Το κακάο ήταν ο μεγάλος πρωταγωνιστής του 2023, σημειώνοντας άνοδο μεγαλύτερη από 40%. Μέσα στη χρονιά σημειώθηκαν και μεγάλα ιστορικά ρεκόρ για την τιμή του, αφού αυτή ξεπέρασε και τα 4.000 δολάρια/τόνο, κάτι που είχε να γίνει από το 1979. Η βασική αιτία της μεγάλης ανόδου ήταν η ανησυχία για την ποιότητα και τον όγκο της συγκομιδής στους δύο μεγαλύτερους παραγωγούς του κόσμου, την Ακτή του Ελεφαντοστού και την Γκάνα, οι οποίες κάθε χρόνο παράγουν μαζί περίπου το 60% της παγκόσμιας συγκομιδής (η Ακτή του Ελεφαντοστού το 40% και η Γκάνα το 20%) λόγω της κακής κατάστασης πολλών κακαόδεντρων και της επίδρασης των καιρικών συνθηκών, ειδικά του φαινομένου Ελ Νίνιο.
Με το θέμα είχαμε ασχοληθεί πρώτη φορά τον Οκτώβριο, όταν η τιμή του κακάο είχε φθάσει κοντά στα 3.800 δολάρια/τόνο (Το Ελ Νίνο και η μεγάλη ζήτηση εκτοξεύουν το κακάο). Η άνοδος, όμως, δεν σταμάτησε εκεί, καθώς οι εκτιμήσεις για σημαντικό έλλειμμα προσφοράς το επόμενο διάστημα έφεραν και άλλες αγορές στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Το ράλι συνεχίστηκε και μέσα στο 2024, και μάλιστα με ακόμα μεγαλύτερη δύναμη. Αυτές τις μέρες βρισκόμαστε πάνω και από τις 6.000 δολάρια/τόνο, καθαρά πάνω από την υψηλότερη τιμή όλων των εποχών, η οποία είχε σημειωθεί το 1977 στα 5.379 δολάρια/τόνο.
Η μετεωρική άνοδος απασχολεί όλο και περισσότερο τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και τον οικονομικό Τύπο, όπως και τις μεγάλες παγκόσμιες επιχειρήσεις που κατασκευάζουν και πωλούν προϊόντα που έχουν ως βάση το κακάο. Είναι προφανές πως οι εταιρείες αυτές σύντομα θα αναγκαστούν να ανεβάσουν τις τιμές των προϊόντων τους, καθώς όσα αποθέματα και να έχουν αγοράσει με χαμηλότερες τιμές, κάποια στιγμή θα αναγκαστούν να προμηθευτούν νέες ποσότητες σε τιμές που δεν έχουν ξαναδεί ποτέ τους.
Μεγάλες επιχειρήσεις όπως η Mondelez (MDLZ NASDAQ), η οποία παράγει τις σοκολάτες Cadbury, η Hershey (HSY NYSE) με τα ομώνυμα προϊόντα, η Lind & Spruengli (LISV ZURICH) και η Nestle (NESN ZURICH) έχουν ήδη ενημερώσει τους μετόχους τους για την πρόθεσή τους να προβούν σε αναγκαστικές αυξήσεις.
Όπως είπαμε, η βασική αιτία πίσω από την άνοδο είναι η μειωμένη παραγωγή και η διαφαινόμενη μεγάλη ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Ο Javier Blas του Bloomberg ανέφερε σε άρθρο του την 19η Φεβρουαρίου πως οι εκτιμήσεις των αναλυτών μιλούν για έλλειμμα προσφοράς ανάμεσα στις 300.000 και 500.000 τόνους, παρά την αναμενόμενη μείωση της ζήτησης λόγω των υψηλών τιμών. Αν επαληθευθούν αυτές οι εκτιμήσεις θα πρόκειται για τον τρίτο συνεχόμενο χρόνο που η κατανάλωση θα είναι μεγαλύτερη από την παραγωγή.
