(Φωτ.: Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας χαιρετά τον Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμιρ Πούτιν στο περιθώριο τοτυ Ενεργειακού Φόρουμ στην Αγία Πετρούπολη την Παρασκευή 19 Ιουνίου 2015. Καλωσορίζοντας σήμερα τον ρεαλιστή Πρόεδρο μιας σημαντικής και φίλης χώρας, θα πρέπει να μιλήσουμε μαζί του με τη γλώσσα του ρεαλισμού προκειμένου να δούμε τις κοινές φιλοδοξίες μας να πραγματοποιούνται.)
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Η Ελλάδα σήμερα καλωσορίζει τον Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin, και τη συνοδεία του.
Αφορμή για την επίσκεψη Πούτιν, αποτελούν οι εορτασμοί της χιλιετούς παρουσίας Ρώσων μοναχών στο Άγιο Όρος. Μακραίωνοι οι κοινοί δεσμοί και σημαντικά τα κοινά μας συμφέροντα ώστε να οδηγήσουν και σε μια σταθερή και αμοιβαία επωφελή συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών. Ωστόσο, αυτή συνεργασία παραμένει ακόμη φιλοδοξία στα χαρτιά.
Το γεωστρατηγικό όραμα Putin
Με χθεσινό του άρθρο στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» ο Ρώσος Πρόεδρος έστειλε το δικό του –εντυπωσιακό– μήνυμα στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Το «εντυπωσιακό» στοιχείο αποτυπώνεται στον πολιτικό ρεαλισμό που διέπει τη σκέψη και το όραμα του Ρώσου Προέδρου και το οποίο αποκαλύπτεται στο άρθρο του.
Με απλά λόγια, ο Vladimir Putin υπονοεί και λέει στην Ευρώπη ότι την ώρα Ευρώπη που διαπραγματεύεσαι μια συμφωνία με τις ΗΠΑ (τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων / Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP), στην οποία οι ΗΠΑ είναι πιο ανταγωνιστικές και θα έχουν εκείνες το πάνω χέρι (π.χ. το κόστος ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περίπου 35% ακριβότερο του αμερικανικού), εγώ έρχομαι και σου προσφέρω μια έντιμη συνεργασία να κυριαρχήσουμε από κοινού «στην αχανή περιοχή από τον Ατλαντικό έως τον Ειρηνικό ωκεανό». Συνοπτικά, ο Πρόεδρος Putin ολοκληρώνει το φιλόδοξο όραμά του, λέγοντας ότι η Ελλάδα θα έχει εξέχουσα κομβική θέση σε αυτήν τη συνεργασία με την Ευρώπη.
Ο Ρώσος Πρόεδρος καταλήγει με τη διαπίστωση ότι η ευρωπαϊκή και ελληνική συνεργασία με τη Ρωσία δεν έχει ευοδωθεί, διότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει προσκόμματα στην προοπτική αυτής της συνεργασίας.
Αρκετά φιλόδοξο και δελεαστικό το όραμα Putin, που δεν αφήνει αδιάφορο τον αναγνώστη.
Προσωπικά θεωρώ ότι ο Ρώσος Πρόεδρος μας τιμά, επιλέγοντας να επικοινωνήσει το όραμά του, με αφορμή την επίσκεψή του στη χώρα μας. Ανάλογης σοβαρότητας οφείλει να είναι και η ελληνική απάντηση στο μήνυμα Putin.
Η οφειλόμενη ελληνική απάντηση
Η Ελλάδα πρέπει πραγματικά να καλωσορίσει τον πρόεδρο Putin. Η χώρα μας δεν έχει την πολυτέλεια των αποκλεισμών, πόσο μάλλον της Ρωσίας. Ωστόσο, στον πολιτικό ρεαλισμό του Ρώσου Προέδρου, η Ελλάδα οφείλει να απαντήσει με πολιτικό ρεαλισμό!
Στα ενεργειακά θέματα, δεν είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αυτή που μπλοκάρει την περαιτέρω τροφοδοσία της Ευρώπης με ρωσικό αέριο, αλλά η απλή λογική. Είναι το γεγονός ότι πραγματικά η Ρωσία κατέχει μια δεσπόζουσα θέση ως ενεργειακός προμηθευτής της Ευρώπης και αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες σε ό,τι αφορά την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Η Ευρώπη χρειάζεται ενέργεια, χρειάζεται φθηνή ενέργεια, και χρειάζεται πολλαπλές πηγές τροφοδοσίας και προμηθευτών για να εξασφαλίσει ότι κάποια στιγμή δεν θα καταστεί ενεργειακός όμηρος ενός και μόνο προμηθευτή.
Στις ευρωατλαντικές σχέσεις, η Ελλάδα πρέπει να εξηγήσει στη ρωσική πλευρά ότι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι κάτι πολύ περισσότερο από εμπορικές συμφωνίες. Και δυστυχώς υπάρχουν πολλοί και στην Ε.Ε. που το ξεχνούν ή θέλουν να το ξεχνούν αυτό!
Στο πεδίο των στρατηγικών μεταφορών, η Ελλάδα θα πρέπει να εξηγήσει στη Ρωσία ότι η επιχειρηματική λογική απαιτεί ένα βιώσιμο business plan, ώστε ΤΡΑΙΝΟΣΕ και λιμάνι Θεσσαλονίκης (ΦΩΤ.) να έχουν ουσιαστικό ρόλο αμοιβαίας εξυπηρέτησης των ευρωπαϊκών και ρωσικών εμπορικών συμφερόντων. Ο στρατηγικός επενδυτής θα πρέπει να έχει σχέδιο ανταγωνιστικής στρατηγικής αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων στα οποία φιλοδοξεί να επενδύσει.
