Όσοι παρακολουθούν για χρόνια τις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές ξέρουν πως πολύ συχνά αρκεί μία υποψία είδησης που να παραπέμπει σε αύξηση της έντασης στη Μέση Ανατολή για να έχουμε άμεσες αντιδράσεις των αγορών, με πάντα πρώτη την αγορά πετρελαίου. Όταν συμβαίνει κάτι τόσο σοβαρό όπως οι τρομοκρατικές επιθέσεις μέσα στο Ισραήλ, είναι βέβαιο πως η αντίδραση των αγορών θα είναι σημαντική.
Πραγματικά, μόλις άρχισαν να κινούνται οι παγκόσμιες αγορές η τιμή του αργού πετρελαίου κινήθηκε αμέσως ανοδικά σκαρφαλώνοντας κατά περίπου 5%. Στη συνέχεια, τα πράγματα ηρέμησαν λίγο αλλά το αργό πετρέλαιο παρέμεινε σε θετικό έδαφος κατά τουλάχιστον 3%. Παρά το γεγονός πως μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια είδηση ή πληροφορία σχετικά με κάποιο συγκεκριμένο γεγονός που έχει άμεση σχέση με την παγκόσμια πετρελαϊκή αγορά, η άνοδος αυτή είναι απόλυτα λογική.
Οι εξελίξεις του Σαββατοκύριακου ανέβασαν άμεσα το επίπεδο ανησυχίας στην αγορά καθώς είναι προφανές πως οι πιθανότητες να συμβεί κάτι που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ροή αργού πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή προς τον υπόλοιπο κόσμο είναι οπωσδήποτε αυξημένες. Δεδομένου μάλιστα πως το ενδεχόμενο μίας σύντομης αποκλιμάκωσης της κατάστασης φαίνεται αρκετά μακρινό, ο προβληματισμός των traders της αγοράς πετρελαίου δεν μπορεί να θεωρηθεί υπερβολικός.
Εκτός όμως από την αγορά πετρελαίου, είχαμε και μία σοβαρή αναταραχή στην αγορά ευρωπαϊκού φυσικού αερίου. Η αναταραχή αυτή, σε αντίθεση με αυτήν του πετρελαίου, βασίστηκε και σε πραγματικά γεγονότα, καθώς η κυβέρνηση του Ισραήλ ζήτησε από τη μεγάλη αμερικανική ενεργειακή επιχείρηση Chevron (CVX NYSE), να θέσει εκτός λειτουργίας τη θαλάσσια πλατφόρμα άντλησης φυσικού αερίου Tamar για λόγους ασφαλείας. Αποτέλεσμα ήταν η άνοδος των τιμών στο ευρωπαϊκό φυσικό αέριο κατά σχεδόν 17% πριν υποχωρήσει ελαφρά από αυτό το επίπεδο.
Όπως έχουμε δει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, οι μεταβολές στις τιμές των καυσίμων στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων έχουν συνήθως άμεση επίδραση στις αγορές μετοχών και όχι μόνο σε αυτές. Όταν σημειώνεται τέτοια απότομη άνοδος είναι λογικό να εντείνονται οι ανησυχίες για άνοδο των πληθωριστικών πιέσεων στις οικονομίες. Έτσι έγινε και χθες σε όλες τις διεθνείς αγορές, με τις ευρωπαϊκές μετοχικές αγορές να κινούνται σε αρνητικό έδαφος καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης και ορισμένες από αυτές, όπως η δική μας του Χρηματιστηρίου Αθηνών, σημείωσαν αρκετά ισχυρή πτώση.
Η πτώση δεν οφείλεται τόσο στην ανησυχία για την πιθανή άνοδο του πληθωρισμού αλλά κυρίως στο ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο θα έχει ως συνέπεια την παραμονή των επιτοκίων στα τωρινά υψηλά επίπεδα ή ακόμα και την περαιτέρω αύξησή τους από τις Κεντρικές Τράπεζες που προσπαθούν τον τιθασεύσουν. Αυτός εξάλλου ο φόβος συνοδεύει σταθερά τις αγορές μετοχών και ομολόγων εδώ και μερικούς μήνες, καθώς οι επενδυτές έχουν αντιληφθεί πως οι αξιωματούχοι των Κεντρικών Τραπεζών πραγματικά προτίθενται να κρατήσουν για πολλούς μήνες ακόμα τα επιτόκια αναφοράς στα τωρινά ή ελαφρώς ανώτερα επίπεδα.
Αυτό εξηγεί και την αυξημένη ευαισθησία των επενδυτών σε οτιδήποτε φοβούνται πως θα απομακρύνει χρονικά την πολυπόθητη έναρξη της πορείας μείωσης των επιτοκίων. Όπως έχουμε δει καθαρά τους τελευταίους μήνες, οι επενδυτές πλέον έχουν αντιληφθεί πως τα υψηλά επιτόκια δεν κάνουν καθόλου καλό στα χαρτοφυλάκια ομολόγων και συχνά ταλαιπωρούν τα χαρτοφυλάκια μετοχών. Η χθεσινή έντονη ανοδική κίνηση στις τιμές των καυσίμων, σε συνδυασμό με τη γενική εκτίμηση πως δεν πρόκειται περί μίας καταστάσεως που θα κρατήσει μόνο λίγες μέρες, ήταν λογικό να οδηγήσει στην πτώση των μετοχικών αγορών.
