Μετά από μία περίπου δεκαετία «στάσης εξοπλισμών», τα αίτια της οποίας λίγο πολύ είναι γνωστά, διαφαίνεται πως έχει ληφθεί η απόφαση «επανεξοπλισμού» της χώρας, όσο βέβαια το επιτρέπουν οι αντίξοες συνθήκες που επικρατούν, με προεξάρχουσα την πανδημία λόγω του κορονοιού. Παράλληλα, ο τουρκικός αναθεωρητισμός και το δόγμα της «γαλάζιας πατρίδας» δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για παρερμηνείες, αναφορικά με τα σχέδια των Τούρκων.
Η διατήρηση ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων, έχει διπλό σκοπό: Πρώτον, την απόκτηση ισχυρής αποτρεπτικής ισχύος (deterrence), και δεύτερον τη νίκη σε μια ενδεχόμενη πολεμική αναμέτρηση. Η αποτρεπτική ισχύς θα πρέπει να διαμορφώνεται με τέτοιον τρόπο, ούτως ώστε ο εν δυνάμει επιτιθέμενος να αποφασίσει να μην ενεργήσει, εκτιμώντας ότι το κόστος που θα κληθεί να καταβάλει θα είναι μεγαλύτερο από τα προσδοκώμενα οφέλη. Οι στρατιωτικές δυνατότητες μιας χώρας, αναφορικά με την συνεισφορά τους στην αποτρεπτική ισχύ, θα πρέπει να μπορούν να προκαλέσουν και στρατηγικής αξίας πλήγματα στον αντίπαλο, όπως π.χ. καταστροφή σημαντικών υποδομών, αμυντικών βιομηχανιών, αεροδρομίων, Κέντρων Διοίκησης-Ελέγχου, του στόλου επιφανείας κ.λπ. Διαφορετικά, οι στρατιωτικές δυνατότητες με αμιγή αμυντικό προσανατολισμό (π.χ. την επιτυχή απόκρουση μιας αποβατικής ενέργειας) δεν εμπεριέχουν υπολογίσιμη αποτρεπτική αξία.
Σε περίπτωση που η αποτρεπτική στρατηγική δεν λειτουργήσει και εν τέλει λάβει χώρα πολεμική αναμέτρηση, οι Ένοπλες Δυνάμεις θα πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένες για να επικρατήσουν του αντιπάλου στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Αναφορικά δε με το ενδεχόμενο Ελληνοτουρκικής σύρραξης, οι αναμενόμενες περιοχές εχθροπραξιών είναι τρεις: ο Έβρος, το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος.
Μετά την υπογραφή της σύμβασης για την προμήθεια 18 Γαλλικών αεροσκαφών RAFALE τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ύψους 2.32 δισ. ευρώ, αναμένεται εντός των επόμενων μηνών και η απόφαση για το εξοπλιστικό πρόγραμμα του ΠΝ, ύψους 5.5 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα αυτό προβλέπεται να περιλαμβάνει την προμήθεια τεσσάρων νέων φρεγατών, τον εκμοντερνισμό των τεσσάρων φρεγατών ΜΕΚΟ, καθώς και την προμήθεια ενός αριθμού μεταχειρισμένων πλοίων ως «ενδιάμεση λύση».
Παράλληλα, έχει εκδηλωθεί επισήμως το ενδιαφέρον για την αγορά αεροσκαφών F-35, ενώ το ΠΝ συμμετέχει πλέον στο πρόγραμμα της «Ευρωκορβέτας». Στο σημείο αυτό, αποτελεί νομίζω εύλογη απορία του καθενός, εάν μετά από την δαπάνη όλων αυτών των υπέρογκων ποσών, οι Ένοπλες Δυνάμεις μας θα έχουν αποκτήσει την απαραίτητη ισχύ για να αντιμετωπίσουν τα τουρκικά επεκτατικά σχέδια, στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η απάντηση είναι πως δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα, εάν δεν συγκρίνουμε τις επιμέρους «κρίσιμες δυνατότητες» με τις αντίστοιχες εχθρικές και όχι τα διάφορα μέσα και πλατφόρμες. Γιατί στην πραγματικότητα το «δάσος» είναι οι «δυνατότητες» ενώ όλα τα υπόλοιπα αποτελούν τα «δένδρα».
Αλλά ποιες είναι αυτές οι «κρίσιμες δυνατότητες», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος. Άποψη του γράφοντος είναι ότι το μοντέλο OODA LOOP του Αμερικανού Πλοιάρχου Boyd [1] θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση αναφοράς, με αρκετά υψηλή αξιοπιστία, για μια τέτοια ανάλυση.
Σύμφωνα με τον Σμήναρχο Boyd, οι διαδικασίες λήψης απόφασης και δράσης σε επιχειρησιακό επίπεδο, λαμβάνουν χώρα μέσω επαναλαμβανόμενων κύκλων «Παρατήρησης» (Observe), «Προσανατολισμού» (Orient), «Απόφασης» (Decide) και «Δράσης» (Act). Όποιος από τους εμπόλεμους μπορεί και ολοκληρώνει ταχύτερα τους κύκλους αυτούς (και παράλληλα «δυσκολεύει» τον αντίπαλο να πράξει το ίδιο), θα έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να επικρατήσει, ακόμη και έναντι ισχυρότερου θεωρητικά αντιπάλου.
