Η πρόσφατη ανακοίνωση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς με την οποία προειδοποιεί τους επενδυτές για την έξαρση της διαδικτυακής απάτης ήρθε σε μια περίοδο που καταγράφεται πληθώρα τέτοιων φαινομένων. Η λέξη-κλειδί στις προειδοποιήσεις της εποπτικής αρχής είναι τα «μη αδειοδοτημένα πρόσωπα». Διότι μιλάμε για εταιρείες-«φαντάσματα» οι οποίες δεν είναι επίσημα αδειοδοτημένες από καμία εποπτική αρχή και όποιος μπλέξει μαζί τους όχι μόνο κινδυνεύει να χάσει τα χρήματά του αλλά και να βρεθεί χωρίς καμία προστασία.
Τούτο σημαίνει πως αν κάποιος επενδυτής καταθέσει τα χρήματά του σε τραπεζικό λογαριασμό οποιουδήποτε μη εποπτευόμενου από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς προσώπου, δεν καλύπτεται από τις διατάξεις του αυστηρού δικαίου της Κεφαλαιαγοράς, αλλά από αυτές του κοινού δικαίου, χάνοντας τις "δικλείδες ασφαλείας" που θα αναφερθούν παρακάτω.
Τα «κόλπα» της διαδικτυακής εξαπάτησης των επενδυτών
Ο συνηθέστερος μηχανισμός της «διαδικτυακής απάτης», ήτοι μιας ακολουθίας ενεργειών με άξονα ανύπαρκτες επενδυτικές υπηρεσίες, είναι ο εξής:
Αρχικά, θα υπάρξει μια πρώτη συζήτηση με το υποψήφιο θύμα μέσω τηλεφώνου ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η προσέγγιση γίνεται από έναν «εκπρόσωπο» (ή εν συνεχεία κάποιον αυτοπροσδιοριζόμενο «τραπεζίτη», «διαχειριστή», «σύμβουλο» κ.λπ.) από άγνωστο αριθμό τηλεφώνου ή ηλεκτρονικής διεύθυνσης, με αφορμή την έναρξη κάποιας διαφημιστικές εκστρατείες.
Συνήθως ο αριθμός του τηλεφώνου είναι αλλοδαπός (με πρόθεμα +00) και η ηλεκτρονική διεύθυνση έχει ακρωνύμιο [email protected], όπου το zzz είναι μια κοινή λέξη που δεν αφορά σε κανέναν επίσημο πάροχο επενδυτικών υπηρεσιών. Επί παραδείγματι, μια ηλεκτρονική διεύθυνση [email protected] περιλαμβάνει μεν μια κοινή λέξη («mail»), ωστόσο δεν υφίσταται καμία εταιρεία «mail ΑΕΠΕΥ», «mail BANK», «mail FX», κ.ο.κ.
Ακόμα κι αν η αρχική αυτή συζήτηση είναι πειστική ως προς τις γνώσεις των προσώπων που προσέγγισαν τον επενδυτή, ο επενδυτής πρέπει να εστιάσει στην εταιρική ταυτότητα, και όχι στη φύση του «εκπροσώπου»-συνομιλούντα.
Αν ο δήθεν «εκπρόσωπος» κατανοήσει ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος είτε λόγω άγνοιας του επενδυτή, είτε λόγω της δίψας του για πλουτισμό και ανάληψη ρίσκου, ξεκινά μια παρωδία ανταλλαγής συμβάσεων αορίστου νομικού περιεχομένου, και υποτιθέμενο άνοιγμα επενδυτικού λογαριασμού μετά από πολύ σύντομη ανταλλαγή στοιχείων.
Θα πρέπει να επισημανθεί πως οι συμβάσεις που αφορούν σε ελληνικό δίκαιο, ήτοι συμβάσεις από ημεδαπά εποπτευόμενα πρόσωπα, είναι ξεκάθαρες ως προς τη γλώσσα και τη δομή, και καμία ελληνική εταιρεία δεν κινείται εκτός αυτού του μοτίβου.
Εφόσον δε αυτές οι συμβάσεις αφορούν απευθείας αλλοδαπό πάροχο επενδυτικών υπηρεσιών, υπό τις γενικότερες κατηγορίες FX, CFD κ.λπ., οι συμβάσεις κατευθύνονται από τις ίδιες τις αλλοδαπές εποπτευόμενες εταιρείες, όπου και παρεμπιπτόντως οι συναλλαγές είναι και νόμιμες και ασφαλείς.
