Η πανδημική διετία, μαζί με τον ανερχόμενο πληθωρισμό και τα ανοδικά επιτόκια αρχίζει και στριμώχνει πολλές αναδυόμενες χώρες. Τις προηγούμενες μέρες η Σρι Λάνκα δήλωσε αδυναμία εξυπηρέτησης των χρεών της και το Πακιστάν κινδυνεύει να βρεθεί σε οριακή κατάσταση. Πριν ενάμιση χρόνο, η Ζάμπια κήρυξε στάση πληρωμών. Και οι τρεις χώρες είχαν, ή νόμιζαν πως είχαν, προνομιακές σχέσεις με την Κίνα, η οποία όμως δεν φαίνεται να βιάζεται να τις «σώσει».
Την Τρίτη που μας πέρασε, η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα δήλωσε πως θα σταματήσει προσωρινά την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους της χώρας, αδυνατώντας να συνεχίσει να πληρώνει τις δόσεις εξυπηρέτησης του χρέους εξαιτίας των συνεπειών της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Η χώρα δέχθηκε πολύ ισχυρό πλήγμα από την κατάρρευση του τουρισμού, καθώς περίπου το 7% του Α.Ε.Π. της χώρας προερχόταν, μέχρι την έλευση του Covid – 19, από τα έσοδα που έφερναν τα εκατομμύρια τουριστών. Η οικονομία της χώρας ήταν έτσι κι αλλιώς σε εύθραυστη κατάσταση, αφού ο πολύχρονος εμφύλιος πόλεμος που τελείωσε το 2011 την είχε κυριολεκτικά διαλύσει.
Έτσι, η δραστική μείωση των τουριστικών εσόδων, σε συνδυασμό με την βαθιά οικονομική ύφεση των αρχών του 2020, άρχισε να πιέζει την οικονομία. Οι αυξήσεις στις τιμές των πρώτων υλών, κυρίως καυσίμων και τροφίμων, οι οποίες άρχισαν να γίνονται εμφανείς προς το τέλος του 2021, ενέτειναν το πρόβλημα έλλειψης συναλλαγματικών αποθεμάτων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκολιών στην εισαγωγή των απαραίτητων προμηθειών. Η εκτόξευση των τιμών, μετά την ρωσική εισβολή, έκανε τα πράγματα ακόμα χειρότερα, ο πληθωρισμός ξέφυγε, άρχισαν διακοπές ρεύματος και οι ουρές στα βενζινάδικα έγιναν καθημερινό φαινόμενο. Η πολιτική κρίση δεν άργησε να έρθει, οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν, και η πολιτική ηγεσία τελικά αναγνώρισε αυτό που οι διεθνείς οικονομικοί παρατηρητές είχαν ήδη χαρακτηρίσει ως αναπόφευκτο.
Οι διεθνείς οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας θεωρούν πως η χώρα τελικά θα οδηγηθεί σε πτώχευση και ριζική αναδιάρθρωση του χρέους της. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα, και η χώρα προσπαθεί εναγωνίως να εξασφαλίσει βοήθεια από «φιλικές χώρες» προκειμένου να μπορέσει να βρει τα απαραίτητα χρήματα για τις εισαγωγές των αγαθών πρώτης ανάγκης. Η πρώτη υποψήφια για χορήγηση βοήθειας είναι η Κίνα, η οποία έχει δανειοδοτήσει την χώρα με 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου το 11% του συνολικού δανεισμού της χώρας). Ο πρόεδρος Ρατζαπάσκα είχε ζητήσει στην αρχή του 2022, προσωπικά από τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping, την ουσιαστική αναχρηματοδότηση για δάνεια 2,5 δις δολάρια.
