Οι προσπάθειες μηνών που συντονίζονταν επίσημα από την αποστολή του ΟΗΕ στην Λιβύη (UNSMIL) με «ενορχηστρωτή» την αναπληρώτρια ειδική απεσταλμένη του ΓΓ Αμερικανίδα Διπλωμάτη κ. Stephanie Williams και οι παράλληλες παρασκηνιακές διαβουλεύσεις των εξωτερικών και εσωτερικών δρώντων στην Λιβυκή κρίση έφεραν «αποτέλεσμα». Οι 75 αντιπρόσωποι παρατάξεων και φατριών στο Λιβυκό Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPDF) μετά από μία εβδομάδα με σκληρά παζάρια στην Γενεύη και σε μυστική τοποθεσία εξέλεξαν την Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου την μεταβατική «εκτελεστική διοίκηση» τους που θα τους οδηγήσει... αν τους οδηγήσει τελικά σε εκλογές την 24 Δεκεμβρίου. Είχε προηγηθεί βέβαια συνάντηση εκπροσώπων των δύο «Κοινοβουλίων» της χώρας στην Αίγυπτο την 19 Ιανουαρίου που είχε καταλήξει σε συμφωνία για διεξαγωγή δημοψηφίσματος πάνω στο σχέδιο Συντάγματος του 2017 το οποίο σύμφωνα με την συμφωνία θα εγκριθεί εάν επιτευχθεί απλή πλειοψηφία σε καθεμία από τις τρεις γεωγραφικές περιφέρειες της Λιβύης.
Πρωθυπουργός της μεταβατικής Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας εξελέγη ο Abdul Hamid Dbeibah, που επικράτησε με ψήφους 39-34 του φαβορί, του τουρκικής καταγωγής και με διασυνδέσεις με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, πανίσχυρου Υπουργού Εσωτερικών Fathi Bashagha. Ο Dbeibah είναι Μηχανικός από την Μισράτα, με σπουδές στον Καναδά, επικεφαλής της κίνησης «Η Λιβύη στο Μέλλον» (Libya al-Mostakbal). Ήταν άνθρωπος του καθεστώτος Γκαντάφι μιας και για μεγάλο χρονικό διάστημα βρέθηκε επικεφαλής της Λιβυκής Εταιρείας Ανάπτυξης και Επενδύσεων και κάτι που ενδιαφέρει εμάς στην Ελλάδα διατηρεί στενές σχέσεις με την Άγκυρα. Το πόσο κοντά είναι στην Τουρκία το έδειξαν άλλωστε οι πρώτες συνεντεύξεις που έδωσε το διήμερο που ακολούθησε την εκλογή του στην τουρκική εφημερίδα Turkiye Gazetesi αλλά και στο Κρατικό Πρακτορείο Ειδήσεων Anadolou. «Ο τουρκικός λαός και το κράτος θα είναι αλληλέγγυοι σε εμάς. Τουρκία, σύμμαχος, φίλος και αδελφός μας. Η Τουρκία είναι ένας πραγματικός εταίρος για εμάς»!
Για το τριμελές Προεδρικό Συμβούλιο είχε συμφωνηθεί να επιλεγεί ένας από κάθε γεωγραφική περιφέρεια. Έτσι από την Ανατολική Λιβύη (Κυρηναϊκή) επιλέχθηκε ως Πρόεδρος ο Διπλωμάτης Mohamed Younes Menfi, πρώην Πρέσβης της Λιβύης στην Αθήνα. Θυμόμαστε καλά ότι μετά το «σοκ» από τον αιφνιδιασμό του «Τουρκολιβυκού Μνημονίου» τον Νοέμβριο 2019, η Ελληνική Κυβέρνηση ζήτησε την αποχώρηση του από την Αθήνα διακόπτοντας ουσιαστικά τις διπλωματικές σχέσεις με την διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση της GNA του Fayez al-Sarraj, σε μία μάλλον «μυωπική» και υπερβολικής αυστηρότητας κίνηση! Τώρα τον βρίσκουμε μπροστά μας. Από τον Νότο (Φεζάν) στο Προεδρείο θα είναι ο Τουαρέγκ Moussa al-Koni, πρώην Αναπληρωτής Πρωθυπουργός στην Κυβέρνηση GNA και τέλος από την Δυτική Λιβύη (Τριπολιτάνια) ο Abdallah Hussein al-Lafi, επίσης έμπιστος του μέχρι τώρα Πρωθυπουργού και φανατικός αντίπαλος του Khalifa Haftar. Σημαντική θεωρείται η αποτυχία να εκλεγεί στο Προεδρείο ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ Aguila Saleh ο οποίος θεωρείται και ο μοναδικός αξιόπιστος ή μη συνομιλητής της Αθήνας ο οποίος λόγω των μεικτών λιστών υποψηφίων θα συνεργαζόταν όμως με τον Fathi Bashagha.