Κατά τη διεθνή συναλλακτική πρακτική, δεν πραγματοποιείται ουδεμία ανταλλαγή στοιχείων ή συμβάσεων μέσω mail, πολλώ δε μάλλον από email που δεν φέρουν το ακρωνύμιο της ίδιας της εταιρίας FX.
Εξάλλου, καμία σύμβαση πλέον δεν αφορά σε έντυπη υπογραφή, σκανάρισμα, ταχυδρομείο κ.α. Επί παραδείγματι, αν κάποιος ανοίξει επενδυτικό λογαριασμό σε μια εταιρεία abc FX, η εταιρεία αυτή θα πρέπει να έχει επίσημο site, θα έχει εκπροσώπους που θα ταυτοποιούνται με το ακρωνύμιο της [email protected], ..abc.com, και όλη η διαδικασία θα περάσει μέσα από το site της που θα φέρει σύνδεσμο του τύπου www.abcFX.com.
Τέλος, εάν ο επενδυτής τελικά θελήσει να προβεί σε κατάθεση χρημάτων, δα του χορηγηθεί μέσω mail τα στοιχεία των τραπεζικών λογαριασμών όπου θα κατευθυνθούν τα χρήματά του και που θα οδηγούν σε εταιρείες που δεν θα συνδέονται με την ως άνω τυχαία abc FX, αλλά σε άγνωστο προορισμό. Συνήθως, ζητείται να γίνει κατάθεση σε τραπεζικούς λογαριασμούς περισσοτέρων της μίας εταιρείας, μέσω πολλαπλών μικρών εμβασμάτων (αντί ενός).
Ωστόσο, επίσημα το ΙΒΑΝ και τα λοιπά στοιχεία δεν δίδονται μέσω ενός απλού mail, αλλά και πάλι αναγράφονται ευκρινώς στο site της οποιασδήποτε επίσημης εταιρείας.
Επικουρικά αυτών, θα δοθεί στη διάθεσή του μια πλατφόρμα συναλλαγών από όπου δεν θα μπαίνει με dowloading από το site μιας επίσημης εταιρείας, αλλά ακολουθώντας ένα link που θα του έχει χορηγηθεί επί προσωπικού από αγνώστου προελεύσεων mail. Και πάλι, μια τέτοια περίπτωση δεν είναι αποδεκτή, καθώς η πλατφόρμα συναλλαγών του κάθε επίσημου παρόχου φέρει ευκρινώς λογότυπο, και κατεβάζετε από το επίσημο site του, όχι από link μέσω mail.
Ίσες ευκαιρίες και χαμένα λεφτά
Τα προβλήματα που δημιουργούνται είναι πολλά, πρωτίστως στην ψυχολογία και την οικονομική κατάσταση του επενδυτή, δευτερευόντως δε στην εμπιστοσύνη του επενδυτικού κοινού στους παρόχους επενδυτικών υπηρεσιών και εν γένει στη λειτουργία της κεφαλαιαγοράς. Δεν πρέπει να αμελείται εξάλλου ότι ενώ ο κεντρικός άξονας του δικαίου της κεφαλαιαγοράς είναι η προστασία του επενδυτή, μολαταύτα η προστασία δεν μεταφράζεται σε κέρδη-ζημίες, αλλά στη διαφάνεια των συναλλαγών ώστε ο καθένας να έχει ίσες ευκαιρίες σε αυτά τα κέρδη-ζημίες. Για να το πούμε διαφορετικά δεν θα ασχοληθεί κανείς για τα λεφτά που χάθηκαν, αν χάθηκαν με ...ίσες ευκαιρίες για όλους.
Ο επενδυτής έχει πολλαπλές άμυνες, μια εκ των οποίων είναι η σημαντικότερη: δεν πρέπει να καταθέσει κανένα χρηματικό ποσό σε κανέναν τραπεζικό λογαριασμό εταιρείας που δεν αφορά σε επίσημο πάροχο επενδυτικών υπηρεσιών. Τούτο είναι σχετικά εύκολο να επιβεβαιωθεί είτε από το επίσημο site του εν λόγω παρόχου, είτε και με μια περαιτέρω επιβεβαίωση από κάποιον επαγγελματία του χώρου, ο οποίος είναι βεβαίως πιστοποιημένος βάσει καταλόγου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.
