Η σύγκρουση Ευρώπης - Ρωσίας ανεβαίνει επίπεδο. Η απειλή του Πούτιν δεν αφορά πλέον το ανοιγοκλείσιμο της στρόφιγγας του φυσικού αερίου, αλλά την πλήρη διακοπή του. Το δελτίο έρχεται πιο κοντά παρά ποτέ. Το φέρνουν οι εξαγγελίες της Φον ντερ Λάιεν για πλαφόν στην τιμή του ρωσικού αερίου, χωρίς η ίδια να εξηγεί με ποιόν άλλο τρόπο η Ευρώπη θα μπορέσει να αντισταθμίσει την απώλειά του. Ούτε έχει ακόμη βγει δημόσια η Κομισιόν να πει ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε ανοιχτό πόλεμο με τη Ρωσία, άρα οι κοινωνίες πρέπει να βάλουν πλάτη, σβήνοντας φώτα και κατεβάζοντας διακόπτες.
Το συγκεχυμένο αυτό τοπίο ενισχύει τα άκρα. Τα συμβάντα στην Πράγα, όπου ακροδεξιές και ακροαριστερές πολιτικές ομάδες διαδήλωσαν από κοινού, καλώντας την κυβέρνηση της Τσεχίας να αλλάξει στρατόπεδο στον πόλεμο και να κλείσει απευθείας συμβόλαια με τη Gazprom, όπως έκανε ο Βίκτορ Ορμπάν, γεννούν το ερώτημα πότε θα τα δούμε να εξαπλώνονται σε κάποια άλλη πρωτεύουσα. Το βρετανικό κίνημα «Δεν Πληρώνω» (Don’t Pay UK), με στόχο το ένα εκατομμύριο υπογραφές ως την 1η Οκτωβρίου, φοβίζει για το ντόμινο που μπορεί να επακολουθήσει σε ένα χειμώνα «οργής» στην Ευρώπη.
Και το πλαφόν στο φυσικό αέριο; Είναι εφικτό να ρυθμιστεί μια αγορά με διοικητικά μέτρα ; «Εάν μπει ένα πλαφόν, για παράδειγμα στα 180 ευρώ / MWh (214 ευρώ η τιμή της Παρασκευής) αλλά ο παραγωγός LNG μπορεί να πουλήσει αλλού το προϊόν του, ακριβότερα, γιατί να το φέρει στην Ευρώπη;», είναι το εύλογο ερώτημα που διατυπώνεται.
Όσο για την πρόταση Ντερ Λάιεν, για πλαφόν στο ρωσικό φυσικό αέριο, οι ειδικοί εξηγούν ότι αυτό μεταφράζεται σε μονομερή παραβίαση των συμβάσεων της Gazprom με τις ευρωπαϊκές εταιρείες - πελάτες της. Εκτός του ότι θα το αξιοποιούσε η ρωσική πλευρά για να ενοχοποιήσει την Ευρώπη ως υπεύθυνη για διακοπή των παραδόσεων, και θα ήγειρε αποζημιώσεις δισεκατομμυρίων, ακόμη και αν βρισκόταν κάποια νομική βάση, ποιος διαβεβαιώνει ότι το ευρωπαϊκό μπλοκ θα έμενε ενιαίο, και δεν θα έσπαγε, όπως με τις πληρωμές σε ρούβλια; Το μέτρο θα ίσχυε για όσες ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν έδρα στην ΕΕ; Και αν κάποιες τη μετέφεραν, π.χ στο Ντουμπάι, για να συναλλάσσονται από εκεί με τη Gazprom, παρακάμπτοντας το πλαφόν, τι θα έκανε η Κομισιόν;
Έρχεται «κόφτης» στην κατανάλωση
Στον πόλεμο Ευρώπης - Ρωσίας, παρά τα όσα ακούγονται, τις προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι και το σήκωμα των τόνων από τη Ντερ Λάιεν, η ΕΕ δεν δείχνει να έχει άλλη άμεση επιλογή παρά τον «κόφτη» στην κατανάλωση. Το λέει ξεκάθαρα το προσχέδιο των κοινοτικών προτάσεων που διέρρευσε στη γερμανική Die Welt.