Αν βέβαια όλα πάνε καλά και όπως έχουν σχεδιαστεί αυτή η μεταβατική Διοίκηση (Πρωθυπουργός και Προεδρείο) της Λιβύης έχει πάρα πολλά να κάνει εκτός από το να προετοιμάσει το Δημοψήφισμα και τις Εκλογές στο τέλος τους 2021. Θα πρέπει να προχωρήσει μεταρρυθμίσεις στον Τομέα Ασφαλείας (Security Sector Reform-SSR) και φυσικά να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα Αφοπλισμού, Αποστράτευσης και Επανένταξης (Disarmament, Demobilization, Reintegration - DDR). Εκτιμάται ότι μάλλον θα ζητηθεί από το ΝΑΤΟ να συνδράμει σε αυτά τα «έργα» που σημαίνει ότι η Τουρκία πολύ πιθανό και με την υποστήριξη του ΓΓ/ΝΑΤΟ κ. Stoltenberg να εμπλακεί και να έχει κύριο λόγο παίζοντας «το χαρτί του νατοϊκού Σύμμαχου» απέναντι στην «τρομοκρατία» αλλά και την …Ρωσία. Άλλωστε πολλές φορές έχω επισημάνει στην αρθρογραφία μου ότι η Τουρκία έχει «πατήσει πόδι» στην Λιβύη (όπως και στην Συρία) και θα …μείνει απλά κάποιοι στην Ελλάδα δεν το αντιλαμβάνονται και «στρουθοκαμηλίζουν». Επιπροσθέτως αυτή η μεταβατική Διοίκηση θα πρέπει να συγχωνεύσει τους διάφορους θεσμούς της Λιβύης των δύο αντίπαλων οντοτήτων στην Ανατολή και στην Δύση συμπεριλαμβανομένων στρατιωτικών φορέων, αστυνομικών δυνάμεων, διαφόρων υπουργείων και πρωτίστως της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης για την οποία εκδηλώνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η Ιταλία όπως επίσης και για την Λιβυκή Κεντρική Τράπεζα. Το κομμάτι της ανοικοδόμησης είναι επίσης σοβαρό και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πως θα μοιραστεί «η πίτα».
Πέρα όμως από την αρχική ευφορία των ημερών και το ότι όλοι οι εξωτερικοί δρώντες χαιρετίζουν τις εξελίξεις, είναι αμφίβολο αν θα επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί. Στην Λιβύη η έννοια έθνους υπολείπεται αυτής της φυλής και της φατρίας. Έχουμε πληθώρα φυλών και φατριών (7 είναι οι κύριες και κάπου άλλες 40 οι μικρότερες) που αναλόγως συμφερόντων συνάπτουν συμμαχίες, πρόσκαιρες όμως και καιροσκοπικές. Δεν υπάρχουν ομογενοποιημένοι κανονικοί Στρατοί, αλλά παραστρατιωτικές ομάδες με φυλάρχους και μισθοφόρους. Οι ξένοι μισθοφόροι παραμένουν στην χώρα ενώ έπρεπε σύμφωνα με την Συμφωνία του Οκτωβρίου να είχαν να είχαν αποχωρήσει ενώ ανησυχεί όλους η σιωπή του ακόμα πανίσχυρου Haftar! Η οικοδόμηση συναίνεσης στην μεταβατική Κυβέρνηση αλλά και στο Προεδρείο θα είναι δυσχερής ενώ και οι εξωτερικοί δρώντες μπορεί να τορπιλίσουν κάθε προσπάθεια αν θεωρήσουν ότι βλάπτονται τα συμφέροντα τους που με συμβιβασμούς εξασφάλισαν πρόσκαιρα. Οψόμεθα!
Εμείς στην Ελλάδα βλέπουμε τις εξελίξεις αναπόδραστα μέσα από το «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο». Δυστυχώς, και παρά τις προειδοποιήσεις, δεν μπορέσαμε να αποτρέψουμε την υπογραφή του που αναντίρρητα αιφνιδίασε την Ελληνική Κυβέρνηση και το ρίξαμε στον…. «Ευσεβοποθισμό»! Από την μία πιστεύαμε με μία εντελώς λιγκαλιστική οπτική ότι το Διεθνές Δίκαιο από μόνο του θα πετάξει το Μνημόνιο αυτόματα στον κάλαθο των αχρήστων, κάτι που λεγόταν και από επίσημα χείλη. Από την άλλη επενδύαμε στο Khalifa Haftar στο να καταλάβει την Τρίπολη και να ανατρέψει την Κυβέρνηση. Κάποιοι μάλιστα αφελείς ακόμα και τώρα αγνοώντας το τι πραγματικά συμβαίνει στην Λιβύη, πίστεψαν ότι ένα περιφερειακό Δικαστήριο στα ανατολικά μετά από προσφυγή του Saleh το …ακύρωσε!
Δυστυχώς οι συσχετισμοί δυνάμεων στη μεταβατική ηγεσία της Λιβύης δηλαδή Πρωθυπουργός και Προεδρείο σε συνδυασμό με τον έλεγχο της Τουρκίας σε αυτήν και φυσικά λόγω των συμφερόντων της Ιταλίας η οποία μπαίνει και αυτή στο «παιχνίδι της οριοθέτησης» δεν μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε ότι θα μπορούσε να ακυρωθεί το «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο» από πλευράς Λιβύης. Απομένει να δούμε πως θα εξελιχθεί η κατάσταση το 2022 μετά το αποτέλεσμα των εκλογών αν τελικά γίνουν αυτές αλλά εκτιμάται ότι μεταβατική διοίκηση και Τουρκία θα προσπαθήσουν να ελέγξουν τις περισσότερες φυλές και φατρίες για να επιτευχθεί ευνοϊκό εκλογικό για την πλευρά τους αποτέλεσμα. Το σημαντικότερο «όπλο» της χώρας μας είναι η Συμφωνία Τμηματικής Οριοθετήσεως Ελλάδος –Αιγύπτου, στην οποία ομολογουμένως φθάσαμε αναγκαστικά. Έχει ήδη καταχωρηθεί και αυτή στην Διεύθυνση UNCLOS και μπορεί να μην ακυρώνει αυτοδικαίως το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο αλλά συνιστά μία Διεθνή Συμφωνία που υπερκαλύπτει την περιοχή που αναφέρεται σε αυτό και έτσι δημιουργείται μία διεθνής νομική διαφορά που θα πρέπει πλέον να επιλυθεί σε Διεθνές Διαιτητικό Όργανο.
* Ο Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