Προς το παρόν όμως, δεν έχει γίνει τίποτα, παρά το γεγονός πως η Σρι Λάνκα συμμετέχει στην περίφημη κινεζική Belt and Road Initiative, μέσω της οποίας η Κίνα χρηματοδοτεί έργα υποδομής. Το αποτέλεσμα είναι η στροφή της Σρι Λάνκα προς την γειτονική Ινδία, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει την αποστολή καυσίμων και τροφίμων και φέρεται διατεθειμένη να δώσει έκτακτη οικονομική βοήθεια 500 εκατομμυρίων δολαρίων και νέα δάνεια ύψους 1,9 δις δολαρίων. Όπως όμως προσθέτει το Reuters, σε σχετικό του ρεπορτάζ, ακούγεται (χωρίς να μπορεί φυσικά να επιβεβαιωθεί) πως η Ινδία θα δώσει το «πράσινο φως» όταν η κυβέρνηση της νησιωτικής χώρας την διαβεβαιώσει πως θα σταματήσει να λοξοκοιτάει προς την Κίνα.
Στο Πακιστάν, τα πράγματα δεν είναι τόσο προχωρημένα, όμως η κυβέρνηση του Ιμράν Καν έχει ήδη πέσει, αφού φαίνεται πως απώλεσε την εμπιστοσύνη των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, χωρίς την «συγκατάθεση» των οποίων καμία κυβέρνηση δεν μακροημερεύει από την ανεξαρτησία της χώρας μέχρι σήμερα. Ο Καν, παλαίμαχος σούπερ σταρ του κρίκετ, απέδωσε την στροφή του στρατού, ο οποίος τον είχε υποστηρίξει στις εκλογές του 2018, σε συνωμοσία των ΗΠΑ, με τις οποίες ο Καν δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις.
Φυσικά ο στρατός απέρριψε αυτές τις κατηγορίες και στηρίζει τον διάδοχό του, ο οποίος έχει ένα πολύ δύσκολο έργο μπροστά του. Οι διεθνείς οικονομικοί αναλυτές υποστηρίζουν πως θα πρέπει σύντομα να ζητήσει βοήθεια από το διεθνές νομισματικό ταμείο, καθώς η κατάσταση έχει γίνει πολύ άσχημη. Ο πληθωρισμός έχει ανέβει στο 12%, το ισοζύγιο πληρωμών και το εμπορικό ισοζύγιο είναι έντονα ελλειμματικά, και η αύξηση του κόστους εισαγωγής των καυσίμων κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Οι διεθνείς αναλυτές εκτιμούν πως η χώρα θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει ένα δάνειο ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τό το ΔΝΤ, βάσει προηγούμενης συμφωνίας, πράγμα το οποίο δεν είναι πολύ εύκολο, αφού το ΔΝΤ πιθανολογείται πως θα ζητήσει να επιβληθούν αυξήσεις στην τιμή των καυσίμων, ή και αύξηση των φόρων. Τα πράγματα θα μπορούσαν ίσως να είναι πιο εύκολα αν η Κίνα είχε ανταποκριθεί στο αίτημα του πρώην πρωθυπουργού Καν για άμεση χορήγηση δανείου ύψους τεσσάρων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μέχρι τώρα δεν υπάρχει κάποιο σχετικό νέο. Ψάχνοντας παλαιότερα δημοσιεύματα, βρήκαμε πως τον Μάιο του 2021, η κυβέρνηση του Πακιστάν προσπαθούσε να πείσει την Κίνα να αλλάξει τους όρους των δανείων που έχει χορηγήσει στο Πακιστάν, κυρίως για την κατασκευή εργοστασίων παραγωγής ενέργειας, στα πλαίσια του προγράμματος Belt and Road. Σύμφωνα με το δημοσίευμα των Asia Times, οι υποχρεώσεις του Πακιστάν προς την Κίνα και τις κινεζικές επιχειρήσεις είναι περισσότερες από 30 δις δολάρια, πάνω από το 10% του συνολικού δημόσιου χρέους της χώρας. Το ενδιαφέρον εδώ είναι, σύμφωνα με το δημοσίευμα, πως όλα τα ενεργειακά έργα «βάζουν μέσα την χώρα», προς όφελος των κινεζικών επιχειρήσεων που αποκομίζουν υπερκέρδη.
