Ένα από τα λίγα καλά νέα των τελευταίων εβδομάδων από το μέτωπο του πληθωρισμού είναι ότι όσον αφορά τα τρόφιμα και σε παγκόσμια βάση, οι τιμές άρχισαν να επιβραδύνονται επιτέλους.
Το κύμα των πτωτικών πιέσεων διατρέχει αυτήν την στιγμή πολλά από τα αγροτικά προϊόντα, από το μαλακό σιτάρι, τη σόγια, το κριθάρι και το καλαμπόκι έως το κακάο, το βαμβάκι και τα μαγειρικά έλαια.
Η ανακούφιση είναι μεγάλη μιας και οι τιμές των αγροτικών προϊόντων οδηγήθηκαν ανοδικά τους τελευταίους μήνες, καθώς «κούμπωσαν» μεταξύ τους μια σειρά παραγόντων όπως:
-η ανάκαμψη της ζήτησης μετά το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, ενώ την ίδια στιγμή εξακολουθούσαν να υφίστανται οι διαταραχές στην προσφορά και τις εφοδιαστικές αλυσίδες,
- οι κακές καιρικές συνθήκες σε βασικούς προμηθευτές γεωργικών εμπορευμάτων,
-το αυξανόμενο κόστος παραγωγής και μεταφοράς λόγω της εκτόξευσης των ενεργειακών τιμών,
-οι αβεβαιότητες σχετικά με τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων από την Ουκρανία και τη Ρωσία, δύο εκ των βασικών προμηθευτών σιτηρών,
-ο κομβικός ρόλος της Ρωσίας στις αγορές λιπασμάτων επιδείνωσε τις ήδη υπάρχουσες ανησυχίες σχετικά με τις τιμές των λιπασμάτων και τη βραχυπρόθεσμη παραγωγικότητα.
Πού οφείλεται η αποκλιμάκωση
Το κλίμα αβεβαιότητας για την παγκόσμια οικονομία αλλά και οι υψηλές τιμές στις αγορές αγροτικών εμπορευμάτων τους τελευταίους μήνες έπληξαν τη ζήτηση, ενεργοποιώντας μια απότομη διόρθωση των τιμών.
Η διόρθωση αυτή επιταχύνθηκε όταν οι νέες σοδειές σιτηρών στην Ευρώπη βρήκαν πλέον το δρόμο τους για τις αγορές και τα σιλό –η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό σιρός, ήτοι δοχείο ή λάκκος για φύλαξη σιτηρών - αποφορτίζοντας την επιβαρυμένη κατάσταση που επικρατούσε τους προηγούμενους μήνες στο πεδίο της ζήτησης.
Η ιδιαίτερα καλή σοδειά σίτου που αναμένεται προσεχώς στη Ρωσία δημιούργησε επίσης θετικές προσδοκίες στην αγορά, με αποτέλεσμα τα συμβόλαια μαλακού σίτου που λήγουν τον Σεπτέμβριο του 2022 στην Ευρώπη να έχουν απομακρυνθεί από τα υψηλά των 438 ευρώ που βρίσκονταν τον Μάιο.
Μεγάλη ήταν η πτώση και για το καλαμπόκι στην ευρωπαϊκή αγορά, με τα συμβόλαια παράδοσης για τον Νοέμβριο του 2022 να διαμορφώνονται 20% χαμηλότερα από τον προηγούμενο μήνα. Η ίδια εικόνα και στο σογιέλαιο, το οποίο υποχώρησε στο χαμηλότερο σημείο από τον φετινό Ιανουάριο.
Αν και η αγορά απομακρύνεται από τα πρόσφατα υψηλά, εντούτοις έχει ισορροπήσει σε επίπεδα αρκετά πάνω από εκείνα του φθινόπωρου του 2020, το χρονικό σημείο της έναρξης του τρέχοντος ανοδικού κύκλου.
Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από τον δείκτη S&P GSCI Agriculture -λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τις αποδόσεις των αγορών αγροτικών εμπορευμάτων –ο οποίος υποχώρησε τον τελευταίο μήνα πάνω από 140 μονάδες, από τα υψηλά των 606 μονάδων στις 460,72 μονάδες το απόγευμα της Παρασκευής, «σβήνοντας» ένα μεγάλο μέρος των φετινών του κερδών.
Εντούτοις, παραμένει σε θετικό έδαφος κατά 3,48% από τις αρχές του έτους, 11,17% σε επίπεδο έτους και 16,25% σε επίπεδο τριετίας.
Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι ο σκληρός σίτος εξαιρείται από τη γενικευμένη εικόνα πτώσης που παρατηρείται στις υπόλοιπες κατηγορίες αγροτικών εμπορευμάτων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η παραγωγή στην Ευρώπη δείχνει πολύ χαμηλότερη των προσδοκιών, ειδικά στην Ιταλία όπου προεξοφλείται μια μείωση της παραγωγής κατά τουλάχιστον 15% συγκριτικά με πέρυσι και στη Βόρεια Αφρική όπου η νέα σοδειά είναι σημαντικά πεσμένη.
Όμως η εικόνα και στο σκληρό σιτάρι μπορεί να αλλάξει, καθώς σε μερικούς μήνες αναμένεται η σοδειά του Καναδά, η οποία σε αντίθεση με πέρσι λόγω ξηρασίας, δεν εμφανίζει προβλήματα προς το παρόν και όλα δείχνουν πως ο σιτοβολώνας της Βόρειας Αμερικής θα επιστρέψει σε σοδειές άνω των 5,5 εκατ. τόνων.
Οι παράγοντες που θα επηρεάσουν τη συνέχεια
Μια πιο γενναία αποκλιμάκωση των τιμών των αγροτικών προϊόντων προφανώς και εξαρτάται από το πότε τελικά θα βρεθεί λύση στον ρωσοουκρανικό πόλεμο ώστε τα αποθέματα της Ουκρανίας βρουν το δρόμο τους για τη φυσική αγορά.
Υπάρχουν όμως και κάποιοι επιπλέον υποστηρικτικοί παράγοντες όσον αφορά τουλάχιστον το άμεσο μέλλον.
Σύμφωνα με την έκθεση του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ, αυξήθηκαν φέτος οι εκτάσεις με καλαμπόκι στον μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο, ενώ δεδομένου ότι έχει ξεκινήσει η συγκομιδή του σιταριού που σπάρθηκε πέρσι το φθινόπωρο, είναι θέμα χρόνου η αγορά να εφοδιάζεται με ολοένα και μεγαλύτερες προμήθειες.
Την ίδια στιγμή, όσον αφορά τα μαγειρικά έλαια, η κορυφαία παραγωγός Ινδονησία ενισχύει τις εξαγωγές της μετά την άρση της απαγόρευσης εξαγωγής φοινικέλαιου, που τέθηκε σε ισχύ από τις 28 Απριλίου έως τα τέλη Μαΐου και αποσταθεροποίησε την παγκόσμια αγορά μαγειρικών ελαίων. (σ.σ: υπενθυμίζουμε ότι η τιμή τους εκτοξεύτηκε μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία).
Όσον αφορά τώρα τη σόγια, το σιτάρι και το καλαμπόκι, πολλά θα εξαρτηθούν από τις καιρικές συνθήκες τους επόμενους δύο μήνες στις ΗΠΑ και τον Καναδά, καθώς οι ΗΠΑ είναι σημαντικός παραγωγός σόγιας, σιταριού και καλαμποκιού, ενώ ο Καναδάς είναι κορυφαίος παραγωγός σιταριού και ελαιοκράμβης.
Ειδικά όσον αφορά τη σοδειά του Καναδά φέτος στο σκληρό σιτάρι, είναι πολύ σημαντικό να είναι «με το μέρος μας» ο καιρός, καθώς καλείται όπως αναφέραμε και πιο πάνω να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες της Ιταλίας και της Βόρειας Αφρικής, ενώ την ίδια στιγμή θα χρειαστεί να ισορροπήσει και τα δικά του αποθέματα σίτου.
Η διόρθωση τιμών σημαίνει και λήξη του ανοδικού κύκλου;
Αυτή την εβδομάδα τα Ηνωμένα Έθνη θα δημοσιεύσουν τον τελευταίο μηνιαίο δείκτη τιμών των βασικών αγροτικών προϊόντων και θα έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον οι εκτιμήσεις τους για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.
Τονίζουμε την φράση «για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα» καθότι όπως εξηγήσαμε στο άρθρο για τον νέο ανοδικό υπερκύκλο των εμπορευμάτων, το πιο πιθανό είναι τα εμπορεύματα να ξεκίνησαν μια πολυετή ανοδική τροχιά.
Όπως όμως το πλαγιοκαθοδικό κανάλι των αγορών έχει διαλείμματα ανοδικών αντιδράσεων, το ίδιο και το πλαγιοανοδικό κανάλι των εμπορευμάτων έχει διαλείμματα διορθώσεων. Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα, μια μέση ανοδική αγορά εμπορευμάτων διαρκεί περίπου 17,6 χρόνια με άνοδο περίπου 250%.
Αυτό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι ο παγκόσμιος τομέας αγροδιατροφής αντιμετωπίζει θεμελιώδεις προκλήσεις την επόμενη δεκαετία.
