Στην τελευταία Σύνοδο του ΝΑΤΟ που διεξήχθη στη Μαδρίτη στις 28 και 29 Ιουνίου 2022, υπήρξε - μεταξύ άλλων σοβαρών θεμάτων μια πολύ μεγάλη διπλωματική διεργασία σχετικά με την αίτηση της Σουηδίας και της Φινλανδίας για την πλήρη ένταξή τους ως κράτη - μέλη στην Βόρειο-Ατλαντική Συμμαχία.
Οι λόγοι που οι δύο χώρες επιθυμούν να γίνουν μέλη της Συμμαχίας ποικίλουν και σε αυτό το θέμα, ακριβώς, θα επικεντρωθούμε. Το αίσθημα της ανάγκης διεθνούς ασφαλείας ενισχύθηκε πλήρως κατά τη στιγμή της παράνομης εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022. Το γεγονός αυτό έδρασε καταλυτικά: Υπήρχε άμεση πολιτική και κοινή απόφαση των δύο ηγεσιών, στην από κοινού αίτηση για την πλήρη ένταξή τους στην Συμμαχία. Αν θα μπορούσε να θεωρηθεί έτσι, αυτή ήταν η «στιγμή ευκαιρίας». Η συνεχιζόμενη, αυξανόμενη και πλέον ουσιαστική απειλή από τη Ρωσία σε συνέχεια των όσων έχει πράξει τόσο στη Bαλτική όσο και τη Βόρεια θάλασσα τα τελευταία χρόνια, έφερε την ανάγκη της επίσπευσης του αιτήματος των δύο κρατών, ώστε να καταστούν αμφότερα πλήρη κράτη-μέλη της Συμμαχίας. Θεωρείται μια πολιτικά συνειδητή επιλογή.
Στο δρόμο τους, ωστόσο, βρέθηκε η Τουρκία. Και το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο. Από τα παρακάτω, φαίνεται πως πρόκειται, τελικά, για καλά προμελετημένες κινήσεις της Τουρκίας. Κινήσεις που εγείρουν πολλά ερωτήματα, ουσιαστικής φύσεως για πολλά θέματα σχετιζόμενα με την Τουρκία: Για αυτό καθαυτό το μέλλον της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ. Η Συμμαχία δεν μπορεί να απαλλαγεί νομικά από την Τουρκία (σ.σ. βάσει καταστατικού του ΝΑΤΟ), αλλά υπάρχουν διαδικασίες, διά των οποίων μπορεί κανείς να της δείξει με τον τρόπο αυτό «το δρόμο της εξόδου». Δηλαδή, να τη θέσουν σε πλήρη απομόνωση από όλα τα στρατιωτικά, πολιτικά και τεχνικά ζητήματα του ΝΑΤΟ. Ταυτοχρόνως, να «παγώσει» μέχρι νεωτέρας η διαπραγμάτευση της Τουρκίας στην ΕΕ σε όλα τα επίπεδα. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορούσε να αμφισβητηθεί, πλήρως και σε όλα τα επίπεδα, το μέλλον της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί, τη στιγμή της πραγματικής σημασίας της Συμμαχίας, η Άγκυρα επέλεξε να σταθεί απέναντι στους Ευρώ-Ατλαντικούς θεσμούς στο σύνολο τους, προβάλλοντας πάνω απ’ όλα το δικό της συμφέρον στο σύνολο.
Οι επιλογές μιας στρατηγικής συμμαχίας ανάμεσα στη Σουηδία και τη Φινλανδία
Η στρατιωτική συνεργασία ανάμεσα στη Σουηδία και τη Φινλανδία έχει εντατικοποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Υπήρχε, μέχρι και το 2021, μια ουσιαστική βάση για κοινό αμυντικό σχηματισμό μεταξύ των δύο. Από την άλλη, υπήρχε και η επιλογή αίτησης και ένταξής τους στο ΝΑΤΟ. Σε διμερές επίπεδο, υπάρχει «κοινό στρατιωτικό πολιτισμικό στοιχείο» όπως και «κοινή κληρονομιά» ανάμεσά τους. Ιστορικής σημασίας γεγονότα για τις δύο χώρες εντοπίζονται από τη σοβιετική αλλά και μετέπειτα κατά τη μετασοβιετική περίοδο.
