(Φωτ.: Άποψη από τα αρχιτεκτονικά μνημεία του Εσφαχάν στην Τεχεράνη. Το Ιράν μπορεί να εξελιχθεί σε ένα σημαντικό εμπορικό, γεωπολιτικό και ενεργειακό εταίρο για την Ελλάδα σε μακροπρόθεσμη βάση και ειδικά αν βελτιώσει σημαντικά τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ.)
Του Αθανάσιου Πίτατζη
Το Ιράν επιστρέφει μετά από καιρό στις διεθνείς αγορές ως ένας παγκόσμιος ή ένας περιφερειακός ενεργειακός παίκτης. Μπορεί η Ελλάδα να γίνει πύλη του ιρανικού αερίου στην Ευρώπη ή το ιρανικό αέριο θα μεταφερθεί στις περιφερειακές αγορές της Μέσης Ανατολής και την Ασία. Σε ποιους τομείς της ιρανικής οικονομίας πρέπει να εστιάσουν οι ελληνικές εταιρείες για εξαγωγές. Αυτές είναι κάποιες από τις ερωτήσεις που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το άρθρο.
Ιρανικός πετρελαϊκός τομέας
Το Ιράν είναι σημαντικός παραγωγός πετρελαίου και αναμένεται να αυξήσει την παραγωγή του τα επόμενα χρόνια στα επίπεδα προ των διεθνών κυρώσεων.
ΙΡΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΜΑΪΟ ΤΟΥ 2015
Πηγή: Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ
Όπως παρατηρούμε από το παραπάνω διάγραμμα, μετά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο Ιράν υπήρξε μείωση παραγωγής πετρελαίου. Αυτό έγινε κυρίως λόγω της απουσίας διεθνών μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου από την αγορά του Ιράν τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά τις κυρώσεις, οπότε αποχώρησαν σχεδόν όλες. Αυτό είχε σαν συνέπεια το Ιράν να μην κατέχει την κατάλληλη υποδομή και τεχνολογία για να επεκτείνει την παραγωγή από τα υφιστάμενα κοιτάσματα πετρελαίου. Έχει ανακοινωθεί από το Ιράν αλλά και από διεθνείς οργανισμούς ότι το Ιράν, για να αναβαθμίσει τις πετρελαϊκές του υποδομές, θα ξοδέψει δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό ανοίγει ένα μεγάλο παράθυρο για συμμέτοχη ελληνικών εταιρειών, κυρίως ενεργειακών και κατασκευαστικών, στον πετρελαϊκό τομέα του Ιράν.
ΙΡΑΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 2011 ΕΩΣ ΤΟ 2014 ΑΝΑ ΧΩΡΑ
Πηγή: Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ
Όπως παρατηρούμε από το διάγραμμα, οι κύριοι πελάτες του ιρανικού αργού είναι:
- Κίνα
- Ινδία
- Νότια Κορέα
- Ιαπωνία
- Τουρκία
- Άλλες χώρες, αυτές οι χώρες ήταν κυρίως ευρωπαϊκές, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία. Μετά τις ευρωπαϊκές κυρώσεις τον Ιούλιο του 2012 παρατηρούμε μια μείωση στις εξαγωγές προς άλλες χώρες, από 1,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα στα 200 χιλιάδες βαρέλια.
ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΡΑΝΙΚΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ
Πηγή: Douglas-Westwood's Iran Oil & Gas Market Forecast 2015–2019, Παγκόσμιος Οργανισμός Μηχανικών Πετρελαίου
Όπως διαπιστώνουμε από το παραπάνω διάγραμμα η μελλοντική παραγωγή υδρογονανθράκων του Ιράν μπορεί να διπλασιαστεί μέχρι το 2020. Ακόμη να επισημάνουμε ότι το Ιράν κατέχει 158 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου σε διαπιστευμένα αποθέματα, φέρνοντας το τέταρτο στον κόσμο πίσω από τη Βενεζουέλα, τη Σαουδική Αραβία και τον Καναδά. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει βέβαια να υπάρχει σταθερότητα στην περιοχή του περσικού κόλπου και να αρθούν πλήρως οι κυρώσεις προς το Ιράν. Ήδη, πολύ μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες πετρελαίου, όπως ENI, Total, BP, Shell και OMV, έχουν υπογράψει συμφωνίες με το Ιράν για να επενδύσουν στο άμεσο μέλλον στο πετρελαϊκό τομέα της χώρας.
