρα μας και την Ευρώπη υπογράμμισε και ο Κ. Μητσοτάκης χαρακτηρίζοντας τες ως «Κρίσιμο βήμα για τη συλλογική μας ασφάλεια».
«Η Ελλάδα έχει από καιρό υποστηρίξει την εξαίρεση των αμυντικών επενδύσεων από δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Χαιρετίζουμε την πρόταση της προέδρου @vonderleyen να ενεργοποιήσει τη ρήτρα διαφυγής, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη της ΕΕ να ενισχύσουν τις αμυντικές τους ικανότητες».
Το «παρασκήνιο» των εισηγήσεων της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν
Ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ μετά από τη σύνοδο των υπουργών Άμυνας της συμμαχίας μίλησε την Τετάρτη σε δημοσιογράφους στα κεντρικά γραφεία του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, επαναλαμβάνοντας το αυστηρό μήνυμα των ΗΠΑ στα μέλη της συμμαχίας: Καθώς οι ΗΠΑ επικεντρώνονται στην ασφάλεια του εδάφους τους και στην αποτροπή του πολέμου με την Κίνα στον Ινδο-Ειρηνικό, αναμένουν από τις ευρωπαϊκές χώρες να κάνουν περισσότερα για να υπερασπιστούν την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής υποστήριξης της Ουκρανίας.
Ο Χέγκσεθ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ΗΠΑ «θα συνεχίσουν να ξοδεύουν δυναμικά και να στέκονται δίπλα στους Ευρωπαίους συμμάχους τους, ωστόσο η ήπειρος δεν μπορεί να έχει την προσδοκία ότι οι ΗΠΑ θα είναι ο μόνιμος εγγυητής της ασφάλειάς τους».
Ερωτηθείς μάλιστα εάν οι ΗΠΑ θα αυξήσουν τις δικές τους αμυντικές δαπάνες, οι οποίες σύμφωνα με τα στοιχεία του ΝΑΤΟ ανέρχονται περίπου στο 3,4% του ΑΕΠ, ο Χέγκσεθ απάντησε διπλωματικά «Κανείς δεν μπορεί ή δεν πρέπει να αμφισβητήσει την έκταση της προθυμίας της Αμερικής να επενδύει στην εθνική ασφάλεια… το 3,4% είναι μια πολύ ισχυρή επένδυση, πολύ μεγαλύτερη των περισσότερων συμμάχων μας στο ΝΑΤΟ».
Ο Γενικός Γραμματέας της συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε, κινήθηκε σε παρεμφερές κλίμα δηλώνοντας ότι η Ευρώπη θα πρέπει να δαπανήσει περισσότερα, να αυξήσει μαζικά τις επενδύσεις στην αμυντική της βιομηχανική βάση και όσοι σύμμαχοι εξακολουθούν να κινούνται χαμηλότερα του τρέχοντος στόχου των αμυντικών δαπανών του 2%, θα πρέπει να τον εκπληρώσουν.
Ο Μαρκ Ρούτε προφανώς και αναγνωρίζει ότι για τις περισσότερες χώρες, παραμένει ανέφικτο το κατώτατο όριο του 5% του ΑΕΠ που έθεσε ο Ντόναλντ Τραμπ στα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ. Ήδη πολλές ενισχύουν τις δαπάνες τους με συμπληρωματικούς προϋπολογισμούς.
Σύμφωνα άλλωστε με ρεπορτάζ του Bloomberg, εσωτερικά οι σχεδιαστές του ΝΑΤΟ εκτιμούν ότι θα χρειαζόταν 3,5% έως 3,7% του ΑΕΠ για να ικανοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές απαιτήσεις για τα αμυντικά σχέδια της συμμαχίας.
Η στήλη εκτιμά ότι στο τέλος της ημέρας, το κατώτατο όριο των αμυντικών δαπανών θα οριοθετηθεί πέριξ αυτού του εύρους, μεταξύ 3,5% και 4%.
Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι οι αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ μειώθηκαν απότομα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, από το επίπεδο του 4,1% του ΑΕΠ το 1990 σε 2,6% το 2000.
Για την ενίσχυση της χρηματοδότησης, τα μέλη συμφώνησαν στη σύνοδο κορυφής στην Ουαλία το 2014 να συνεισφέρουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους στη συμμαχία έως το 2024.
Μέχρι το 2017, όταν ο Τραμπ εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ, μόνο τέσσερις χώρες πληρούσαν αυτό το όριο. Μια από αυτές ήταν η Ελλάδα, μαζί με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Πολωνία.
Ο Τραμπ πίεσε τους συμμάχους να επεκτείνουν τους στρατιωτικούς τους προϋπολογισμούς.
Επτά χρόνια αργότερα, αν και έχουν ενισχυθεί οι στρατιωτικές δαπάνες των μελών του ΝΑΤΟ, τα περισσότερα μέλη εξακολουθούν να μη δεσμεύουν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα και μόνο έντεκα χώρες το 2023 πληρούσαν τα κριτήρια, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ελλάδα, η Πολωνία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Φιλανδία.
Η χώρα μας έρχεται τρίτη σε αμυντικές δαπάνες πίσω από την Πολωνία που έχει αυξήσει σημαντικά τα ποσά που ξοδεύει σε αμυντικές δαπάνες λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και τις ΗΠΑ.
Αναλυτικά, οι χώρες που έχουν ξεπεράσει τον στόχο του 2% είναι η Πολωνία (3,9%), οι ΗΠΑ (3,49%), η Ελλάδα (3,01%), η Εσθονία (2,73%), η Λιθουανία (2,54%), η Φινλανδία (2,45%), η Ρουμανία (2,44%), η Ουγγαρία (2,43%), η Λετονία (2,27%), το Ηνωμένο Βασίλειο (2,07%) και η Σλοβακία (2,03%).
Aποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δε θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
