Του Γιώργου Χατζηθεοφάνου*
Κρατικοί λειτουργοί δηλώνουν αυτές τις ημέρες πως υπάρχουν σχέδια αλλά δεν υπάρχει το προσωπικό και τα μέσα που απαιτούνται για την εφαρμογή τους. Αυτό απλά σημαίνει πως δεν υπάρχουν σχέδια. Ανεφάρμοστο σχέδιο δεν είναι σχέδιο. Ο σχεδιασμός εμπεριέχει δυναμική ήτοι έχει αρχή αλλά όχι τέλος. Κλειδωμένα και ξεχασμένα σχέδια σε κάποιο φοριαμό δεν είναι σχέδια. Τόσο απλά. Τα σχέδια δεν έχουν ιστορικό χαρακτήρα. Πρέπει να είναι σε κάθε χρονική στιγμή επικαιροποιημένα μέσα από συγκεκριμένη διαδικασία, γνωστά σε όλους όσους θα κληθούν να τα εφαρμόσουν, δοκιμασμένα και άμεσα εφαρμόσιμα.
Όταν δεν έχεις τα μέσα που θέλεις, ξανασχεδιάζεις με τα διαθέσιμα μέσα. Το να διατηρείς σχέδια ανεφάρμοστα γκρινιάζοντας για ελλείψεις σε προσωπικό και μέσα είναι απλά παραίτηση. Θα σχεδιάσεις έστω κι αν έχεις στη διάθεσή σου έναν μόνο πυροσβεστήρα. Η τύχη στην οποία πάντα αποδίδουμε, κατά την προσφιλή μας πρακτική, όλα όσα μας συμβαίνουν είναι με το μέρος αυτών που πρώτον σχεδιάζουν και δεύτερον δεν την λαμβάνουν υπόψη στη σχεδίασή τους μέσα από ένα αποτελεσματικό risk management χωρίς το οποίο ποτέ ένα σχέδιο δεν θεωρείται πλήρες.
Από κει και πέρα κάθε κρατικός λειτουργός σε θέση υψηλής ευθύνης οφείλει να ενημερώσει εγγράφως τον πολιτικό του προϊστάμενο σχετικά με τις απαιτήσεις σε προσωπικό και μέσα για την εκτέλεση της αποστολής του. Αν δεν υπάρξει σχετική ανταπόκριση και θεωρεί πως με τα υφιστάμενα μέσα και προσωπικό δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της αποστολής του η παραίτηση είναι μονόδρομος με σχετική ενημέρωση μέσω των ΜΜΕ του λαού γιατί αυτό απαιτεί η δημοκρατία, η οποία για να είναι αποτελεσματική προϋποθέτει την ύπαρξη πολιτών ικανών να κυβερνούν και να κυβερνώνται κι αυτό με τη σειρά του απαιτεί καλά ενημερωμένους πολίτες.
Εάν αποφασίσει να μην παραιτηθεί οφείλει να σχεδιάσει σωστά κι αυτό σημαίνει πως όλες οι καταστάσεις που αδυνατεί να αντιμετωπίσει με τα μέσα που διαθέτει θα καταγραφούν στο σχέδιο ως «Προϋποθέσεις» εφαρμογής του. Και βέβαια το σχέδιο αυτό θα πρέπει να φθάσει επίσημα στον πολιτικό του προϊστάμενο για να αναλάβει τις ευθύνες του όπως θα πρέπει να υπάρχει σχετική ενημέρωση της Βουλής ώστε η αντιπολίτευση να αναλάβει τις δικές της ευθύνες όπως αυτές καθορίζονται στο Σύνταγμα.
Κανείς δεν αμφισβητεί πως όσοι ενεπλάκησαν στην πρόσφατη τραγωδία έκαναν ότι μπορούσαν πολλές φορές ξεπερνώντας τον ίδιο τους τον εαυτό και τους αξίζουν θερμά συγχαρητήρια. Όμως δεν αρκεί. Το «έκανα ότι μπορούσα» αφορά στους εθελοντές κι όχι στον κρατικό μηχανισμό που οφείλει να πράξει «αυτό που πρέπει». Κι αυτό αφορά όλους, κυρίως την εκάστοτε Κυβέρνηση και αυτούς που κατέχουν θέσεις υψηλής ευθύνης στους οποίους ο λαός φρόντισε να δώσει και την ανάλογη εξουσία (στο πλαίσιο εξίσωσης εξουσίας και ευθύνης) για να μπορέσουν να ανταποκριθούν.
Υπάρχουν κάποιοι συγκεκριμένοι λόγοι που τα παραπάνω δεν εφαρμόζονται στη χώρα αυτή. Ο πλέον σημαντικός, κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι η επιλογή-τοποθέτηση σε θέσεις υψηλής ευθύνης ανθρώπων χωρίς τα απαιτούμενα προσόντα. Επικεφαλής οργανισμών και κρατικών φορέων τίθενται συνήθως κομματικοί φίλοι κάποιοι εκ των οποίων αξιόλογοι επιστήμονες με σπουδαίους ενδεχομένως τίτλους σπουδών χωρίς όμως γνώσεις και εμπειρία στο management.
