Όταν στα τέλη Ιανουαρίου οι παγκόσμιες μετοχές διόρθωναν κατά 10% από τα ιστορικά υψηλά που σημείωσαν στην πρώτη συνεδρίαση του 2022, δύο από τους θρυλικούς επενδυτές της Wall Street προειδοποιούσαν για τις φούσκες που απειλούσαν τις αγορές. Ο Ρέι Ντάλιο, ιδρυτής του μεγαλύτερου hedge fund στον πλανήτη, Bridgewater Associates, αναφερόταν στη φούσκα των μετοχών, τονίζοντας ότι συνήθως οι φούσκες χρειάζονται ένα με δύο χρόνια για να σκάσουν.
Ένας λιγότερο ομιλητικός αλλά πιο θρυλικός επενδυτής προχώρησε στην ποσοτικοποίηση του προβλήματος. Ο Τζέρεμι Γκράνθαμ, ο ζωντανός θρύλος της Wall Street που ξεκίνησε τα index funds στις αρχές της δεκαετίας του ’70 έκανε λόγο για 3,5 φούσκες. Σήμερα και κυρίως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι φούσκες έγιναν τέσσερις, καθώς στις μετοχές, στα ομόλογα και στην αγορά κατοικίας ήρθαν να προστεθούν και τα εμπορεύματα.
Ήδη, το sell-off στα χρηματιστήρια έχει προκαλέσει αρκετό πόνο, με τον παγκόσμιο δείκτη MSCI All-Country World, να υποχωρεί 12%, τον S&P 500 να χάνει άνω του 16% φέτος και τον τεχνολογικό Nasdaq να έχει εισέλθει και… επισήμως σε bear market, καταγράφοντας πτώση άνω του 24% από τα ιστορικά του υψηλά.
Αρχίζουν να σκάνε οι φούσκες και που μπορεί να φτάσει η κατρακύλα; Ο Γκράνθαμ πιστεύει ότι η επόμενη κρίση στις αγορές θα θυμίζει το 1929 και πως η σημερινή «υπερφούσκα» έχει τη δυναμική να διαγράψει τον περισσότερο πλούτο στην ιστορία. Διότι είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που οι αγορές βρίσκονται αντιμέτωπες με τέσσερις ταυτόχρονες φούσκες, σημειώνει ο Γκράνθαμ, ο οποίος έχτισε το όνομά του στις αγορές, εντοπίζοντας και αποφεύγοντας με πολύ επιτυχημένο τρόπο τις φούσκες. Δεν επένδυσε στις ιαπωνικές μετοχές και στην αγορά κατοικίας στα τέλη του ’80, απέφυγε τις τεχνολογικές μετοχές στις ΗΠΑ το 2000 και περιόρισε σημαντικά την έκθεσή του στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ πριν το 2008.
Η διόγκωση μετοχών, αγοράς κατοικίας, ομολόγων και εμπορευμάτων, διαμορφώνει ένα νέο σκηνικό και δημιουργεί την 4η υπερφούσκα των τελευταίων 100 ετών, σύμφωνα με τον Γκράνθαμ. Το πρόβλημα με την υφιστάμενη «υπερφούσκα» είναι ότι για πρώτη φορά έχουν φτάσει στα άκρα όλες οι βασικές επενδυτικές κατηγορίες.
Η πρώτη φούσκα, είναι η ευρύτερη και πιο υπερβολική στην ιστορία παγκόσμια φούσκα στην αγορά κατοικίας. Στις ΗΠΑ, οι τιμές των σπιτιών εμφανίζουν τον μεγαλύτερο πολλαπλασιαστή έναντι του οικογενειακού εισοδήματος, μετά την αύξηση ρεκόρ που σημειώθηκε το 2021. Η κατάσταση, προειδοποιεί ο Γκράνθαμ, είναι χειρότερη και από την καταστροφική φούσκα του 2006. Και αυτό γιατί βλέπουμε ότι σε άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Μ. Βρετανία και κυρίως η Κίνα, οι τιμές είναι ακόμη υψηλότερες (σε σύγκριση με το οικογενειακό εισόδημα). Η αγορά κατοικίας της Κίνας, απειλεί ολόκληρο τον κόσμο αν συνεχίσει να… χάνει αέρα, επισημαίνει ο Γκράνθαμ.
Η δεύτερη φούσκα σχετίζεται με την πιο εκστατική και παρανοϊκή επενδυτική συμπεριφορά που έχει καταγραφεί ποτέ στη Wall Street. Σε μεγάλο ποσοστό τα κεφάλαια που έμπαιναν μέχρι πρότινος στις αμερικανικές μετοχές, τοποθετούνταν με τη λογική ότι οι μετοχές θα ανεβαίνουν για πάντα. Μία λογική που είναι προφανές ότι αποτελεί το βασικό συστατικό μιας φούσκας. Έχει επίσης ενδιαφέρον η επισήμανση του Γκράνθαμ, ότι ενώ άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες εμφανίζουν υψηλότερες τιμές κατοικίας, οι μετοχές τους υπολείπονται κατά πολύ των αμερικανικών.
Η τρίτη φούσκα παρατηρείται στην αγορά ομολόγων, όπου για πολύ καιρό είχαμε τις υψηλότερες τιμές και ταυτόχρονα τις χαμηλότερες αποδόσεις στην ιστορία, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στις περισσότερες οικονομίες του πλανήτη. Αυτό όχι μόνο αλλάζει αλλά έχουμε ήδη φτάσει στο σημείο που κανείς δεν γνωρίζει πόσο ψηλά θα φτάσουν οι αποδόσεις των ομολόγων γιατί πολύ απλά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα που θα κορυφωθεί ο πληθωρισμός.
Τελευταία σε χρονική σειρά φούσκα είναι τα εμπορεύματα. Πετρέλαιο, φυσικό αέριο και μέταλλα είδαν τις τιμές τους να εκτινάσσονται στα ύψη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ενώ ακόμη και πριν την τρομακτική αναταραχή που προκάλεσε ο πόλεμος, ο παγκόσμιος δείκτης τιμών στα τρόφιμα βρισκόταν πολύ κοντά στα ιστορικά του υψηλά. Οι πολύ υψηλές τιμές ταΐζουν τον πληθωρισμό και ροκανίζουν το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών. Ο συνδυασμός των συνεχώς αυξανόμενων τιμών και του ξεφουσκώματος της φούσκας των μετοχών αποτελεί την απόλυτη επίθεση για την οικονομία, όπως συνέβη και το 2008.
Η πρώτη υπερφούσκα του τελευταίου αιώνα στις ΗΠΑ εμφανίστηκε το 1929, η δεύτερη το 2000 και η τρίτη στην αγορά κατοικίας το 2006. Σύμφωνα, τέλος, με τον Γκράνθαμ, η υφιστάμενη «υπερφούσκα» έχει τη δυναμική να εξαλείψει τον περισσότερο πλούτο από κάθε άλλη κρίση στην ιστορία.
