Της Κύρας Αδάμ
Οι πρόσφατες κινήσεις επαναπροσέγγισης Τουρκίας-Ισραήλ θολώνουν ακόμα περισσότερο τα φουσκωμένα νερά της Ανατολικής Μεσογείου στον τομέα της ενέργειας, στον οποίο θέλουν να επενδύσουν πολλαπλώς η Αθήνα και η Λευκωσία, με αυξανόμενα όμως τα εμπόδια στα σχέδια αυτά.
Η πολύμηνη σιωπηλή προετοιμασία της τουρκο-ισραηλινής προσέγγισης, δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, καθώς η Άγκυρα απαιτεί από την ισραηλινή κυβέρνηση, όχι μόνον τη συγγνώμη για το χτύπημα τούρκων ακτιβιστών στο πλοίο Μαβί Μαρμαρά, το 2010, αλλά και την αποζημίωση των θυμάτων και τον τερματισμό του εμπάργκο του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας. Όμως, με προσεκτικές δηλώσεις τους, τούρκοι και ισραηλινοί αξιωματούχοι αφήνουν να εννοηθεί ότι η επαναπροσέγγιση των δύο χωρών θα ολοκληρωθεί, ενώ με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπονοούν σαφώς ότι η βάση για την οριστική αποκατάσταση των διμερών σχέσεων θα είναι και η μελλοντική ενεργειακή συμφωνία για τη μεταφορά του ισραηλινού φυσικού αερίου, στην Τουρκία, μέσω υποθαλάσσιου αγωγού, που θα περνά από την κυπριακή ΑΟΖ.
Η τουρκο-ισραηλινή συνεργασία στον τομέα της ενέργειας -ακόμα και ως πιθανότητα- μπερδεύει ακόμα περισσότερο τους αρχικούς θεωρητικούς σχεδιασμούς Αθήνας και Λευκωσίας για συμφωνία μεταφοράς ποσοτήτων φυσικού αερίου από τα τεράστια υποθαλάσσια κοιτάσματα του Ισραήλ και της Αιγύπτου μέσω terminal στα νότια της Κύπρου και, από εκεί με υποθαλάσσιο αγωγό στην Ελλάδα, που ευελπιστούσε να γίνει ένας μεγάλος ενεργειακός θύλακας τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο, που δεν θα είχε ρωσική «οσμή».
Είναι προφανές ότι αυτά τα μεγαλεπήβολα θεωρητικά σχέδια αποδεικνύονται σιγά σιγά λευκός καπνός, καθώς:
α) ο όγκος των κυπριακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου, δυστυχώς και για την ώρα, είναι υποπολλαπλάσια των αρχικών εκτιμήσεων και
β) το κόστος κατασκευής του terminal υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο και ο αγωγός μεταφοράς του στην Ελλάδα είναι απλώς απολύτως απαγορευτικό.
Αντιθέτως, όλο και πληθαίνουν στον διεθνή τύπο δημοσιεύματα-όχι πάντοτε «αντικειμενικά» -για την αναγκαιότητα, με συγκριτικά φθηνό κόστος, μεταφοράς μέσω της κυπριακής ΑΟΖ του ισραηλινού φυσικού αερίου στην Τουρκία που θα καλύπτει τις αυξανόμενες ανάγκες της Άγκυρας, (καθώς οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις παραμένουν ακόμα μετέωρες),υπονοώντας σαφέστατα ότι η συνολική λύση του Κυπριακού είναι προ των πυλών μέσα στο 2016.
Η Αθήνα και η Λευκωσία διατηρούν ενεργές και ζωηρές, διμερείς και τριμερείς συνεργασίες, ( Ελλάδας-Ισραήλ, Κύπρου- Ισραήλ, Ελλάδας-Αιγύπτου, Κύπρου- Αιγύπτου, Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, Ελλάδας- Κύπρου- Αιγύπτου, χωρίς όμως ποτέ να φτάσουν την πολυπόθητη Τετραμερή, (Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου), καθώς Κάιρο και Τελ Αβιβ ξεκίνησαν και τώρα διέκοψαν και πάλι τα σχέδια μεταξύ τους ενεργειακής συνεργασίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η 5χρονη διακοπή διπλωματικών σχέσεων Τουρκίας –Ισραήλ ευνόησε την ελληνο-ισραηλινή συνεργασία στον τομέα της αμυντικής συνεργασίας (όλο και πληθαίνουν οι ισραηλινές αεροπορικές ασκήσεις μέσα στο FIR Αθηνών), αλλά και σε άλλους οικονομικούς τομείς, με εξαίρεση αυτόν της ενέργειας, με το Τελ Αβίβ να παραμένει σε καθεστώς « δημιουργικής ασάφειας».
Είναι αμφιβολο αν αυτό το καθεστώς θα ανατραπεί οριστικώς κατά την επικείμενη Σύνοδο Κορυφής Αθήνας –Λευκωσίας-Τελ Αβίβ στις 28 Ιανουαρίου στη Λευκωσία, με προηγούμενη διμερή συνάντηση Τσίπρα -Νετανιάχου, έναν μόλις μήνα μετά την επίσκεψη Τσίπρα στο Ισραήλ.