Η άγνοιά μας για το management και τα σύγχρονα εργαλεία του μας κάνει να νομίζουμε πως ο οιοσδήποτε μπορεί να ασκήσει διοίκηση και μάλιστα σε μεγάλου μεγέθους οργανισμούς-φορείς. Επί πλέον θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους, συμπεριλαμβανομένων κι αυτών που έχουν ασκήσει διοίκηση για πολλά χρόνια, ότι ο παραδοσιακός τρόπος διοίκησης δεν μπορεί να αντιμετωπίσει πλέον τις ανάγκες του σύγχρονου πολύπλοκου περιβάλλοντος, το οποίο αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς και χαρακτηρίζεται από στενότητα πόρων με αυξημένες ωστόσο απαιτήσεις.
Οι αρνητικές συνέπειες της απουσίας των εργαλείων του σύγχρονου management στον κρατικό μηχανισμό στα χρόνια της κρίσης ήταν ιδιαίτερα εμφανείς. Οι πάσης φύσεως περικοπές δαπανών στο πλαίσιο της βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής έγιναν με πρόχειρο και άναρχο τρόπο από πολιτικούς, διοικητές και διευθυντές, που δεν έχουν καμιά σχέση με το management, αντί μιας μεγάλης δομικής μεταρρύθμισης, όπως θα έπρεπε, στη βάση των περιορισμών-δεδομένων που επιβλήθηκαν από την κρίση κι αυτό νομοτελειακά οδήγησε στην προβληματική λειτουργία έως και σε αποσύνθεση σε πολλές περιπτώσεις τον κρατικό μηχανισμό.
Αν δεν προχωρήσουμε άμεσα σε αυτές τις δομικές μεταρρυθμίσεις θα συνεχίσουμε να μιλάμε για ακινητοποιημένα πυροσβεστικά οχήματα και περιπολικά της αστυνομίας, νοσοκομεία χωρίς γιατρούς-νοσηλευτές και ιατροφαρμακευτικό υλικό, ακινητοποιημένα ασθενοφόρα κι άλλα πολλά για πολλά ακόμη χρόνια περιμένοντας μάταια να επιστρέψουμε στην προ της κρίσης κατάσταση.
Η δομική μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Ωστόσο αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για τον επόμενο πρωθυπουργό διότι χωρίς αυτήν δεν θα μπορέσει η Χώρα να απαλλαγεί από τις παθογένειες που την οδήγησαν σε τούτη την τραγική κατάσταση και είναι βέβαιο πως μοιρολατρικά θα περιμένουμε την επόμενη κάθε φορά τραγωδία τροφοδοτώντας με πρωτοσέλιδα τα ΜΜΕ σε όλο τον πλανήτη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η δημόσια διοίκηση αποτελεί βασικό συντελεστή μέτρησης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας με ότι αυτό συνεπάγεται στη δημιουργία φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος ώστε να έρθουν επιτέλους μεγάλες επενδύσεις μετά από τόσα χρόνια ύφεσης χωρίς τις οποίες είναι αστείο να μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι ο μόνος δρόμος να ξαναγίνουμε μια κανονική Χώρα.
Η μεγάλη δυσκολία για τον επόμενο πρωθυπουργό είναι να απαλλαγεί από τους κομματικούς μηχανισμούς και τις πελατειακές σχέσεις ώστε να μπορέσει να επιλέξει σε θέσεις «κλειδιά» ικανά με συγκεκριμένα qualifications στελέχη. Δεν είναι εύκολο σε μια Ελλάδα που η συντριπτική πλειοψηφία όσων προστρέχουν σε κόμματα εξουσίας προσδοκούν (για την ακρίβεια απαιτούν) να εξαργυρώσουν τον αγώνα τους με μια καλή θέση στον κρατικό μηχανισμό. Οι πιέσεις είναι μεγάλες.
Ως πολίτης αυτής της ταλαίπωρης χώρας του ζητώ να προχωρήσει στην υπέρβαση. Υπάρχουν πολλές υγιείς δυνάμεις στη Χώρα που θα τον στηρίξουν. Αν πετύχει τον περιμένει ξεχωριστή-λαμπρή θέση στην ιστορία της Ελλάδας. Αν πάλι σκοντάψει στα εμπόδια του πελατειακού κράτους και σε εδραιωμένες νοοτροπίες του παρελθόντος ο ιστορικός του μέλλοντος θα του πιστώσει το θάρρος να επιχειρήσει να δώσει όραμα στη Χώρα σε βάρος προσωπικών πολιτικών κι άλλων οφελών.
Αν όμως επιλέξει να ακολουθήσει τον εύκολο δρόμο των προκατόχων του που Κυβέρνησαν εγκλωβισμένοι στα γρανάζια νοοτροπιών που διαμορφώθηκαν στην Χώρα από το 1980 και μετέπειτα τότε θα μείνει στην ιστορία ως ένας ακόμη (αποτυχημένος εκ των πραγμάτων λόγω της κατάστασης στην οποία η Χώρα βρίσκεται) διαχειριστής της εξουσίας μιας 4ετίας κι όχι ως ηγέτης που αυτή τη στιγμή η χώρα χρειάζεται για τη δημιουργία μιας σύγχρονης, ευρωπαϊκής, βαθιά δημοκρατικής Ελλάδας που δεν θα χρειάζεται ηγέτες σε κανονικές συνθήκες.Είναι μια απόφαση που από τώρα πρέπει να λάβει και να προετοιμαστεί κατάλληλα. Για να δούμε…
*Ο Γιώργου Χατζηθεοφάνους είναι Υποστράτηγος ε.α. - Οικονομολόγος
