Οι διμερείς συνομιλίες στα Ελληνο-Τουρκικά που ευαγγελίζεται η Τουρκία, φέρουν την σημαία του αδιεξόδου με τούρκο σημαιοφόρο. Υπό την διεθνή πίεση, η τουρκική πολιτική ηγεσία αρχίζει να χρησιμοποιεί ως βαλβίδα αποτόνωσης την αναφορά σε πιθανή προσφυγή στην κρίση Διεθνούς Οργάνου. Θα είναι η προσφυγή στη Χάγη; Το σενάριο αυτό φαντάζει έως και απίθανο, για τους λόγους που θα αναφερθούν στη συνέχεια. Σε κάθε περίπτωση, θα έχει προηγηθεί μία περίοδος διαμεσολάβησης, όπως αναλύθηκε σε προηγούμενη δημοσίευση της 20-06-2021 (Μέρος 1ο : Διαμεσολάβηση).
Χάγη: Η καραμέλα που χαλάει τα δόντια
Η δραματική εμπειρία του Μουαμάρ Καντάφι στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICC) σε σχέση με την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει θορυβήσει την τουρκική ηγεσία και έχει προβληματίσει σοβαρά τους συμβούλους που προσπαθούν να υποστηρίξουν τις απόψεις του Προέδρου Ερντογάν.
Ο πρώην ηγέτης της Λιβύης αποφάσισε, ως αποτέλεσμα της διεθνούς διπλωματικής και στρατιωτικής πίεσης, να αποδεχθεί την κρίση του Διεθνούς Δικαστηρίου στη Χάγη. Διατύπωσε για κρίση την πρόταση που προέβλεπε να παρέδιδε τη διοίκηση της χώρας σε μία μεταβατική κυβέρνηση για την διεξαγωγή εκλογών και η κυβέρνηση που θα προέκυπτε από τις εκλογές θα αποφάσιζε για την τύχη των μελών της διακυβέρνησης Καντάφι.
Η πρόταση αυτή, αν και θεωρήθηκε γενικώς αποδεκτή για την ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας στη Λιβύη και ενώ επιπλέον υποστηρίχθηκε από Αγγλία και Γαλλία, δεν έγινε αποδεκτή από το Διεθνές Δικαστήριο. Αυτό έκρινε, ότι λόγω των σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Καντάφι θα έπρεπε να συλληφθεί άμεσα. Ως αποτέλεσμα της Απόφασης του ICC, επηρεάστηκαν οι εξελίξεις και οδήγησαν τα γεγονότα στην κατάσταση που βιώνουμε μέχρι και σήμερα, τόσο για την τύχη του Καντάφι όσο και την κατάσταση εμφυλίου στη χώρα, με την παρέμβαση τρίτων Δυνάμεων και μισθοφόρων.
Η «απρόσμενη» απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για τον Καντάφι έχει ταράξει τον ύπνο των πολιτικών ελίτ στην Τουρκία. Αυτός είναι και ο λόγος που λυσσαλέα αντιδρούν σε κάθε επίσημη αναφορά για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Τουρκία, όπως για παράδειγμα από ΕΕ και ΗΠΑ, διότι αυτό «βαραίνει» τον φάκελο της Τουρκίας αν αναγκαστεί να αποδεχθεί την προσφυγή σε κρίση Διεθνούς Δικαστηρίου, κυρίως στη Χάγη.
Οι Τούρκοι αναλυτές και σημερινοί σύμβουλοι του προέδρου Ερντογάν μελετούν και συμβουλεύονται τα συγγράμματα σχετικά με τη λειτουργία των Διεθνών Δικαστηρίων του Sir Elihu Lauterpacht. Ο διαπρεπής αυτός συγγραφέας διετέλεσε δικαστής στο Διεθνές Δικαστήριο, ήταν καθηγητής Διεθνούς Δικαίου αλλά και πρόεδρος του Ερευνητικού Κέντρου για το Διεθνές Δίκαιο του Πανεπιστημίου Cambridge. Βασιζόμενος στην μεγάλη σχετική εμπειρία του, διατύπωσε την άποψη: «απόφυγε την δικαστική αντιπαράθεση αν είναι δυνατόν» (Avoid litigation if possible).
Η ρήση αυτή του καθηγητή και δικαστή του Διεθνούς Δικαστηρίου δεν ξεκαθαρίζει αν η δυνατότητα αποφυγής μιας δικαστικής διαμάχης, όπως είναι για παράδειγμα στην περίπτωση της Τουρκίας, μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός θερμού επεισοδίου, ο πειθαναγκασμός ως αποτέλεσμα οικονομικού στραγγαλισμού ή διεθνούς διπλωματικής πίεσης.