Εξάλλου, η συνηθισμένη πρακτική των «εκπροσώπων» είναι η δημιουργία ενός δικτύου εταιρειών, επομένως και η προσπάθεια να διοχετευθεί το συνολικό προς έμβασμα ποσό σε μικρότερα σκέλη, σε πολλές τράπεζες και σε πολλές χώρες, με σκοπό να χαθούν τα ίχνη του χρήματος και να δυσκολέψει ο εντοπισμός των εμβασμάτων από τις αρχές.
Η σημασία της αποφυγής κατάθεσης σε «αγνώστων λοιπών στοιχείων λογαριασμό» είναι μεν προφανής, εδράζεται δε στο γεγονός ότι εάν ο αποδέκτης των χρημάτων δεν είναι επίσημος πάροχος, ήτοι δεν εποπτεύεται από την κατά περίπτωση ΕΚ, δεν ενεργοποιείται το προστατευτικό πέπλο του δικαίου της κεφαλαιαγοράς. Ο επενδυτής δεν αντιμετωπίζεται ως τέτοιος, αλλά βάσει διατάξεων κοινού δικαίου, που στην περίπτωση μάλιστα αλλοδαπών προσώπων, το ζήτημα περιπλέκεται λόγω ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
Δικλείδες ασφαλείας
Είναι κοινός τόπος ότι το δίκαιο της κεφαλαιαγοράς είναι ώριμο και συμπαγές, διότι μεταξύ άλλων αφενός οι επενδυτές αξιολογούνται, αφετέρου οι πάροχοι επενδυτικών υπηρεσιών ελέγχονται συνεχώς. Ανεξαρτήτως παθογενειών, που είναι αδύνατον να εξαλειφθούν, όπως εξάλλου σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, οι δικλείδες ασφαλείας είναι πολλές και αλληλένδετες.
Εστιάζοντας στο εγχώριο κανονιστικό πλέγμα, η Ελλάδα έχει θωρακίσει τον κλάδο με τα κεντρικά νομοθετήματα 4514/2012 και 4514/2018 που ενσωματώνουν τις επιταγές του Ευρωπαίου νομοθέτη, με τροποποιητικούς νόμους και με αποφάσεις της ΕΚ που εξειδικεύουν επί του θέματος. Και καθώς ένα μέρος αυτού του προβλήματος αφορά σε αλλοδαπούς παρόχους (κυρίως με ακρωνύμιο FX ή CFD), παρεμφερείς κανονιστικές ρυθμίσεις υφίστανται διεθνώς κατά περίπτωση, με κεντρικό άξονα κάποιον εποπτικό μηχανισμό (αλλοδαπή επιτροπή κεφαλαιαγοράς)
Έτσι, το να εκφύγει κάποιος από τις κείμενες διατάξεις, φαντάζει σχεδόν αδύνατον, καθώς εκ της ενδεικτικής παραπομπής στις κατά νόμω αρμοδιότητες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς προκύπτει ότι ο έλεγχος διακρίνεται τόσο σε προληπτικό όσο και σε κατασταλτικό, εν ολίγοις με τον συνεχή έλεγχο των φυσικών και νομικών προσώπων που ασκούν επενδυτικές δραστηριότητες και με την επιβολή κυρώσεων, αντίστοιχα. Οι απάτες είναι εξαιρετικά δύσκολο να στηθούν και να ξεδιπλωθούν, κι ακόμα πιο δύσκολο να μείνουν ατιμώρητες.
Επιστρέφοντας λοιπόν στην προειδοποίηση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, πρέπει να επισημανθεί ότι εκ του νόμου ο επενδυτής θεωρείται τέτοιος μόνο εφόσον εμπίπτει στον ευρύτερο μηχανισμό της κεφαλαιαγοράς, ήτοι σε αδρές γραμμές σε ό,τι αφορά στα εποπτευόμενα πρόσωπα και την παροχή των υπηρεσιών τους.
Εξ αυτού προκύπτει και το κρίσιμο του χαρακτηρισμού ενός προσώπου που προσεγγίζει τον επενδυτή με σκοπό να του παρέχει επενδυτικές υπηρεσίες σε εποπτευόμενο ή μη. Εφόσον αυτό δεν είναι ή δεν αποδεικνύει ότι είναι τέτοιο, τότε ο επενδυτής δεν θεωρείται επενδυτής σύμφωνα με τον νόμο και δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί το προστατευτικό δίχτυ του.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, ουδεμία διασφάλιση δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