Ο βιώσιμος δρόμος στις ελληνορωσικές σχέσεις
Με το άρθρο Putin, βλέπουμε ότι η ρωσική πλευρά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις ελληνορωσικές σχέσεις στο πεδίο του ανέφικτου, δηλαδή στο στρατηγικό πλαίσιο, που σχεδόν αυτομάτως προκαλεί αντιδράσεις και ακυρώσεις φιλόδοξων σχεδιασμών.
Αντίθετα, δεν υπάρχει καμία πρόταση σε τακτικό - επιχειρηματικό επίπεδο χαμηλού προφίλ. Έχω επισημάνει και σε παλαιότερο άρθρο μου ότι οι ευκαιρίες σε αυτό το επίπεδο είναι τεράστιες και σημαντικές. Αν δεν υπάρξει πρώτα όσμωση ανθρώπων και συμφερόντων σε τακτικό - επιχειρηματικό επίπεδο, μην ελπίζουμε σε στρατηγικές συνεργασίες.
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα αδυνατεί συστηματικά να καταθέσει μια εναλλακτική πρόταση προς τη Ρωσία, ένα «οδικό χάρτη» ώστε οι διμερείς σχέσεις να μπουν επιτέλους σε μια βιώσιμη πορεία.
Ο «οδικός χάρτης» στις ελληνορωσικές σχέσεις
Θα πρέπει να συσταθεί μια νέα πολυσυμμετοχική (κρατικοί, επιστημονικοί και επιχειρηματικοί φορείς), μεταβλητής γεωμετρίας (ομάδες εργασίας με διαφορετική σύνθεση και σκοπό) ελληνορωσική επιτροπή, που θα διερευνήσει βιώσιμους τρόπους και πεδία κοινής συνεργασίας που δεν προσκρούουν σε νομικά και πολιτικά κολλήματα. Η επιτροπή αυτή να μην αποτελέσει ευκαιρία για «ταξιδάκια» και παραπομπή του θέματος στις καλένδες, αλλά, υπό αυστηρό πλαίσιο εργασίας και συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, να καταλήξει σε συγκεκριμένες λειτουργικές και βιώσιμες προτάσεις.
Επίσης άμεσα να ληφθούν μέτρα διασφάλισης του σημερινού επιπέδου της συνεργασίας, σε όλα τα επίπεδα. Για παράδειγμα, μία προβοκατόρικη ενέργεια εναντίον Ρώσων τουριστών στην Ελλάδα θα προκαλούσε ανυπολόγιστη ζημιά στις ελληνορωσικές σχέσεις συνολικά.
Να διερευνηθούν στοχευμένα οι προοπτικές κοινής επιχειρηματικής συνεργασίας στους τομείς του τουρισμού και της αγροτικής παραγωγής με επενδύσεις και στις δυο χώρες. Σε αυτό το επίπεδο, θα μπορούσε να υπάρξει και εμπλοκή της λεγόμενης «τράπεζας των BRICS» για τη χρηματοδότηση υποδομών σε τουριστικά και σύγχρονα αγροτικά projects (π.χ. κοινά αγροτικά - τεχνολογικά projects σε Ελλάδα και Ρωσία ταυτόχρονα).
Να συσταθούν κοινές εταιρείες για τον έλεγχο αγορών, δικτύων διανομής και logistics. Το όραμα για κυριαρχία από τον Ατλαντικό ως τον Ειρηνικό περνάει καλύτερα μέσα από τις σύγχρονες εταιρείες «Ανατολικών Ινδιών», όπου Ελλάδα και Ρωσία μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα αν εκπονηθεί ένα κοινό σχέδιο συνδυασμού χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών. Ενδεχομένως η Ελλάδα θα μπορούσε να πρωτοστατήσει και να λειτουργήσει ως γέφυρα, προσκαλώντας σε μια τέτοια συνεργασία την Ιταλία, τη Γαλλία ακόμη την Αίγυπτο και το Ισραήλ.
Η εποχή μας απαιτεί σοβαρότητα και σχεδιασμό
Ο κατάλογος των κοινών πρωτοβουλιών που μπορούν να αναπτυχθούν είναι ευρύτατος. Αυτό που χρειάζεται είναι ευελιξία στη σκέψη και στη σύλληψη σχεδιασμών ήπιας ισχύος. Όσο οι σχέσεις θα συζητούνται σε στρατηγικό επίπεδο διακρατικών συνεργασιών, στη λογική των μονοπωλίων και των σφαιρών επιρροής, τόσο η διμερής συνεργασία θα μπλοκάρεται.
Η εποχή μας είναι επικίνδυνη. Η επιβίωση κρατών και «αυτοκρατοριών» κρέμεται από μια κλωστή. Η αντιμετώπιση των αρνητικών και θετικών προκλήσεων απαιτεί σοβαρότητα και μακρόπνοο σχεδιασμό.
Καλωσορίζοντας σήμερα τον ρεαλιστή Πρόεδρο μιας σημαντικής και φίλης χώρας, θα πρέπει να μιλήσουμε μαζί του με τη γλώσσα του ρεαλισμού προκειμένου να δούμε τις κοινές φιλοδοξίες μας να πραγματοποιούνται.
Να καλωσορίσουμε τον Ρώσο Πρόεδρο, λέγοντάς του πως «θέλουμε πολύ τη συνεργασία, αλλά οι ευκαιρίες για συνεργασία κρύβονται αλλού»!
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος, σύμβουλος εκτίμησης γεωπολιτικών κινδύνων.