Η άνοδος της τιμής των καυσίμων και η αύξηση του επιπέδου φόβου στις αγορές εξαιτίας των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή διέλυσαν και τις ελπίδες σε πολλούς επενδυτές, οι οποίοι περίμεναν μία βελτίωση του χρηματιστηριακού κλίματος στην Ευρώπη (και την Ελλάδα) μετά την αξιόλογη ανάκαμψη που είχαμε στα αμερικανικά χρηματιστήρια την Παρασκευή. Μιλώντας για την αύξηση του επιπέδου φόβου, αυτή πιστοποιήθηκε και από την ανοδική κίνηση των δεικτών τύπου VIX, οι οποίοι εκφράζουν το επίπεδο μεταβλητότητας στις χρηματιστηριακές αγορές. Σχεδόν πάντα η αύξηση της τιμής αυτών των δεικτών είναι ένδειξη αυξημένου φόβου από την πλευρά των επενδυτών.
Βέβαια, πρέπει να τονίσουμε πως η πτώση στα μεγάλα χρηματιστήρια ήταν μεν γενική αλλά όχι τόσο σημαντική ώστε να μπορεί κάποιος να μιλήσει για πανικό. Αν εξαιρέσουμε την δική μας αγορά που σημείωσε πτώση μεγαλύτερη του 2%, στις περισσότερες άλλες δυτικές αγορές δεν παρατηρήθηκαν παρόμοιες κινήσεις, στη δε αγορά των ΗΠΑ οι χρηματιστηριακοί δείκτες ανέκαμψαν από τα χαμηλά που σημειώθηκαν στο ξεκίνημα της ημέρας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι ανησυχίες των αγορών θα κρατήσουν μόνο μία μέρα, ακόμα και αν ο δείκτης S&P 500 μαζέψει τις απώλειές του.
Η αύξηση του κινδύνου για μία εξέλιξη στη Μέση Ανατολή που θα μπορούσε να φέρει ακόμα μεγαλύτερη αναστάτωση στις παγκόσμιες αγορές είναι αδιαμφισβήτητη και οι επενδυτές θα έχουν αυτό στο μυαλό τους ακόμα και αν κινούνται σαν να είναι όλα φυσιολογικά. Στην εξίσωση για τον υπολογισμό της επικινδυνότητας των αγορών έχει προστεθεί και μία ακόμα παράμετρος που κάνει τα πράγματα πιο πολύπλοκα και την ευαισθησία των επενδυτών σε οποιοδήποτε εξωτερικό γεγονός πολύ πιο μεγάλη από πριν.
Το γεγονός πως αυξήθηκε ο κίνδυνος φαίνεται και από την συμπεριφορά του χρυσού, ο οποίος σημείωσε αμέσως άνοδο με το ξεκίνημα της χθεσινής χρηματιστηριακής συνεδρίασης. Η άνοδος δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλη (περίπου 1%) αλλά διατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης ανεξάρτητα από την πορεία των χρηματιστηριακών δεικτών. Πιθανολογούμε λοιπόν πως ορισμένοι επενδυτές αποφάσισαν να ενισχύσουν τη θέση τους στο πιο παραδοσιακό επενδυτικό καταφύγιο, παρά το γεγονός πως οι αποδόσεις των δανειακών τίτλων έκδοσης του αμερικανικού δημοσίου δεν έδειξαν διάθεση υποχώρησης (μην ξεχνάμε πως η άνοδος των αποδόσεων τους σχεδόν πάντα έχει αρνητική επίδραση στην τιμή του χρυσού).
Χθες, όμως, φάνηκε πως ορισμένοι επενδυτές ενδιαφέρονταν περισσότερο να αγοράσουν λίγο χρυσό για ασφάλεια και λιγότερο να τον συγκρίνουν με άλλες επενδύσεις. Μιλώντας πάντως για τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα, τα οποία σε άλλες περιπτώσεις θεωρούντο ασφαλές καταφύγιο, είναι φανερό πως η ταλαιπωρία τους τελευταίους μήνες λόγω της ανόδου των επιτοκίων αναφοράς έχει αλλάξει εντελώς τις διαθέσεις των επενδυτών προς αυτά.
Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε πως θα εξελιχθεί η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, αντιλαμβανόμαστε όμως πως το τελευταίο τριήμερο έχει ανεβεί το ρίσκο στις διεθνείς αγορές. Προς το παρόν αυτό φαίνεται κυρίως στις αγορές καυσίμων και δευτερευόντως στην πορεία του χρυσού. Κάποιες χρηματιστηριακές αγορές επηρεάστηκαν αρκετά ενώ αρκετές άλλες ήταν πιο ψύχραιμες, ειδικά αυτές των ΗΠΑ που στο τέλος έσβησαν τις αρκετές απώλειες. Ίσως οι Αμερικανοί επενδυτές να πιστεύουν πως η απόσταση που τους χωρίζει από τη Μέση Ανατολή τους παρέχει ασπίδα προστασίας. Από τις εξελίξεις των επομένων ημερών, ή εβδομάδων, θα δούμε αν η ψυχραιμία τους θα τους βγει σε καλό ή όχι.
