Η δημόσια δήλωση του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας με τη φράση: «Το Αιγαίο είναι ένας παράδεισος, δε θα τον κάνουμε Κόλπο του Μεξικό», πέρασε στα «ψιλά» της επικαιρότητας, χωρίς να δοθεί η δέουσα προσοχή και βαρύτητα. Τούτο διότι η σύγκριση των δύο γεωγραφικών περιοχών, αποτέλεσε τη βάση τόσο της τουρκικής διπλωματίας στο παρελθόν, όσο και της ανεπίσημης Αμερικανικής track II διπλωματίας προσφάτως.
Το ερώτημα που χρήζει άμεσης απάντησης είναι να διερευνηθεί ο λόγος για τον οποίο η επίσημη Ελληνική διπλωματία επέλεξε σήμερα να ακολουθήσει την Τουρκική πρακτική με καθυστέρηση δεκαετίας.
Τουρκικές αιτιάσεις
Με τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο η τουρκική διπλωματία επιστρατεύοντας διάφορες μεθόδους, προσπάθησε να αποκομίσει οφέλη για την Τουρκία. Αρχικά επιχειρήθηκε η κατασκευή αγωγού μέσω Τουρκίας για τη μεταφορά του αερίου προς την Ευρώπη. Όταν η μεθόδευση αυτή απέτυχε, σε επόμενο στάδιο επιχειρήθηκε η εξαγορά Ισραηλινών κοιτασμάτων από τουρκικές εταιρείες. Όταν και αυτή η μεθόδευση απέτυχε, το επόμενο σχέδιο της Τουρκίας ήταν η αξιοποίηση της οικολογικής καταστροφής στον Κόλπο του Μεξικό, παραλληλίζοντας λόγω ομοιότητας με την Ανατολική Μεσόγειο.
Το σκεπτικό των Τούρκων εστιαζόταν στο αφήγημα ότι η μεγάλη ακτογραμμή της Τουρκίας θα επηρεαζόταν από μία οικολογική καταστροφή όπως στον Κόλπο του Μεξικό και επομένως για να εξασφαλιστεί η Τουρκία από ένα ενδεχόμενο οικολογικό κίνδυνο αυτού του μεγέθους, θα έπρεπε οι εταιρείες έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων να πληρώνουν πολύ υψηλά ασφάλιστρα κινδύνου. Η εκτίμηση των Τούρκων ήταν ότι τα πολύ υψηλά ασφάλιστρα, που ούτως ή άλλως αυξάνονται υπερβολικά λόγω των εντάσεων στην περιοχή που η ίδια η Τουρκία συντηρεί, θα απέτρεπαν τις μεγάλες εταιρείες να δραστηριοποιηθούν στην Ανατολική Μεσόγειο χωρίς την έγκριση της Τουρκίας.
Οι αιτιάσεις της Τουρκίας δεν έφεραν το αναμενόμενο αποτέλεσμα και για τον λόγο αυτό εφαρμόστηκε το επόμενο στάδιο του τουρκικού σχεδίου που ήταν η βίαιη διεκδίκηση που οδήγησε αρχικά στην εκδίωξη εταιρειών από την ΑΟΖ της Κύπρου όπως για παράδειγμα της ΕΝΙ, αλλά και η δραστηριοποίηση τουρκικής ιδιοκτησίας ερευνητικών σκαφών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σε περιοχές που δεν της ανήκουν.
Ο τουρκικός διπλωματικός ελιγμός παραλληλισμού, λόγω ομοιοτήτων του Κόλπου του Μεξικό με την Ανατολική Μεσόγειο για την πιθανότητα μίας οικολογικής καταστροφής, απέτυχε πριν περίπου μία δεκαετία.
Αμερικανική προσέγγιση
Ο τουρκικός διπλωματικός ελιγμός αν και δεν είχε άμεση επιτυχία λειτούργησε όμως έμμεσα, διότι προσέλκυσε το ενδιαφέρον διεθνών διπλωματών και αναλυτών, κυρίως Αμερικανών. Ως αποτέλεσμα αυτού, διοργανώθηκαν διεθνείς συνεδρίες με θέμα συζήτησης την σύγκριση του Κόλπου του Μεξικού με την Ανατολική Μεσόγειο για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Σε κάποιες από αυτές τις συνεδρίες είχα την τύχη να προσκληθώ και να συμμετέχω και εγώ.
Προσεγγίζοντας τα ζητήματα «Ασφαλείας» της Ανατολικής Μεσογείου (East med) σε σύγκριση με τον Κόλπο του Μεξικό, θυμήθηκα τον Brandon Mull τον συγγραφέα που έγραψε ότι: «Οι έξυπνοι άνθρωποι μαθαίνουν από τα λάθη τους, αλλά οι πραγματικά πανέξυπνοι μαθαίνουν από τα λάθη των άλλων».
Έτσι, δεδομένου ότι οι ομοιότητες μεταξύ της περιοχής East Med και του Κόλπου του Μεξικού είναι προφανείς, είναι έξυπνο να δανειζόμαστε γνώσεις και εμπειρίες από εκεί.
Όσον αφορά την περίπτωση του Κόλπου του Μεξικό, είναι σκόπιμο να αναφερθούν δύο σημαντικά ζητήματα, από όπου είναι δυνατόν να αντληθούν εμπειρίες:
Πρώτον είναι το σχετικό ψήφισμα του Κογκρέσου (Act) «για την ενεργειακή ασφάλεια του Κόλπου του Μεξικού του 2006». Αυτό το ψήφισμα του Κογκρέσου αναφέρεται κυρίως σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας, ανάπτυξης και κατανομής κερδών από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Εντυπωσιακό όμως είναι το γεγονός ότι μεταξύ των άλλων θεμάτων, ιδιαίτερα σημαντική είναι η δήλωση που περιλαμβάνεται στο κείμενο και αναφέρει ότι: «διατηρεί για τις ΗΠΑ το δικαίωμα να ορίσουν περιοχές Εθνικής Άμυνας στα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας».