Η κατάσταση στην Ζάμπια είναι αρκετά διαφορετική. Όπως είπαμε στο ξεκίνημα, η χώρα πτώχευσε το φθινόπωρο του 2020 και ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί οι συζητήσεις σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους. Το εντυπωσιακό εδώ είναι πως οι υποχρεώσεις της αφρικανικής χώρας προς το κινεζικό δημόσιο ή κινεζικές επιχειρήσεις είναι περίπου 6 δισεκατομμύρια δολάρια, πάνω από το 40% του εξωτερικού της χρέους και σχεδόν το 20% του συνολικού χρέους.
Παρά το γεγονός πως η Ζάμπια έχει έρθει σε προκαταρκτική συμφωνία με το ΔΝΤ για χορήγηση νέου δανείου, από τον περασμένο Νοέμβριο, με την οριστική συμφωνία να αναμένεται κάποια στιγμή το ερχόμενο καλοκαίρι, η Κίνα δεν έχει δείξει προθυμία συνεννόησης με την Ζάμπια και τους υπόλοιπους δανειστές. Ο υπουργός οικονομικών της χώρας δήλωσε την προηγούμενη Τετάρτη πως είναι βέβαιος πως η Κίνα θα ανέβει τελικά στο «τραίνο» και θα βοηθήσει στην επίτευξη συμφωνίας αλλά ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα. Η απάντηση στο γιατί η Κίνα είχε δώσει δάνεια στην Ζάμπια έχει να κάνει με τα πλούσια κοιτάσματα χαλκού της χώρας, στα οποία ήθελε να έχει άμεση και προνομιακή πρόσβαση.
Από την συμπεριφορά της, είναι προφανές πως η Κίνα έχει αλλάξει στάση, και δεν είναι πλέον πρόθυμη να δανείζει με συνοπτικές διαδικασίες τις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν κάποιο οικονομικό ενδιαφέρον για την ίδια. Όπως διαβάζουμε σε ρεπορτάζ του Bloomberg και του Reuters, η κυβέρνηση του προέδρου Xi έχει αποφασίσει να είναι πιο αυστηρή και προσεκτική με αυτού του τύπου τις δανειοδοτήσεις, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις, και παρά τους πολύ συμφέροντες για την Κίνα όρους δανεισμού, η αποπληρωμή των δανείων αποδεικνύεται πολύ δύσκολη υπόθεση.
Επίσης, η οικονομική ανάπτυξη της ίδιας της Κίνας δεν είναι τόσο εντυπωσιακή όσο πριν μερικά χρόνια, πράγμα που σημαίνει πως οι τράπεζες της χώρας πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην χρηματοδότηση της εσωτερικής ανάπτυξης. Κάποιο ρόλο επίσης φαίνεται να έχει παίξει και η κακή φήμη που έχει αποκτήσει η πρωτοβουλία Belt and Road, αφού η Κίνα έχει κατηγορηθεί πως δανείζει αυτές τις χώρες με τέτοιο τρόπο που στο τέλος γίνονται «υποτελείς» της, οφείλοντας σε αυτήν μεγάλα χρηματικά ποσά που δεν μπορούν να αποπληρώσουν. Η κινεζική πλευρά διαφωνεί βέβαια, υποστηρίζοντας πως οι όροι των δανείων που δίνουν οι οργανισμοί όπως το ΔΝΤ είναι συνήθως αυστηρότεροι από αυτούς των κινεζικών.
Ίσως λοιπόν, για όλους τους παραπάνω λόγους, να προτιμά, σε περιπτώσεις όπως της Σρι Λάνκα και της Ζάμπιας, να περιμένει πρώτα να δει την στάση αυτού του τύπου των δανειστών πριν προχωρήσει στις δικές της κινήσεις. Ανεξάρτητα όμως από τα κίνητρά της, δεν φανταζόμαστε πως μπορεί να υπάρχει πλέον κάποιος που πιστεύει πως η Κίνα είναι ένα είδος «αγγελικού δανειστή» ούτε πως έχει χρήματα για πέταμα.