Σύμφωνα με τις αναλύσεις του Bloomberg και της παγκόσμιας οργάνωσης κακάο, θα πρόκειται για το μεγαλύτερο έλλειμμα παραγωγής σε σχέση με κατανάλωση τα τελευταία 65 χρόνια. Αυτό σημαίνει πως σταδιακά μειώνονται τα αποθέματα κακάο ανά τον κόσμο. Πάλι σύμφωνα με τις πηγές του Blas, σε μερικούς μήνες τα αποθέματα θα έχουν μειωθεί σε τέτοιο βαθμό που θα αποτελούν το 25% της ετήσιας κατανάλωσης, επίπεδο που έχει να παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1970. Δηλαδή, σε λίγο δεν θα υπάρχουν πλέον αρκετά αποθέματα ασφαλείας στην παγκόσμια αγορά κακάο, κάτι που συνήθως λειτουργεί ενισχυτικά για την τιμή κάποιου εμπορεύματος.
Αυτά βλέπουν εδώ και μερικούς μήνες οι μεγάλοι παίκτες των διεθνών αγορών και σταδιακά έχουν αποκτήσει μεγάλες θέσεις στην αγορά κακάο, «ποντάροντας» σε περαιτέρω σημαντική άνοδο της τιμής του. Όταν είχαμε ρίξει την πρώτη ματιά μας στο κακάο, οι πληροφορίες του διεθνούς Τύπου ανέφεραν πως υπήρχαν πλέον σοβαρές ενδείξεις για την είσοδο μεγάλων κερδοσκοπικών κεφαλαίων στην αγορά κακάο.
Την 16η Φεβρουαρίου, σχεδόν τέσσερις μήνες μετά, ένα ρεπορτάζ των Financial Times ήταν εξαιρετικά αποκαλυπτικό. Αναλύοντας τα στατιστικά στοιχεία της Commodity Futures Trading Commission (CFTC) της αμερικανικής αρχής που εποπτεύει τις αγορές εμπορευμάτων, προκύπτει πως οι τοποθετήσεις κερδοσκοπικών κεφαλαίων στην αγορά κακάο ανέρχονται σε περίπου 8,7 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αγοραστική θέση στην αγορά κακάο στην ιστορία, σε όρους δολαρίου ΗΠΑ.
Σημαντικό ποσοστό αυτών των κερδοσκοπικών θέσεων ανήκει στις μεγάλες επενδυτικές εταιρείες που είναι γνωστές ως hedge funds. Όπως ανέφερε στην αγγλική εφημερίδα ο Martijn Bron, επικεφαλής του τμήματος αγοραπωλησιών κακάο και σοκολάτας για τον παγκόσμιο γίγαντα των εμπορευμάτων Cargill μέχρι το 2022, η έκθεση των hedge funds στην αγορά κακάο πρέπει να είναι η μεγαλύτερη που έχουν αποκτήσει ποτέ. Ο ίδιος βέβαια πρόσθεσε πως οι αγορές των hedge funds δεν είναι η αιτία της ανόδου αλλά είναι βέβαιο πως η συμμετοχή τους ενισχύει τις τάσεις που υπάρχουν ήδη στην αγορά λόγω των εξελίξεων στο ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης.
Σύμφωνα με τον Justin Grandison, διευθυντή του τμήματος συναλλαγών κακάο της ABN AMRO Bank, η πλειοψηφία των hedge funds που έχουν εισέλθει στην αγορά κακάο προτιμά να ακολουθεί τις υπάρχουσες τάσεις της αγοράς χρησιμοποιώντας ειδικούς αλγορίθμους που κατευθύνουν τις επενδυτικές τους κινήσεις. Μία παρενέργεια της αυξανόμενης συμμετοχής τέτοιου τύπου κεφαλαίων στην παγκόσμια χρηματιστηριακή αγορά κακάο είναι η αυξημένη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες επεξεργασίας κακάο να μειώσουν τον κίνδυνό τους συμμετέχοντας στη χρηματιστηριακή αγορά του προϊόντος.
Κατά τον Darren Stetzel, αξιωματούχο της χρηματιστηριακής εταιρείας StoneX, η έντονη παρουσία των hedge funds αυξάνει τη μεταβλητότητα στην αγορά και δυσχεραίνει την προσπάθεια αυτών των επιχειρήσεων να προαγοράσουν κακάο μέσω του χρηματιστηρίου όταν φοβούνται πως η τιμή θα συνεχίσει να ανεβαίνει.