Ακόμη το Ιράν κατέχει τα δεύτερα μεγαλύτερα διαπιστευμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο μετά τη Ρωσία. Όμως, λόγω διάφορων οικονομικών και γεωπολιτικών αιτιών, η χώρα δεν έχει αναπτύξει στο 100% αυτά τα κοιτάσματα. Επίσης τα κοιτάσματα πετρελαίου του Ιράν είναι παλιά σε χρονική διάρκεια και παράγουν πετρέλαιο εδώ και 2 με 3 δεκαετίες τουλάχιστον, οπότε για να διατηρήσουν αυτά τα κοιτάσματα σταθερή παραγωγή ένας τρόπος είναι εισάγουμε σε αυτά μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου. Ένα ακόμη μεγάλο μέρος του ιρανικού παραγόμενου φυσικού αερίου χρησιμοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή. Όπως είναι πασιφανές από τα παραπάνω, το Ιράν μέχρι τη συγκεκριμένη ημερομηνία δεν έχει διαθέσιμες ποσότητες για εξαγωγές, πέραν από κάποιες ποσότητες που εξάγει στην Τουρκία, αλλά ουσιαστικά αναγκάζεται να εισάγει κάποιες έξτρα ποσότητες από του Τουρκμενιστάν ανάλογα με την τοπική ζήτηση.
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΙΡΑΝ
Το Ιράν επίσης σχεδιάζει να εξάγει ηλεκτρισμό στους περιφερειακούς τις γείτονες μέσω ηλεκτρισμού που θα παράγεται από εργοστάσια φυσικού αερίου ή πυρηνικά. Ακόμη μια μεγάλη ευκαιρία για τις ελληνικές εταιρείες να συμμετέχουν σε μεγάλα κατασκευαστικά διεθνή πρότζεκτ μέσω συνεργειών με μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες.
ΤΩΡΙΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΙΡΑΝΙΚΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΑΝΑ ΧΩΡΑ
Πηγή: Atlantic Council GLOBAL ENERGY CENTER
Με μια γενική ανάγνωση του παραπάνω πίνακα, οι πρώτες εξαγώγιμες ποσότητες φυσικού αερίου του Ιράν θα κατευθυνθούν σε τοπικούς καταναλωτές, όπως το Πακιστάν, το Ιράκ, το Ομάν, η Τουρκία, η Αρμενία, το Κουβέιτ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Σε βάθος 5 - 10 χρόνων από σήμερα ίσως φτάσουν και κάποιες ποσότητες στην Ευρώπη μέσω του Νότιου διαδρόμου ή σε μορφή LNG. Λογικά το Ιράν θα θέλει να χρίσει και εγκαταστάσεις εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου ώστε να μπορέσει να εξάγει και στη Νοτιοανατολική Ασία, έναν τομέα που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί η ελληνική ναυτιλία που κατέχει πολλά πλοία μεταφοράς LNG.
Οικονομικά και δημογραφικά στοιχεία για το Ιράν:
- Πληθυσμός: 79 εκατομμυρίων το 2012, με πρόβλεψη να φτάσει στα 105 εκατομμύρια μέχρι το 2050.
- ΑΕΠ το 2014: 423 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, με πρόβλεψη για 5% ετήσια ανάπτυξη για το 2016 και μετά, σύμφωνα με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (IMF).
- Ισοζύγιο Τρεχουσών συναλλαγών: είναι εμφανές από το παρακάτω γράφημα ότι το Ιράν μέχρι και το 2012 προ των κυρώσεων είχε θετικό ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών, αλλά μετά τις κυρώσεις έχει φτάσει σε αρνητικό.
- Το ποσοστό χρέους/ΑΕΠ του Ιράν είναι μικρό, μόλις 16% για το 2015, ενώ, την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα πλησιάζει το 180%.
- Τα οικονομικά στοιχεία της κεντρικής κυβέρνησης της χώρας είναι θετικά. Υπάρχει ένα μικρό έλλειμμα, αλλά λογικά αυτοί οι δείκτες θα διορθωθούν μετά και την πλήρη άρση των διεθνών κυρώσεων.
