Το ακρωνύμιο ESG έχει χάσει τη λάμψη του. Οι οικονομικές επιδόσεις των εν λόγω επενδύσεων αμφισβητούνται. Τα κριτήρια επιλογής αποδεικνύονται προβληματικά και έχουν τραβήξει το βλέμμα των ρυθμιστικών αρχών. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια έχει βρεθεί στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης, με πολιτικές προεκτάσεις. Για την κοινότητα της Wall Street, έφτασε να αποτελεί απαγορευμένη λέξη. Το σύνθημα έδωσε το περασμένο καλοκαίρι η αρχιερέας των ESG επενδύσεων, Larry Fink. Ο CEO της Blackrock, δήλωσε ότι δεν θα ξαναχρησιμοποιήσει τον όρο, καθώς έχει μετατραπεί σε όπλο στην ατζέντα των επικριτών του…
Οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Σικάγο ανέλυσαν τις αξιολογήσεις βιωσιμότητας της Morningstar για περισσότερα από 20.000 αμοιβαία κεφάλαια που αντιπροσωπεύουν πάνω από 8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αν και τα αμοιβαία κεφάλαια με την υψηλότερη αξιολόγηση από άποψη βιωσιμότητας προσέλκυσαν σίγουρα περισσότερα κεφάλαια από τα αντίστοιχα με χαμηλότερη αξιολόγηση, κανένα αμοιβαίο της πρώτης κατηγορίας, δεν ξεπέρασε σε αποδόσεις τα αντίστοιχα της δεύτερης
Υποψιάζομαι ότι σκέφτεστε το ίδιο, όταν διάβασα τις παραπάνω γραμμές. Ότι δηλαδή είναι φυσιολογικό να έχουν χαμηλότερες αποδόσεις, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους που επιτάσσουν τα κριτήρια ESG. Δυστυχώς διαψεύστηκα από το παρακάτω.
Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και στο LSE συνέκριναν τις επιδόσεις ESG των αμερικανικών εταιρειών, σε 147 χαρτοφυλάκια κεφαλαίων ESG, έναντι 2.428 χαρτοφυλακίων που δεν ανήκουν στο ESG. Διαπίστωσαν ότι οι εταιρείες στα χαρτοφυλάκια ESG είχαν χειρότερες επιδόσεις συμμόρφωσης τόσο στους εργασιακούς όσο και στους περιβαλλοντικούς κανόνες. Διαπίστωσαν επίσης ότι οι εταιρείες που προστέθηκαν στα χαρτοφυλάκια ESG δεν βελτίωσαν στη συνέχεια τη συμμόρφωση στους εργατικούς ή περιβαλλοντικούς κανονισμούς.
Ένα πρόσφατο έγγραφο του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Εταιρικής Διακυβέρνησης συνέκρινε τις βαθμολογίες ESG των εταιρειών στις οποίες επενδύθηκαν από 684 θεσμικούς επενδυτές των ΗΠΑ που υπέγραψαν τις Αρχές Υπεύθυνης Επένδυσης (PRI) των Ηνωμένων Εθνών και 6.481 θεσμικούς επενδυτές που δεν υπέγραψαν το PRI κατά την περίοδο 2013-2017. Δεν εντόπισαν καμία βελτίωση στις βαθμολογίες ESG των εταιρειών που κατείχαν τα ταμεία που υπέγραψαν το PRI μετά την ένταξη τους. Επιπλέον, οι οικονομικές αποδόσεις που κατέγραψαν ήταν χαμηλότερες και ο κίνδυνος υψηλότερος.
Σύμφωνα με τη WSJ, μέσα στο 2023 έκλεισαν σιωπηλά πολλά αμοιβαία όπου είχαν χαρακτηριστεί ESG, καθώς οι επενδυτές απέσυραν περίπου $8,5 δισεκατομμύρια, απογοητευμένοι από τις φτωχές επιδόσεις. Όπως μας πληροφορεί το Harvard Business Review, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις πως το ESG λειτουργεί συχνά ως προπέτασμα για να καλύψει κακές οικονομικές επιδόσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι διαχειριστές προβάλλουν την αφοσίωση τους στα ESG, όταν αποτυγχάνουν τους οικονομικούς στόχους.
Σαν να μην έφταναν μόνο αυτά, έχουν ξεκινήσει και οι αγωγές εναντίον εταιρειών που έχουν υιοθετήσει προγράμματα DEI (ποικιλομορφία, ισότητα, συμπερίληψη). Οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι τα συγκεκριμένα προγράμματα θετικής δράσεις, είναι παράνομα και μεροληπτικά και αντιτίθενται σε πολιτειακούς και ομοσπονδιακούς νόμους.
Τα στελέχη των επιχειρήσεων, το χρησιμοποιούν όλο και λιγότερο στις ετήσιες αναφορές τους, αλλά και στις τηλεδιασκέψεις με τους επενδυτές. Παράλληλα αποφεύγουν να αφιερώσουν πολύ χρόνο στις πρωτοβουλίες ESG. Φαίνεται πως σταδιακά ο όρος αντικαθίσταται από πιο απλοϊκές φράσεις, όπως «υπεύθυνη επιχειρηματικότητα».
Σε παλιότερο άρθρο, είχαμε επισημάνει τις αμφιλεγόμενες αξιολογήσεις ESG. Από ότι φαίνεται έχουν τραβήξει το βλέμμα των ρυθμιστικών αρχών. Σε εκτενές άρθρο των FT, οι συντάκτες εξετάζουν τη μεθοδολογία των αξιολογήσεων αλλά και την πιθανότητα σύγκρουσης συμφερόντων. Όσον αφορά τη μεθοδολογία, διαπιστώνεται πως απουσιάζει κάποια κοινά αποδεκτή, ενώ τα κριτήρια επιδέχονται διαφορετικής ερμηνείας και προτεραιότητας.