Το μεγάλο ερώτημα είναι βέβαια πότε θα σταματήσει η άνοδος. Λογικά, όταν αρχίσει πάλι η προσφορά να υπερβαίνει τη ζήτηση ή όταν σημαντικοί «παίκτες» της χρηματιστηριακής αγοράς νοιώσουν πως αυτή η στιγμή πλησιάζει. Δύσκολο, βέβαια, να πούμε πότε θα γίνει αυτό. Θα πρέπει να μειωθεί η ανησυχία για τις καιρικές συνθήκες και να βελτιωθεί η κατάσταση των κακαόδεντρων στην Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού. Μπορεί επίσης να μειωθεί σημαντικά η ζήτηση λόγω των υψηλών τιμών.
Ο πιο ασφαλής τρόπος βέβαια είναι η αύξηση της προσφοράς μέσω της φύτευσης νέων δέντρων. Μόνο που αυτή είναι μία χρονοβόρα διαδικασία, για δύο λόγους. Γιατί ένα νέο δέντρο αρχίζει να γίνεται παραγωγικό μετά από τουλάχιστον τρία χρόνια ζωής και γιατί οι παραγωγοί στην Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού δεν έχουν κίνητρα να φυτέψουν νέα κακαόδεντρα. Το κίνητρο τους λείπει αφενός γιατί μιλάμε κυρίως για καλλιεργητές μικρών εκτάσεων που δεν έχουν τη δυνατότητα να κινηθούν πολύ οργανωμένα και αφετέρου γιατί η αμοιβή τους για την πώληση της σοδειάς τους περνά πρώτα μέσα από ορισμένες κρατικές υπηρεσίες και η τιμή που φθάνει στην τσέπη τους είναι αρκετά πιο χαμηλή από αυτήν στην ελεύθερη αγορά.
Για παράδειγμα, αυτή την περίοδο οι καλλιεργητές στις δύο αυτές χώρες εισπράττουν περίπου 1.630 δολάρια/τόνο, δηλαδή λιγότερο από το 50% της διεθνούς τιμής και αρκετά πιο κάτω από τις τιμές των δύο προηγούμενων ετών. Το θέμα αυτό μας είχε απασχολήσει στο τέλος του Ιανουαρίου (Πώς οι μεγαλύτεροι παραγωγοί απολαμβάνουν το μικρότερο όφελος). Συνέπεια αυτής της ιδιαιτερότητας είναι η αδυναμία και απροθυμία των καλλιεργητών στις δύο μεγαλύτερες παγκόσμιες δυνάμεις να φυτέψουν νέα και πιο υγιή δέντρα, κάτι που όμως ήδη κάνουν οι «ανταγωνιστές» τους στο Εκουαδόρ, τη Βραζιλία, το Περού, τη Νιγηρία και το Καμερούν.
Φυσικά, η άνοδος μπορεί απλά να σταματήσει όταν κάποια από τα hedge funds αποφασίσουν να μειώσουν τις θέσεις τους και να απολαύσουν μερικά από τα κέρδη τους. Είναι πολύ πιθανό όμως να δούμε τη συνεχή άνοδο να κρατά ακόμα περισσότερο για όσο διάστημα δεν έρχονται ειδήσεις που θα δείξουν κάποια αλλαγή στο τωρινό ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης. Το καλό μίας συνέχισης της ανόδου είναι πως σίγουρα θα οδηγήσει στη φύτευση νέων δέντρων, ίσως όχι στην Γκάνα και την Ακτή του Ελεφαντοστού αλλά σίγουρα στο Εκουαδόρ, το Περού και τη Βραζιλία.
Το κακό είναι πως σε μερικούς μήνες οι σοκολάτες θα έχουν αρχίσει να γίνονται είδος πολυτελείας. Πολύ δύσκολη η οποιαδήποτε πρόβλεψη, ειδικά όταν στην εξίσωση υπάρχουν παράμετροι όπως οι καιρικές συνθήκες. Θα τολμήσουμε όμως να πούμε πως από εδώ και πέρα, όποιος συναλλασσόμενος λαμβάνει αγοραστικές θέσεις με πολύ επιθετικό τρόπο, κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να ζήσει μία πολύ αρνητική έκπληξη.
