Οι αποφάσεις του Λευκού Οίκου που έχουν οδηγήσει στο ουσιαστικό πάγωμα των εμπορικών συναλλαγών ΗΠΑ – Κίνας και των προγραμμάτων του USAID (United States Agency for International Development), ανατρέπουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από όσο αναμενόταν.
Καθώς από τη μια πλευρά το Πεκίνο διευρύνει τον χώρο της οικονομικής και εμπορικής επιρροής του και από την άλλη πλευρά η Ουάσιγκτον αδρανοποιεί τον Οργανισμό των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη, -που είναι μία ανεξάρτητη υπηρεσία υπεύθυνη για τη διαχείριση της ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής εξωτερικής βοήθειας προς τρίτες χώρες-, οδηγώντας με αυτόν τον τρόπο σε συρρίκνωση της παρέμβασης της στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο οργανισμός USAID, είχε ιδρυθεί το Νοέμβριο του 1961 από τον Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, με σκοπό την παροχή οικονομικής, ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας σε κυβερνήσεις και οργανισμούς 176 χωρών από όλον τον κόσμο, όπως είναι η Ιορδανία, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, η Σομαλία, η Νιγηρία, το Κονγκό, η Κένυα, η Μοζαμβίκη, το Νότιο Σουδάν, η Ζάμπια, το Μπαγκλαντές, το Μάλι, ο Ισημερινός, η Μιανμάρ, η Γουατεμάλα, η Γκάνα, το Βιετνάμ, η Μαδαγασκάρη και άλλες.
Η αποχώρηση του USAID, είναι φανερό ότι θα αφήσει ένα κενό, σε αυτές τις χώρες τις οποίες συνηθίζουμε να περιγράφουμε ως «αναπτυσσόμενες», «λιγότερο ανεπτυγμένες» ή «υποανάπτυκτες». Με δεδομένο ότι πολλές από αυτές τις χώρες – αν και όχι όλες – βρίσκονται στο Νότιο Ημισφαίριο, κυρίως στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, η νέα ονομασία που δίνεται σε αυτήν την ομάδα χωρών είναι «Παγκόσμιος Νότος». Σε αντιδιαστολή με τον «Παγκόσμιο Βορρά» ο οποίος περιλαμβάνει τις πλουσιότερες χώρες που βρίσκονται κυρίως στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, με κάποιες προσθήκες από την Ωκεανία και από αλλού.
Είναι οι φτωχότερες χώρες με υψηλότερα επίπεδα εισοδηματικής ανισότητας, που αντιμετωπίζουν χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής και δυσμενέστερες συνθήκες διαβίωσης, σε σχέση με αυτό που παλιότερα ονομάζαμε «Πρώτο Κόσμο». Ο «Δεύτερος Κόσμος» ήταν οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες του σοβιετικού μπλοκ (μέχρι το 1991) και μετά ο «Τρίτος Κόσμος» που ήταν ακριβώς αυτές οι χώρες που σήμερα συνθέτουν τον «Παγκόσμιο Νότο». Ο «Τρίτος Κόσμος» αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά του Κινήματος των Αδεσμεύτων, το οποίο είχε ιδρυθεί ως απάντηση στη διπολική εικόνα του Ψυχρού Πολέμου.
Στον ακόλουθο χάρτη από το «world population review 2025», βλέπουμε με πράσινο χρώμα τη γεωγραφική σύνθεση του Παγκόσμιου Νότου.
Ο «Παγκόσμιος Νότος» έρχεται να πάρει τη θέση του πρώην «Τρίτου Κόσμου». Τις χώρες οι οποίες μαστίζονταν από τη φτώχεια, την εξαθλίωση, την αστάθεια που άφησε πίσω της η αποικιοκρατία, από δικτατορίες, από απολυταρχικά καθεστώτα και από εμφυλίους πολέμους. Τις χώρες που ήταν χαρακτηρισμένες ως υποανάπτυκτες ή αιωνίως αναπτυσσόμενες.