Τα μέτρα για αποσύνδεση της τιμής του ρεύματος από το αέριο, όπως στην ουσία εισηγούνται το ελληνικό και το ιβηρικό μοντέλο, δεν θα έχουν άμεσα αποτελέσματα, όπως αναφέρει το κείμενο, το οποίο αντιμετωπίζει με επιφυλάξεις ως πολύπλοκο και χρονοβόρο ένα μοντέλο διοικητικών παρεμβάσεων στις ενεργειακές αγορές. Σημειωτέον ότι η πρόταση Ντερ Λάιεν για επιβολή πλαφόν στο ρωσικό αέριο απουσιάζει από το κείμενο.
Τι φαίνεται να προκρίνεται; Μέτρα μείωσης της κατανάλωσης και επιδοτήσεις που δεν θα δίνονται πλέον οριζόντια, δηλαδή σε όλους ανεξαρτήτως εισοδήματος όπως σήμερα, παρά στους ευάλωτους και σε συνάρτηση με μέτρα εξοικονόμησης. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η Κομισιόν εισηγείται - και μια σειρά κυβερνήσεων το εξετάζουν ήδη, ανάμεσα στις οποίες και η ελληνική - να μπει τέλος από το 2023 στις υψηλές κρατικές επιδοτήσεις που καλύπτουν σήμερα μέχρι και το 94% των αυξήσεων στο ρεύμα.
Στηρίζεται στο σκεπτικό να επιβραβεύονται στο εξής όσοι θα κάνουν οικονομία και όχι να επαναπαύονται όλοι στη λογική ότι υπάρχει μια κυβέρνηση που θα πληρώσει έτσι και αλλιώς τους λογαριασμούς. Εκτός του ότι δεν υπάρχουν πλέον πολλές δημοσιονομικές αντοχές, οι οριζόντιες επιδοματικές πολιτικές έχουν αποτέλεσμα ακόμη και έχοντες να φτάνουν να έχουν μηδενικούς λογαριασμούς, ενώ άλλοι να διαπιστώνουν και μικρές επιστροφές.
Υπάρχουν βέβαια και εδώ ερωτήματα: Τι θα γίνει με τα νοικοκυριά σε χώρες όπως η Ελλάδα, που ζουν σε πολυκατοικίες, αλλά λόγω μη συμφωνίας στις γενικές συνελεύσεις για προμήθεια πετρελαίου, οι κεντρικές θερμάνσεις παραμένουν εδώ και χρόνια κλειστές και χρησιμοποιούν αποκλειστικά ρεύμα για τη θέρμανσή τους; Δεν πρόκειται φυσικά για έχοντες.
Το ορθό είναι να βρεθούν τρόπο ώστε να καλυφθεί η διαφορά από τη μείωση της επιδότησης ανά κιλοβατώρα, και το νέο μοντέλο επιδοτήσεων να συνοδευτεί από κίνητρα εξοικονόμησης, ώστε όσοι θερμαίνονται αποκλειστικά με ρεύμα να μην βρεθούν μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Διαφορετικά, η επιχειρούμενη λύση θα γεννήσει ένα νέο πρόβλημα, μια νέα φουρνιά αγανακτισμένων.
Τι γράφει το προσχέδιο
Το τέλος στα οριζόντια μέτρα στήριξης δεν υπαγορεύεται μόνο από τα στενά δημοσιονομικά περιθώρια χωρών, αλλά το προωθεί η ίδια η Κομισιόν. Το προσχέδιο των προτάσεων της Επιτροπής προκρίνει μέτρα μείωσης της ζήτησης στο ρεύμα - το κάνουν ήδη κάποιες χώρες, με πρώτη τη Γερμανία - μαζί με πλαφόν για τεχνολογίες παραγωγής ρεύματος, φθηνότερες από εκείνες του φυσικού αερίου, υπό τον όρο ότι οι χώρες θα χρησιμοποιήσουν τα έσοδα που θα προκύψουν για να δώσουν κίνητρα μείωσης της ζήτησης και επιδότηση των πιο ευάλωτων.
Ένα μοντέλο που προσομοιάζει αρκετά με το ελληνικό, δηλαδή την επιβολή πλαφόν στα υπερέσοδα των ηλεκτροπαραγωγών και τη διάθεση της διαφοράς στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για επιδότηση των λογαριασμών ρεύματος. Με τη διαφορά ότι η επιδότηση παύει πλέον να δίνεται σε όλους.