Τα ελληνοτουρκικά, το ευρωπαϊκό κεκτημένο και η κρίση Διεθνούς Οργάνου
Οι Τούρκοι αναλυτές και σύμβουλοι του προέδρου, εμφανίζονται προβληματισμένοι όσον αφορά την προσφυγή σε Διεθνές Δικαστήριο για τελεσίδικη επίλυση των διαφορών, κυρίως για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Εμφανίζονται όμως θετικοί στην υποβολή συγκεκριμένων ερωτημάτων προς κρίση από ένα Διεθνές Όργανο, ώστε με βάση την κρίση του Οργάνου αυτού να βρεθεί κοινά αποδεκτή λύση σε διμερές κυρίως επίπεδο.
Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, η προσφυγή στο Αμβούργο θα ήταν η προσφορότερη λύση, αφού το εκεί Δικαστήριο εξειδικεύεται σε θέματα θαλάσσιων ζωνών. Το γεγονός ότι η ίδρυση του Δικαστηρίου αυτού προβλέπεται από την Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ (UNCLOS), οδηγεί στην προκαταβολική απόρριψή του από την Τουρκία.
Η προσφυγή στη Χάγη δεν θεωρείται επιλογή από την Τουρκία, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Η συχνή αναφορά από την Ελλάδα για πιθανή προσφυγή στη Χάγη, μοιάζει με καραμέλα που είναι γλυκιά αλλά χαλάει τα δόντια και πιθανόν θα προκαλέσει πονόδοντο.
Επομένως, θα πρέπει να αναζητηθεί ένα άλλο Διεθνές Όργανο, αποδεκτό από την Τουρκία, το οποίο να κρίνει για τα Ελληνο-Τουρκικά.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Ένα Διεθνές Όργανο για την επίλυση των Ελληνο-Τουρκικών, φαίνεται να είναι το Διεθνές Δικαστήριο Συμβιβασμών και Διαιτησίας του Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE).
Στις σελίδες του βιβλίου “Flexibility in International Dispute Settlement” που συνέγραψαν οι Christian Tomuschat και Marcelo G. Kohen, περιγράφεται αναλυτικά η λειτουργία του “OSCE Court of Conciliation and Arbitration”. Στο παρελθόν είχα την τύχη στα πλαίσια Διεθνούς Συνεδρίου, να ανταλλάξω απόψεις με έναν από τους συγγραφείς του βιβλίου που είχε βαθιά γνώση και εμπειρία σε θέματα επίλυσης Διακρατικών Διαφορών.
Τα πλεονεκτήματα επιλογής του Διεθνούς αυτού Διαιτητικού Οργάνου είναι τα ακόλουθα:
- Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία ως μέλη του OSCE αναγνωρίζουν την ισχύ του και αποδέχονται την κρίση του.
- Το γεγονός ότι για την λειτουργία του προβλέπεται μία χρονοβόρα διαδικασία επιλογής μέχρι και των δικαστών από τους διαδίκους, περιορίζει το ρίσκο μιας «ανεξέλεγκτης» Απόφασης.
- Το γεγονός επίσης ότι οι Αποφάσεις του Οργάνου αυτού είναι συμβουλευτικές και όχι τελεσίδικες, παρέχει το πλεονέκτημα στους διαδίκους να χειριστούν κατάλληλα σε πολιτικό επίπεδο την όποια Απόφαση, κυρίως για «εσωτερική κατανάλωση» και διαχείριση της Κοινής Γνώμης.
- Παρά το γεγονός ότι οι Αποφάσεις είναι γνωμοδοτικές, εκτιμάτε ότι θα αποτελέσουν «μοχλό πίεσης» προς τους διαδίκους από την Διεθνή Κοινότητα, για την επίλυση των κρινόμενων διαφορών.
Επισημαίνεται ότι ο πρώην Γενικός Γραμματέας του OSCE είναι σήμερα Διευθυντής του Κέντρου Πολιτικής για την Ασφάλεια της Γενεύης (GCSP), το οποίο εδρεύει στο “Σπίτι της Ειρήνης” (Maison de Paix). Στον τόπο αυτό έχουν διοργανωθεί στο παρελθόν διακρατικές συσκέψεις υψηλού επιπέδου για την Ειρήνη και την Ασφάλεια στον κόσμο.
* Ο αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Ιωάννης Αναστασάκης είναι σύμβουλος - στρατηγικός αναλυτής και συνεργάζεται με διεθνή Iδρύματα για την περιφερειακή Ασφάλεια και την Ειρήνη. Είναι από το 2019 Προεδρεύων του GCSP Athens A.H