Επισημαίνεται ακόμη, ότι υπάρχει «αυταπάτη και σύγχυση, όταν οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι οι ετικέτες σημαίνουν πολύ λίγα, ή δεν μετρούν αυτό που θέλουν να μετρήσουν». Σχετικά με την πολιτική σύγκρουσης συμφερόντων, υπάρχουν πολύ σοβαρές ενδείξεις για συστηματική καταστρατήγησή τους. Οι ίδιες εταιρείες που κάνουν την αξιολόγηση, είναι ταυτόχρονα και σύμβουλοι τους. Επιπλέον, πωλούν τα δεδομένα που συνδέονται με τις παραμέτρους των εκτιμήσεων.
Οι ρυθμιστικές αρχές επιχειρούν να επιβάλλουν νομικό πλαίσιο – κάπως αργά ομολογουμένως – όπου θα διαχωρίζει διακριτά τις παραπάνω υπηρεσίες. Ακόμα θα επιβάλλουν στις εταιρείες αξιολόγησης να δημοσιοποιούν τη μεθοδολογία τους και να περιγράφουν με σαφήνεια τα κριτήρια. Επόμενος στόχος των ρυθμιστών θα είναι να αναδιατάξουν το συγκεκριμένο χώρο που έχει αποκτήσει χαρακτήρα μονοπωλίου.
Σε άρθρο για το ESG, δεν θα μπορούσε να λείπει η πρακτική του GreenWashing (πράσινο ξέπλυμα). Περιληπτικά, η πρακτική «greenwashing», είναι όταν οι εταιρείες παραπλανούν το κοινό και τις αρχές για τις περιβαλλοντικές πολιτικές και τα προϊόντα τους. Αυτό επιτυγχάνεται, είτε με τη χρήση ψευδών στοιχείων, ή δημοσιοποιώντας πληροφορίες με τέτοιο τρόπο, που αποκρύπτεται η αλήθεια.
Όπως μας ενημερώνει το Forbes, οι αξιολογήσεις μετρούν τη σχετική πρόοδο και όχι τις πραγματικές επιπτώσεις. Επιπλέον δεν υπόκεινται σε κάποιο έλεγχο, όπως του ορκωτού λογιστή για παράδειγμα.
Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι αξιολογήσεις είναι αυτοαναφερόμενες, έχει οδηγήσει σε ένα μοτίβο, όπου οι εταιρείες μπορούν επιφανειακά να εγκρίνουν βιώσιμες πρακτικές, διαπράττοντας GreenWashing, χωρίς να χρειάζεται να επιδείξουν συγκεκριμένα αποτελέσματα ή ειλικρινή δέσμευση για περιβαλλοντική ευθύνη.
Εκπρόσωπος της MSCI ESG Research δήλωσε στην FT, ότι οι αξιολογήσεις της «είναι θεμελιωδώς σχεδιασμένες για να μετρήσουν την ανθεκτικότητα μιας εταιρείας σε οικονομικά σημαντικούς περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και κυβερνητικούς κινδύνους. Δεν έχουν σχεδιαστεί για να μετρούν τον αντίκτυπο μιας εταιρείας στην κλιματική αλλαγή».
Ένα τόσο αμφιλεγόμενο ζήτημα δεν θα μπορούσε να μείνει εκτός της πολιτικής αντιπαράθεσης. Οι ρεπουμπλικάνοι κυβερνήτες των «κόκκινων» πολιτειών κήρυξαν πόλεμο στις επενδύσεις ESG στο σύνολο τους. Δεν περιορίζονται απλώς στην αμφισβήτηση των πρακτικών που εφαρμόζουν. Έχουν επιστρατεύσει ολόκληρο νομικό οπλοστάσιο για να καταργήσουν το ESG εξ ολοκλήρου.
Επικαλούνται παραβίαση του «καθήκοντος εμπιστοσύνης». Όπως λένε, καθήκον των εταιρειών είναι το συμφέρον των μετόχων τους και όχι να εφαρμόζουν την ατζέντα των woke. Βέβαια η διακυβέρνηση και ευθύνη μιας δημόσιας εταιρείας δεν προστάζει μόνο στα κέρδη και το συμφέρον των μετόχων. Έχει νομικές ευθύνες απέναντι στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Δυστυχώς, επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο του πρόσφατου παρελθόντος. Το οικοσύστημα του ESG βυθίζεται μέσα σε ωκεανό από πλάνες και αντιφάσεις. Πολιτικοί εφαρμόζουν πολύπλοκους κανόνες που δεν αντιλαμβάνονται τις συνέπειες τους. Στη συνέχεια αναλαμβάνουν εκείνοι που διατείνονται πως έχουν την τεχνογνωσία να επιβάλλουν τους κανόνες, ενώ στην πραγματικότητα, μαθαίνουν τους πελάτες πως να υποδύονται ότι τους ακολουθούν. Ύστερα έρχεται η αγορά να κερδοσκοπήσει πάνω σε ένα κουβάρι από αοριστίες. Στο τέλος όλοι είναι ευχαριστημένοι, υποκρινόμενοι ότι έπραξαν το σωστό.
* Ο Νικόλαος Δ. Τσαγκανέλιας εργάζεται για πάνω από 27 χρόνια στον χρηματοοικονομικό χώρο. Από το 2015 εργάζεται στην Tavira Securities με έδρα το Λονδίνο, ως Hedge Fund Operations & Risk.