Από τις τέσσερις επιμέρους φάσεις των επαναλαμβανόμενων κύκλων, η λιγότερο προφανής είναι ο «Προσανατολισμός» και γι’ αυτό χρήζει περαιτέρω αναφοράς. Ο «Προσανατολισμός» δεν αφορά μόνο στην σωστή τοποθέτηση στον χώρο (που είναι η ακριβής απόδοση του όρου), αλλά στην ευρύτερη ικανότητα ορθής επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων που προκύπτουν από την φάση της παρατήρησης. Περισσότερο δηλαδή θα ταίριαζε με τον όρο «Επίγνωση της Κατάστασης» (Situational Awareness), που είναι ούτως ή άλλως απαραίτητη προϋπόθεση για την ορθή λήψη απόφασης στην μάχη.
Ως βασικό συμπέρασμα από τα παραπάνω, προκύπτει ότι η πρώτη και κύρια «κρίσιμη δυνατότητα» είναι η πληρέστερη και ταχύτερη «επίγνωση της κατάστασης» (Situational Awareness), σε σχέση με τον αντίπαλο. Η υλοποίηση αυτής της δυνατότητας, προϋποθέτει -μεταξύ των άλλων- και την ύπαρξη ενός σύγχρονου δικτύου C4ISR, αισθητήρων, συστημάτων Ηλεκτρονικού Πολέμου, αλλά και οποιωνδήποτε άλλων μέσων απαιτούνται (πχ drones) σε όλη την επικράτεια. Δεν έχει υποπέσει στην αντίληψη του γράφοντος η εξαγγελία ενός τέτοιου φιλόδοξου σχεδίου από τις Ένοπλες Δυνάμεις, παρόλο που τα απαιτούμενα κονδύλια είναι υποπολλαπλάσια των αντιστοίχων για πανάκριβες πλατφόρμες όπως οι φρεγάτες και τα μαχητικά αεροσκάφη.
Μια άλλη «κρίσιμη δυνατότητα» στην οποία εκτιμάται ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση, είναι η μεγιστοποίηση του πλήγματος εις βάρος των εχθρικών σκαφών επιφανείας ειδικά εντός του Αιγαίου, αμέσως μετά την έναρξη των εχθροπραξιών. Όποια πλευρά απωλέσει κρίσιμο αριθμό από πανάκριβες πλατφόρμες επιφανείας, όπως πχ οι φρεγάτες ή οι κορβέτες, εκτιμάται ότι θα βρεθεί σε ελλειμματικό ισοζύγιο ισχύος (κοινώς «με την πλάτη στον τοίχο») για αρκετά χρόνια, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Η γεωγραφία και η σύγχρονη τεχνολογία ευνοούν σε μεγάλο βαθμό τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις για την επίτευξη ενός τέτοιου στόχου, που προϋποθέτει και την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων και δογμάτων όπως πχ οι μη-επανδρωμένες πλατφόρμες και τα μικρά πυραυλοφόρα ταχύπλοα σκάφη.
Τέλος, στοχεύοντας στην απόκτηση υπέρτερων δυνατοτήτων, θα ήταν ιδιαίτερα επωφελές να αξιοποιήσουμε και τις άριστες διπλωματικές σχέσεις που έχουμε σήμερα με χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και το Ισραήλ. Αφού δεν έχουμε αναπτύξει δική μας αξιόλογη αμυντική τεχνολογία, ας εκμεταλλευτούμε τουλάχιστον τη δυνατότητα πρόσβασης σε κορυφαίες τεχνολογικές λύσεις που μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
* Ο Νίκος Μαλαχίας αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1986 και είναι Πλοίαρχος Π.Ν. (ε.α.). Επίσης είναι πτυχιούχος του Naval Postgraduate School των ΗΠΑ (MSc in Electrical Engineering), του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (Ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός Η/Υ) και της Ναυτικής Σχολής Πολέμου του Π.Ν. Είναι ακόμη συγγραφέας τριών βιβλίων σχετικών με την τεχνολογία ραντάρ, ηλεκτροοπτικών συστημάτων, και υποβρύχιας ακουστικής. Σήμερα δραστηριοποιείται στον ακαδημαϊκό τομέα, ενώ κατά το παρελθόν έχει διατελέσει και στέλεχος ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.
[1] Ο Σμήναρχος John Richard Boyd (1927-1997) υπήρξε πιλότος μαχητικών αεροσκαφών της Αμερικανικής αεροπορίας, καθώς και Σύμβουλος του Αμερικανικού Πενταγώνου κατά το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα. Οι θεωρίες του έχουν ασκήσει σημαντική επίδραση τόσο στον αμυντικό, όσο και τον πολιτικό τομέα, όπως πχ η σχεδίαση, οι επιχειρήσεις, ο αθλητισμός, και οι δικαστικές διαμάχες.