Η μεγαλύτερη ίσως αφορά την ανάγκη να τροφοδοτηθεί με βιώσιμο τρόπο ένας συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα δύο μεγάλες τροχοπέδες: τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και τις οικονομικές συνέπειες και διαταραχές στον εφοδιασμό τροφίμων που συνδέονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών -FAO- σε συνεργασία με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης -ΟΟΣΑ- κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων θα διαδραματίσουν οι πρόσθετες δημόσιες δαπάνες και οι ιδιωτικές επενδύσεις στην παραγωγή, την τεχνολογία πληροφοριών και τις υποδομές, καθώς και το ανθρώπινο κεφάλαιο που μαζί με την κατάρτιση θα αποτελέσουν κρίσιμους μοχλούς της αγροτικής ανάπτυξης και της αύξησης της αγροτικής παραγωγικότητας.
Η έκθεση παρέχει επίσης μια βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση του πώς ο πόλεμος μπορεί να επηρεάσει τόσο τις παγκόσμιες γεωργικές αγορές όσο και την επισιτιστική ασφάλεια.
Για παράδειγμα, οι τιμές ισορροπίας για το σιτάρι θα μπορούσαν να είναι 19% υψηλότερες από τα επίπεδα πριν από τη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, εάν η Ουκρανία χάσει πλήρως την ικανότητά της να εξάγει, ενώ αν μειωθούν ταυτόχρονα οι ρωσικές εξαγωγές κατά 50%, τότε οι τιμές θα μπορούσαν να ισορροπήσουν σε επίπεδα κατά 34% υψηλότερα.
Το παραπάνω σενάριο που προσομοιώνει ένα σοβαρό έλλειμμα εξαγωγών από την Ουκρανία και τη Ρωσία το 2022/23 και το 2023/24, υποθέτοντας ταυτόχρονα ότι δεν ανταποκρίνεται η παγκόσμια παραγωγή, υποδηλώνει περαιτέρω αύξηση του αριθμού των χρόνιων υποσιτιζόμενων ανθρώπων στον κόσμο.
Όπως δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ, Mathias Cormann: «Χωρίς ειρήνη στην Ουκρανία, οι προκλήσεις για την επισιτιστική ασφάλεια που αντιμετωπίζει ο κόσμος θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται, ειδικά για τους φτωχότερους πληθυσμούς...Ένα άμεσο τέλος του πολέμου θα ήταν το καλύτερο αποτέλεσμα για τους ανθρώπους τόσο στη Ρωσία και την Ουκρανία, όσο και για τον υπόλοιπο πληθυσμό».
Με τη σειρά του ο Γενικός Διευθυντής του FAO QU Dongyu δήλωσε ότι «Οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, των λιπασμάτων, των ζωοτροφών και των καυσίμων, καθώς και οι αυστηρότερες οικονομικές συνθήκες εξαπλώνουν τον ανθρώπινο πόνο σε όλο τον κόσμο...Υπολογίζεται ότι 19 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν χρόνιο υποσιτισμό παγκοσμίως το 2023, εάν η μείωση της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων και της προσφοράς τροφίμων από μεγάλες εξαγωγικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Ουκρανίας, οδηγήσει σε χαμηλότερη διαθεσιμότητα τροφίμων παγκοσμίως».
Πέραν όμως των άμεσων προβλημάτων λόγω του ρωσοουκρανικού πολέμου, η παγκόσμια κοινότητα δεν πρέπει να παραβλέπει την ανάγκη να εργαστεί για την επίτευξη της Ατζέντας 2030 και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Σύμφωνα με το Outlook, η παγκόσμια κατανάλωση τροφίμων, η οποία είναι η κύρια χρήση των γεωργικών προϊόντων, προβλέπεται να αυξάνεται κατά 1,4% ετησίως την επόμενη δεκαετία, κυρίως λόγω της αύξησης του πληθυσμού.
Η ζήτηση όμως θα είναι «πίσω» από την προσφορά, καθώς η παγκόσμια αγροτική παραγωγή προβλέπεται να αυξάνεται κατά 1,1% ετησίως.
Το μεγαλύτερο μέρος της πρόσθετης ζήτησης για τρόφιμα θα συνεχίσει να προέρχεται από χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ενώ στις χώρες υψηλού εισοδήματος η ζήτηση θα περιοριστεί λόγω της αργής αύξησης του πληθυσμού και του κορεσμού της κατά κεφαλήν κατανάλωσης πολλών ομάδων βασικών προϊόντων διατροφής.
