Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Ο κόσμος γύρω μας κινείται και αναδιατάσσεται ραγδαία και δυστυχώς στη χώρα μας ο χρόνος δείχνει σαν να έχει παγώσει, με την ανακύκλωση των ίδιων και των ίδιων προβλημάτων συνεχώς…
Λίγο μας ενδιαφέρει τι συμβαίνει έξω από τη γειτονιά μας και πολύ λιγότερο προβληματιζόμαστε για το πώς οι εξελίξεις σε μια άλλη περιοχή μπορούν να επηρεάσουν τα δικά μας συμφέροντα.
Μια τέτοια περίπτωση είναι η πρόσφατη, ιστορικής σημασίας εξέλιξη, που είχαμε με την υπογραφή από τα πέντε παράκτια κράτη της Κασπίας (Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, Καζακστάν, Ρωσική Ομοσπονδία και Τουρκμενιστάν) της Συνθήκης επί του Νομικού Καθεστώτος της Κασπίας. Μία Συνθήκη που προσπαθούσαν να συνομολογήσουν επί 20 χρόνια περίπου και που αντικαθιστά τις παλιές Ιρανο-Σοβιετικές Συνθήκες του 1921 και του 1940.
Η υπογραφή της Συνθήκης αυτής ξεκλειδώνει εξελίξεις για ολόκληρη την Ευρασία. Και μην εκπλαγούμε αν αυτό που συνέβη στην περίπτωση της Κασπίας το δούμε να επαναλαμβάνεται στην περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας, με ότι αυτό συνεπάγεται για το τρίγωνο συμφερόντων Ρωσία – Τουρκία – Ευρωατλαντικός άξονας.
Ένας νέος άξονας σταθερότητας;
Οι περισσότεροι έχουμε συνδέσει την Κασπία με τα πλούσια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που υπάρχουν στον πυθμένα της και την καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα ενεργειακά κέντρα του πλανήτη.
Στην πραγματικότητα ωστόσο η ευρύτερη περιοχή της Κασπίας σημαίνει πολύ περισσότερα πράγματα – περιλαμβάνει τόσο θέματα υψηλής πολιτικής όσο και θέματα ιδιωτικής οικονομικής ανάπτυξης και περιφερειακής ολοκλήρωσης.
Διαβάζοντας κανείς την ομιλία του Ρώσου Προέδρου Πούτιν αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας στις αρχές Αυγούστου στο Καζακστάν, καταλαβαίνει όλο το εύρος και τη σημασία αυτής της εξέλιξης.
Στόχος τους είναι να καταστήσουν την Κασπία έναν άξονα συνεργασίας και σταθερότητας.
Θέλω να σταθώ ωστόσο στο σημείο εκείνο που κανείς δεν πρόκειται ευθέως να θίξει, αλλά έχει ίσως τη μεγαλύτερη σημασία και οι προεκτάσεις του εκτιμώ ότι μας αφορούν.
Η παγκόσμια αγορά αυτή την ώρα βρίσκεται θα λέγαμε σε απόγνωση. Αντίθετα από ότι συμβαίνει με τα δημόσια οικονομικά των περισσότερων κρατών που διψούν για ρευστότητα, στην αγορά υπάρχει υπερπροσφορά ιδιωτικών κεφαλαίων διαθέσιμων για επενδύσεις που όμως δεν επενδύονται πουθενά – στην κυριολεξία μένουν στάσιμα – είτε γιατί γενικώς δεν υπάρχει ιδιαίτερο επενδυτικό ενδιαφέρον (κίνητρα), είτε γιατί είναι επικίνδυνα υψηλό το πολιτικό ρίσκο σε αρκετά επενδυτικά projects.
Η Συμφωνία επί του Νομικού Καθεστώτος της Κασπίας ξεκαθαρίζει πολλά πράγματα και ανοίγει διάπλατα ένα παράθυρο ευκαιρίας για την δημιουργία ενός σημαντικού άξονα σταθερότητας και συνεργασίας σε μια περιοχή που διψά για επενδύσεις και κεφάλαια. Πρόκειται για μια περιοχή που εκτός από το Αζερμπαϊτζάν, τα υπόλοιπα κράτη για δεκαετίες παραμένουν χωρίς επενδύσεις. Χρειάζονται σχεδόν τα πάντα και είναι ακόμα πολύ φθηνά (βλέπε κίνητρα)!