Παραλλήλως, αργά αλλά ίσως σταθερότερα κινείται, μετά την τριμερή συνάντηση Ελλάδας -Κύπρου- Αιγύπτου, η πιθανότητα να αρχίσουν οι διαδικασίες οριοθέτησης των ΑΟΖ Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου, (σ.σ. οι δύο τελευταίες έχουν εδώ και χρόνια οριοθετήσει τις μεταξύ τους ΑΟΖ). Το θέμα βεβαίως απασχολεί εντόνως την Αθήνα που ευελπιστεί ότι αν υπάρξει η τριμερής οριοθέτηση των ΑΟΖ, η Τουρκία θα βρεθεί εκ των πραγμάτων «παγιδευμένη» να συμφωνήσει με τα «τετελεσμένα», έτσι ώστε να κλείσει οριστικώς το θέμα του Καστελόριζου που επιμόνως εγείρει η Άγκυρα. (Δυστυχώς όμως το Δίκαιο της Θάλασσας απαιτεί απαρέγκλιτα την συμφωνία ΟΛΩΝ των εμπλεκομένων μερών στις οριοθετήσεις των γειτονικών ΑΟΖ.)
Αυτός ο ενεργειακός ανεμοστρόβιλος στην Ανατολική Μεσόγειο δεν ευνοεί για την ώρα την προώθηση των ελληνικών και κυπριακών σχεδίων στον τομέα της ενέργειας. Αντιθέτως, η Αθήνα δεν μπορεί παρά να βλέπει ότι το διεθνές ενεργειακό ενδιαφέρον από πολιτική άποψη και κυρίως από πλευράς εταιρειών, στρέφεται όλο και ανατολικότερα της Κύπρου, αποδυναμώνοντας για την ώρα τουλάχιστον τις ελληνικές φιλοδοξίες για μετατροπή της Ελλάδας σε «νότια ενεργειακή πύλη» της ΕΕ.
Όσο όμως το διεθνές ενεργειακό ενδιαφέρον στρέφεται ανατολικά της Κύπρου, τόσο μεγαλώνει και η πίεση για οριστική λύση του Κυπριακού, έτσι ώστε να δημιουργηθεί το πολυπόθητο «περιβάλλον σταθερότητας και ασφαλείας στην περιοχή».
Μέχρι πρότινος η Τουρκία επιδίωξε την διατήρηση της πιεστικής ανασφάλειας, στέλνοντας πολεμικά πλοία της μέσα στην κυπριακή ΑΟΖ για να «προστατεύσουν» τις έρευνες του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Μπαρμπαρός. Την ίδια απειλή εκτόξευσε βιαστικά πριν από λίγες ημέρες ο τουρκοκύπριος ηγέτης κ Ακιντζί, αν και αυτή είναι αμφίβολο αν υποβοηθά την προσπάθεια της Τουρκίας να επαναφέρει σε ήρεμα ενεργειακά νερά τις σχέσεις της με το Ισραήλ.
Το πρόβλημα όμως εστιάζεται κυρίως στη Λευκωσία, η οποία βρίσκεται ήδη μέσα σε ολοένα πιεστικότερο κλοιό άμεσης επίλυσης του Κυπριακού.
Το στρίψιμο της βίδας ξεκίνησε μέσα από την ΕΕ, όταν ο κ Γιούνκερ κυριολεκτικώς υπέκλεψε την σύμφωνη γνώμη της Λευκωσίας, αλλά και της Αθήνας, για το άνοιγμα μέσα στον χρόνο και του κεφαλαίου της Ενεργείας στην ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας. Το κεφάλαιο της Ενέργειας ως γνωστό είχε αναχθεί μέχρι τώρα στο σχεδόν «απόλυτο όπλο» της Κύπρου απέναντι στην Τουρκία έως ότου αυτή συναινέσει σε επίλυση του Κυπριακού με διατήρηση της μιας κυριαρχίας και διεθνούς προσωπικότητας της υπάρχουσας Κυπριακής Δημοκρατίας και όχι ενός διαδόχου κράτους.
Μόνον μια τέτοια λύση θα επέτρεπε στη Λευκωσία να εξετάσει τα σχέδια μεταφοράς φυσικού αερίου προς την Τουρκία είτε από το έδαφος της Κύπρου, είτε υποθαλασσίως από την κυπριακή ΑΟΖ, χωρίς όμως να επιτρέπεται στην Τουρκία μέσω του τουρκοκυπριακού «συνιστώντος κράτους» στην Κύπρο, να εγείρει κυριαρχικές αξιώσεις και οφέλη στο κυπριακό έδαφος.
Ωστόσο, ο διεθνής παράγων με πρωταγωνιστή τον υπερκινητικό απεσταλμένο του ΟΗΕ νορβηγό κ Άιντα, αλλά και την ΕΕ θέλουν να επισπεύσουν τις διαδικασίες ώστε το άνοιγμα της ευρωτουρκικής διαπραγμάτευσης για την Ενέργεια, να συμπέσει με τη συμφωνία λύσης του Κυπριακού μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2016, με αμφίβολες προοπτικές για τη Λευκωσία.