Αντίθετα στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, η διατροφή θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό βασισμένη στα βασικά είδη διατροφής και η κατανάλωση τροφίμων δεν θα αυξηθεί επαρκώς για να επιτευχθεί ο στόχος «Μηδενικής Πείνας» έως το 2030.
Η εικόνα μπορεί να γίνει πολύ χειρότερη αν μια παρατεταμένη αύξηση των τιμών της ενέργειας και των λιπασμάτων, αυξήσει περαιτέρω το κόστος παραγωγής, περιορίζοντας την παραγωγικότητα τα επόμενα χρόνια τη στιγμή που αν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης για τη «Μηδενική Πείνα», η μέση αγροτική παραγωγικότητα θα πρέπει να αυξηθεί κατά 28% την επόμενη δεκαετία.
Τέλος, σύμφωνα με το Outlook, η διασφάλιση της καλής λειτουργίας του παγκόσμιου εμπορίου και των αγορών είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση τόσο βραχυπρόθεσμων όσο και μεσοπρόθεσμων προκλήσεων όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το εμπόριο των βασικών γεωργικών προϊόντων και των μεταποιημένων προϊόντων προβλέπεται να αυξηθεί σύμφωνα με την παραγωγή την επόμενη δεκαετία. Ωστόσο, ορισμένες περιφέρειες αναμένεται να εξάγουν αυξανόμενο μερίδιο της εγχώριας παραγωγής τους, ενώ άλλες προβλέπεται να εισάγουν αυξανόμενο μερίδιο της συνολικής τους κατανάλωσης.
Αυτή η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση μεταξύ των εμπορικών εταίρων υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία ενός διαφανούς, προβλέψιμου και βασισμένου σε κανόνες πολυμερούς εμπορικού συστήματος.
Ένα ισχυρό και καλά ενοποιημένο παγκόσμιο σύστημα γεωργικών προϊόντων διατροφής μπορεί να βοηθήσει όλες τις χώρες να αντιμετωπίσουν πρωτόγνωρες προκλήσεις, όπως αποδείχθηκε άλλωστε κατά την πανδημία της Covid-19 στις αρχές του 2020, όταν οι παγκόσμιες αγορές αγροδιατροφής αποδείχθηκαν εξαιρετικά ανθεκτικές.
Όπως άλλωστε είπε και ο QU Dongyu: «Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία που επηρεάζει μια περιοχή μεγάλης σημασίας για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, αυξάνει την αβεβαιότητα και αυξάνει τον κίνδυνο κατακερματισμού των παγκόσμιων αγορών γεωργικών προϊόντων...Το αποτελεσματικό εμπόριο μπορεί να βοηθήσει τα παγκόσμια συστήματα αγροδιατροφής να χρησιμοποιήσουν τους σπάνιους φυσικούς πόρους, όπως γη και νερό, πιο αποτελεσματικά και βιώσιμα και να διαδώσουν τις σύγχρονες τεχνολογίες παγκοσμίως, μειώνοντας τον κίνδυνο επισιτιστικής ασφάλειας».
Δυστυχώς επί του παρόντος, το περιβάλλον εμπορικής πολιτικής χαρακτηρίζεται από αργή πρόοδο στις πολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ΠΟΕ.
Θα πρέπει να δούμε έναν πολλαπλασιασμό των βαθύτερων περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών που θα στοχεύουν, εκτός από την πρόσβαση στην αγορά και τη σύγκλιση των εσωτερικών πολιτικών και κανονισμών μεταξύ των εκάστοτε μελών και στη διασφάλιση εκείνων των εμπορικών πολιτικών που θα προστατεύουν την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, θα σέβονται το περιβάλλον και θα ενισχύουν όλους τους πληθυσμούς από τους κραδασμούς που προκαλούν οι πολεμικές συγκρούσεις, οι πανδημίες και τ’ ακραία καιρικά φαινόμενα.
Δυστυχώς προς το παρόν απέχουμε πολύ από μια τέτοια προοπτική, με τον παγκόσμιο πλούτο να έχει αυξηθεί, αλλά το μερίδιο που διεκδικούν οι χώρες χαμηλού εισοδήματος να παραμένει πολύ χαμηλά, ενώ την ίδια στιγμή τα κενά αγροτικής παραγωγικότητας μεταξύ των χωρών να είναι τεράστια.
Οι παράγοντες όμως της κλιματικής αλλαγής, των πανδημιών ή των πολεμικών συγκρούσεων κ.ο.κ πιθανότατα στο μέλλον να μας φέρουν αντιμέτωπους με τη σημερινή άρνηση μας να εμπεδώσουμε τη σημασία που έχει για όλον τον πλανήτη η εμπέδωση της αξίας της αλληλεγγύης.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, ουδεμία διασφάλιση δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