Στόχος τους λοιπόν είναι να προσελκύσουν χρήμα! Χρήμα που θα φανεί στις εθνικές τους οικονομίες, στις τσέπες των πολιτών τους, χρήμα που θα δημιουργήσει σταθερότητα και προοπτικές! Τουλάχιστο για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα… μέχρι το νέο «land grab» να οδηγήσει σε νέους ανταγωνισμούς και συγκρούσεις, ανάλογης σημασίας με εκείνους στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αφρική.
Παράλληλα, η Ρωσία για πολλούς λόγους διεκδικεί συνεργατικά ηγεμονικό ρόλο και το Ιράν απαντά στις κυρώσεις των ΗΠΑ βάζοντας σε δίλημμα τα συμφέροντα των αγορών…!
Lesson learned για τη Μαύρη Θάλασσα;
Μην εκπλαγούμε αν δούμε μέσα στους επόμενους μήνες αυτό που συνέβη στην Κασπία να πέφτει στο τραπέζι σαν ιδέα για τα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας!
Ρωσία και Τουρκία φαίνεται ότι έχουν πολύ φιλόδοξα σχέδια στη Μαύρη Θάλασσα και φαίνεται επίσης ότι έχουν την διάθεση να διασκεδάσουν με την έλλειψη φαντασίας που χαρακτηρίζει πλέον την Ευρωατλαντική σκέψη.
Μόλις πριν λίγες μέρες η Τουρκία ουσιαστικά αναγνώρισε τη νέα πραγματικότητα στην Κριμαία και προχωρά σε συνεργασίες με τη Ρωσία στην περιοχή.
Αν πέσει στο τραπέζι μια τέτοια ιδέα, ενός ευρύτερου συνεταιρισμού των χωρών της Μαύρης Θάλασσας, αλήθεια πως θα τοποθετηθούν η Γεωργία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία ή η Ουκρανία;
Ας μην βιαστούμε να απαντήσουμε, και κυρίως μην αναζητήσουμε θεσμικές δεσμεύσεις ή άλλους παράγοντες για να δώσουμε απαντήσεις βάσει των πεποιθήσεών μας. Μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην προτελευταία φάση μιας Εποχής ιστορικών αναδιατάξεων… και μην ξεχνάμε πως η συμμετοχή στις Ευρωατλαντικές δομές, δεν συνοδεύεται πλέον από γενναιόδωρα πακέτα επενδύσεων, αμυντικών συνεισφορών και χρηματοδότησης φίλων! Αντίθετα, υπό την νέα Αμερικανική Προεδρία, η συμμετοχή επιβάλλει υποχρεώσεις, πολλές φορές πάνω από τις δυνάμεις ή τις προτεραιότητες των μελών.
Πως θα αντιδράσουν λοιπόν, τα κράτη της Μαύρης Θάλασσας σε μια ιδέα που θα φέρει χρήμα και επενδύσεις; Ακόμη και αν απορρίψουν την ιδέα, η ιδέα θα επιβιώσει με λιγότερους, οι οποίοι θα μοιραστούν το ζεστό χρήμα και θα χαιρετούν τους υπόλοιπους που θα έχουν να αντιμετωπίσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια στο εσωτερικό τους.
Τα λέω αυτά κυρίως για να κατανοήσουν ορισμένοι πόσο σύνθετος και πολύπλοκος έχει γίνει ο σύγχρονος κόσμος μας…
Μέσα από μία τέτοια πρωτοβουλία ο Ερντογάν θα κέρδιζε πολύ χρόνο και χρήμα. Θα διεύρυνε την πίτα ακόμα περισσότερο ως προς το κομμάτι των άμεσων ξένων επενδύσεων, θα έφερνε νέο ζεστό χρήμα και κυρίως συνάλλαγμα στη χώρα, και θα βελτίωνε τους οικονομικούς του δείκτες, ενώ παράλληλα θα συνέδεε βαθύτερα της οικονομία του με την παγκόσμια οικονομία.
Αυτές οι προοπτικές, καλό είναι να μας προβληματίσουν σε Ευρωατλαντικό επίπεδο…
* Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος
Φωτογραφία AP