Η χρήση της φράσης «Εθνική Άμυνα» αντί του όρου «Ασφάλεια, υποδηλώνει τη σημαντική διαφορά, διότι: «Εθνική Άμυνα στα Εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας επιβεβαιώνει τα Όρια της Εθνικής Κυριαρχίας». Αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη, διότι αντανακλά την Αμερικανική προσέγγιση που είναι δυνατόν να παραλληλιστεί με την επίλυση διαφορών που αντιμετωπίζονται στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν προσυπογράψει την UNCLOS για το δίκαιο της θάλασσα, επομένως το σχετικό ψήφισμα του Κογκρέσου εγγράφως αποτυπώνει την Αμερικανική αντίληψη περί Εθνικής Κυριαρχίας στα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας, που βέβαια ενδιαφέρει άμεσα τη χώρα μας και θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από την επίσημη Ελληνική διπλωματία.
Το δεύτερο ζήτημα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι ότι η καταστροφή του 2010 που συνέβη στην υπεράκτια ενεργειακή υποδομή στον Κόλπο του Μεξικό, σχετίζεται με τις Κρίσιμες Υποδομές στην ενέργεια. Η αιτία πρόκλησης αυτού του μεγέθους καταστροφών σε υπεράκτιες υποδομές μπορεί να είναι είτε ο ανθρώπινος παράγοντας από λάθος ή ατύχημα, είτε η τρομοκρατική δραστηριότητα, είτε το σαμποτάζ, είτε ακόμη και μια πραγματική εχθρική ενέργεια πολέμου.
Ειδικά στον Κόλπο του Μεξικού, οι ιδιωτικές εταιρείες φύλαξης προσλαμβάνουν προσωπικό ασφαλείας, προσφέροντας έως και 400 USD ανά ημέρα, για τη φύλαξη των υπεράκτιων κρίσιμων υποδομών (Critical Energy Infrastructures).
Σκέψεις και Συμπεράσματα
Σήμερα στον κόλπο του Μεξικό η αρχιτεκτονική ασφαλείας περιλαμβάνει έναν συνδυασμό Εθνικής Άμυνας και ταυτόχρονα ιδιωτικής ασφάλειας. Ένας παρόμοιος συνδυασμός είναι εφαρμόσιμος και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η μακρόπνοη τουρκική εξωτερική πολιτική σε σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο είναι αφενός να περιορίσει την Εθνική μας Κυριαρχία, εκφοβίζοντας με Casus Beli και προβολή στρατιωτικής ισχύος, εις τρόπο ώστε πέραν των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας, που δε θα είναι πλέον περιοχή Εθνικής Κυριαρχίας, να γίνει εφικτός ένας αναλογικός διαμοιρασμός εκμετάλλευσης με βάση παλαιότερες Αποφάσεις Διεθνών Δικαστηρίων που ευνοούν την Τουρκία λόγω γεωγραφικού μεγέθους και πυκνότητας πληθυσμού. Επίσης, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι κανένα Διεθνές δικαστήριο δεν πρόκειται να λάβει Απόφαση περιορισμού δικαιωμάτων Εθνικής Κυριαρχίας ενός Κράτους, που κατοχυρώνεται από την ισχύουσα Διεθνή νομοθεσία. Μόνο ένα δικαιούχο Κράτος μπορεί να αποποιηθεί τα νόμιμα δικαιώματα Εθνικής του Κυριαρχίας, ως αποτέλεσμα εκβιασμού ή προδοσίας.
Τα ερωτήματα που χρήζουν απαντήσεων για τη δημόσια δήλωση του υπουργού είναι πρώτον γιατί η επίσημη Ελληνική διπλωματία θυμήθηκε την αντίστοιχη τουρκική θέση που απέτυχε προ δεκαετίας και δεύτερον αν η γεωγραφική συσχέτιση, που σε δημόσια συνέντευξη ανέφερε ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, είναι αποτέλεσμα στιγμιαίας παρορμητικής προσωπικής δήλωσης ή μήπως είναι αποτέλεσμα «συμβουλευτικής» από εξειδικευμένους Σύμβουλους της Κυβέρνησης. Στην πρώτη περίπτωση η δήλωση αυτή είναι ανερμάτιστη, ενώ στη δεύτερη είναι ύποπτη υποκρύπτοντας αδήλωτες μεθοδεύσεις.
* Ο αντιπτέραρχος ε.α. Ιωάννης Αναστασάκης είναι σύμβουλος - στρατηγικός αναλυτής και συνεργάζεται με το ISDA στην Αθήνα, το ERPIC στην Λάρνακα, το UCLA/CMED στο Λος Άντζελες, το PRIF/APOME στη Φρανκφούρτη (ad Hoc), το ZSF στο Ζάγκρεμπ (ad Hoc), το ASG στο Μόναχο, το NESA CSS στην Ουάσιγκτον, το GMF of US στις Βρυξέλλες (Ad Hoc). Τέως Πρόεδρος του Experts Group (Ομάδα Εμπειρογνωμόνων) στον πολυεθνικό Οργανισμό Wassenaar Arrangement στη Βιέννη και μέλος του Arms Export Control Association. Ιδρυτής της περιφερειακής δεξαμενής σκέψης ROSED.