Το Ιράν είναι μια δυναμική οικονομία με μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης πολλών τομέων πλην του πετρελαϊκού, με πολύ ποιοτικούς οικονομικούς δείκτες και μεγάλο πληθυσμό. Αυτός ο πληθυσμός θα θέλει να αναπτύξει το βιοτικό του επίπεδο σε ατομικό επίπεδο, κάτι που ανοίγει μεγάλες ευκαιρίες για ελληνικές εξαγωγές σε διάφορους τομείς τις ιρανικής οικονομίας μέχρι το 2020.
Μεγάλη αγορά αυτοκινήτου το Ιράν
ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΣΤΟ ΙΡΑΝ
Πηγή: BMI Research
Κάποιες ελληνικές βιομηχανίες ή εταιρείες λογισμικού θα μπορούσαν να συμμετέχουν στα προγράμματα παραγωγής αυτοκινήτων μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών που προορίζονται για το Ιράν και, όπως φαίνεται και από το παραπάνω γράφημα, αυτός ο κλάδος έχει πολύ μεγάλη δυναμική. Επίσης όλα αυτά τα αυτοκίνητα θα απαιτήσουν και την ανάπτυξη ανάλογων υποδομών, όπως δρόμοι και βενζινάδικα, ένας ακόμη τομέας στόχος για τις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες.
Ιρανικός φαρμακευτικός τομέας
Μια πιθανή συνεργασία ελληνικών φαρμακευτικών εταιρειών με ιρανικές αντίστοιχες εταιρείες θα μπορούσε να ανοίξει για τις 2 χώρες προοπτικές εξαγωγών φαρμάκων για την Ελλάδα προς κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή και για το Ιράν προς Ευρώπη.
Καταναλωτικά προϊόντα στο Ιράν
Κάποια ηλεκτρονικά προϊόντα που θα έχουν ζήτηση στο Ιράν και θα μπορούσαν να εξαχθούν από ελληνικές εταιρείες, όπως:
- Κινητά τηλέφωνα
- Ηλεκτρονικά γκάτζετ
- Ηλεκτρονικοί υπολογιστές
- Ελληνικό λογισμικό για όλες αυτές τις συσκευές με στόχευση την αγορά του Ιράν
Δυναμική Οικονομία αλλά με πολλά ρίσκα
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι επιχειρήσεις που θα επιχειρήσουν να δραστηριοποιηθούν στο Ιράν θα πρέπει να προσαρμοστούν στα κοινωνικά τοπικά έθιμα που διαφέρουν πολύ από τη Δύση. Ακόμη φαίνεται και από τους παρακάτω δείκτες ότι μια επιχείρηση που θα δραστηριοποιηθεί στο Ιράν θα συναντήσει πολλές προκλήσεις, οι πιο σημαντικές είναι:
- Πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό
- Πολιτική αναταραχή
- Πληθωρισμός
- Γραφειοκρατία
- Νομισματικοί νόμοι
- Διαφθορά
- Έλλειψη Υποδομών
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΙΡΑΝ
Πηγή: World Economic Forum
Πολλές ελληνικές εταιρείες consulting θα μπορούσαν να βοηθήσουν το ιρανικό κράτος να γίνει πιο φιλικό προς τις επιχειρήσεις και να ενταχθεί πιο ομαλά στη διεθνή οικογένεια.
Συμπέρασμα
Το Ιράν μπορεί να εξελιχθεί σε ένα σημαντικό εμπορικό, γεωπολιτικό και ενεργειακό εταίρο για την Ελλάδα σε μακροπρόθεσμη βάση και ειδικά αν βελτιώσει σημαντικά τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ. Κύριοι παράγοντες που μπορεί να διαταράξουν τις σχέσεις των δύο κρατών:
- Γεωπολιτικοί, όπως μια ενδεχόμενη σύγκρουση Ιράν και Σαουδικής Αραβίας.
- Οικονομικοί, όπως η επιβολή νέων κυρώσεων στο Ιράν σε περίπτωση μη υλοποίησης της συμφωνίας για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
- Εκλογές νέου Προέδρου στις ΗΠΑ.
* Ο κ. Αθανάσιος Πίτατζης είναι Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης με Μεταπτυχιακό στην Τεχνολογία Φυσικού Αερίου και Πετρελαίου, Μέλος του Greek Energy Forum. Το Greek Energy Forum είναι σύνδεσμος Ελλήνων και Κυπρίων επαγγελματιών στο χώρο της ενέργειας.