Ωστόσο, σήμερα η δυναμική των χωρών του «Παγκόσμιου Νότου» είναι εντελώς διαφορετική. Ο Παγκόσμιος Νότος βρίσκεται σε άνοδο από τις αρχές του 21ου αιώνα. Και όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η Παγκόσμια Τράπεζα, είναι πλέον ευδιάκριτη η «μετατόπιση του πλούτου», από τον Βόρειο Ατλαντικό προς την περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού. Ανατρέποντας με αυτόν τον τρόπο αρκετές από τις κυρίαρχες αντιλήψεις σχετικά με το πού παράγεται ο παγκόσμιος πλούτος.
Άλλωστε μέχρι το 2030 προβλέπεται ότι τρεις από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες θα προέρχονται από τον Παγκόσμιο Νότο. Με τη σειρά, όσον αφορά το μέγεθος τους να είναι η Κίνα, η Ινδία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ινδονησία. Επιπλέον, το ΑΕΠ σε όρους αγοραστικής δύναμης των κρατών μελών των BRICS που κυριαρχούν στον Παγκόσμιο Νότο, δηλαδή η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική, υπερβαίνει το αντίστοιχο των χωρών μελών του G7 που συνθέτουν τον πυρήνα του λεγόμενου Παγκόσμιου Βορρά.
Αυτή η οικονομική μετατόπιση προς τον Παγκόσμιο Νότο, η οποία συνοδεύεται αφ’ ενός από την αποχώρηση του USAID και αφ’ ετέρου από την επιβολή αμερικανικών δασμών με σαφή τιμωρητικό χαρακτήρα, οδηγεί και σε μια προφανή μετατόπιση της πολιτικής ισχύος προς το Πεκίνο. Ήδη η Αφρικανική ήπειρος αποτελεί προνομιακό οικονομικό και πολιτικό χώρο της Κίνας. Η οποία εκμεταλλεύεται τους ανεξάντλητους φυσικούς πόρους της Αφρικής, την ίδια στιγμή που κατασκευάζει χρήσιμες γι’ αυτήν υποδομές. Καθώς πληθυσμιακά, οι χώρες της Αφρικής τα επόμενα χρόνια θα αποτελούν μια σημαντική καταναλωτική δύναμη.
Ταυτόχρονα οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, των οποίων η ευημερία και ανάπτυξη πλήττονται από τον εμπορικό πόλεμο του Ντόναλντ Τραμπ, στρέφονται προς τον δεύτερο οικονομικό και τεχνολογικό γίγαντα του πλανήτη, κατοχυρώνοντας με αυτόν τον τρόπο διέξοδο στο αδιέξοδο που τις ωθούν οι ΗΠΑ.
Το Πεκίνο δραστηριοποιείται και στον οικονομικό χώρο της Λατινικής Αμερικής κυρίως μέσω της China Development Bank και Export-Import Bank of China. Η Κίνα είναι μέλος τόσο της Inter-American Development Bank όσο και Caribbean Development Bank. Από τις 33 χώρες της Λατινικής Αμερικής, οι 22 συμμετέχουν στο νέο Κινεζικό Δρόμο του Μεταξιού (Belt and Rid Initiative) και οι 13 ήδη εγκαθιστούν το σύστημα της Huawei στην ανάπτυξη των δικτύων 5G, με τη Βενεζουέλα, το Περού, τη Βραζιλία και τη Χιλή να είναι οι χώρες με τους ισχυρότερους οικονομικούς και εμπορικούς δεσμούς με την Κίνα.
Κι έτσι η Κίνα αναπτύσσει τρεις νέους γεωγραφικούς κύκλους ισχυρής πολιτικής και οικονομικής παρέμβασης, επαληθεύοντας τις προβλέψεις κορυφαίων επιστημόνων του χώρου της γεωπολιτικής. Όπως για παράδειγμα του Παράγκ Κάννα, ιδρυτή και Διευθύνοντος Συμβούλου της AlphaGeo, μιας πλατφόρμας γεωχωρικών προβλέψεων και αναλύσεων που βασίζεται σε Τεχνητή Νοημοσύνη, ο οποίος συχνά σε παρεμβάσεις τους αναφέρεται στον «ερχομό της Ασιατικής Εποχής» και στην «εποχή του μετα-Δυτικού κόσμου».