Ενώ θεωρούνταν ουδέτερες χώρες κατά τη σοβιετική περίοδο, υπήρξαν γεγονότα που ιστορικά προκάλεσαν πολιτικές απειλές και εισβολές. Η Ρωσία αντιλαμβάνεται διαφορετικά το δυτικό κόσμο από εμάς στη Δύση. Τα στοιχεία αυτά, ιστορικά και πολιτικά, έπρεπε να επιλυθούν.
Τα παρακάτω είναι μερικά από τα πιο σημαντικά στοιχεία που έχουν καταγραφεί από την Ιστορία: Από την περίοδο του Στάλιν, όπου ακόμα κατηγορούν οι Φινλανδοί τους Ρώσους για την εισβολή. Αλλά και τους Σουηδούς, για τον τρόπο που οι δεύτεροι αντέδρασαν στην τότε επιθετικότητα της Σοβιετικής Ένωσης με την εισβολή στην Φινλανδία. Κατά τη μετασοβιετική περίοδο μέχρι και σήμερα, τα βόρεια σύνορα όπως και τα σύνορα με την Βαλτική δεν γίνονται πραγματικά αποδεκτά από τη Ρωσία. Η ίδια αμφισβήτηση αφορά πλέον και στον αρκτικό χώρο, λόγω κλιματικής αλλαγής.
Οι απειλές της Ρωσίας προς τις βαλτικές χώρες, με αποκορύφωμα την ψηφιακή επίθεση το Μάιο 2007 στην Εσθονία, έδωσε πλέον έναυσμα για την συζήτηση του πυλώνα της πολιτικής του Κυβερνοχώρου. Μια αναφορά που είχα επισημάνει το 2008 και στην διδακτορική μου διατριβή, καθώς έθετα τα θέματα ΝΑΤΟ-Ρωσίας και το νέο Στρατηγικό πλάνο του ΝΑΤΟ. Τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής συνέβαλαν, επίσης, στη γενικότερη γεωστρατηγική ανασύνταξη του ρίσκου ασφαλείας. Η Βόρεια θάλασσα, ουσιαστικά είναι ένας νέος χώρος που ανοίγει διαφόρους διαύλους εμπορίου και στρατηγικής ασφάλειας, λόγω της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης του πάγου. Στο θέμα αυτό εμπλέκεται και η Δανία.
Υπάρχει αντίδραση στο ποιος ελέγχει και χρησιμοποιεί τη θάλασσα ως δίαυλο μεταφοράς, καθώς και τις νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές που διαμορφώνονται στο θαλάσσιο και χερσαίο υπέδαφος, όπου υπάρχουν. Η Ρωσία αμφισβητεί τα σύνορα των χωρών κυρίως στον Αρκτικό χώρο, με πρόσχημα το λιώσιμο των πάγων.
Από την άλλη, υπάρχουν και τα μειονοτικά ζητήματα, Ρώσων πρώην υπηκόων της Σοβιετικής Ένωσης στις Βόρειες χώρες, όπως και σε κάποιες χώρες της Βαλτικής, που προκαλούν πολιτικό «πονοκέφαλο». Αν και είναι πλέον διακριτή η ενσωμάτωση τους στο δυτικό τρόπο σκέψης και συμμετοχής στα εθνικά πλέον κράτη ως ελεύθερες Ευρωπαϊκές Δημοκρατίες. Σημειώνεται πως αυτές οι μειονότητες υπήρξαν αποτέλεσμα της πολιτικής των τότε σοβιετικών, προκειμένου να αλλοιωθεί ο γηγενής πληθυσμός των περιοχών αυτών. Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμόστηκε και σε άλλες περιοχές.
Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας, Πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις στην Πάφος (Κύπρος) και Πρόεδρος του Strategy International (SI) Ltd. Ολοκλήρωσε την διατριβή του στα θέματα ΝΑΤΟ-Ρωσίας και το Στρατηγικό πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Έχει εκδώσει βιβλία σχετικά με τις σχέσεις ΝΑΤΟ-Ρωσίας και τα θέματα στρατηγικής ασφάλειας και διατλαντικές σχέσεις. Ειδικεύεται σε θέματα διεθνούς ασφάλειας και στρατηγικής και μεταξύ τους και θέματα ΝΑΤΟ.
Διαβάστε επίσης:
Ερντογάν: Θα απαντήσουμε στις παραβιάσεις της Ελλάδας και στο πεδίο
Πρέσβης Φινλανδίας στο Liberal: Στόχος μας η ένταξη στο ΝΑΤΟ, ανεξάρτητα από την «ατζέντα» Ερντογάν
