Η ανησυχία των Ευρωπαίων για την Αίγυπτο δεν κρύβεται. Τυχόν απώλεια της εξουσίας από το Σίσι, θα σήμαινε άνοδος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και ενίσχυση των ροών προς το Βορρά, τρεις μόλις μήνες πριν τις Ευρωεκλογές και με την Ακροδεξιά να ανεβάζει ταχύτητες, τονίζει ο διεθνολόγος Κ.Φίλης στο Liberal.
Ο κίνδυνος είναι ότι αν δεν ελεγχθεί η κατάσταση θα μπορούσαμε να αρχίσουμε να βλέπουμε καραβιές, όχι ριζοσπαστικοποιημένων Παλαιστινίων, Σουδανών και Νιγηριανών, αλλά ριζοσπαστικοποιημένων Αιγυπτίων, όπως λέει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA).
Και θυμίζει ότι από το Σεπτέμβριο μέχρι και σήμερα, έχουν φτάσει στην Ελλάδα περίπου 450 ανήλικοι Αιγύπτιοι. Τι θα συμβεί άραγε αν η Γαύδος των 30-40 μονίμων κατοίκων, η οποία δεν έχει τις υποδομές για να εξυπηρετήσει μετανάστες, φτάσει να δέχεται τους επόμενους μήνες, όταν θα βελτιωθούν οι καιρικές συνθήκες, 100- 150 άτομα την ημέρα;
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Γιατί είναι τόσο σημαντική, ειδικά σε αυτή τη φάση, η στήριξη της Αιγύπτου και η σταθερότητα της χώρας;
Η Αίγυπτος έχει πολύ μεγάλη αξία για την Ευρωπαϊκή Ενωση για τρεις τουλάχιστον λόγους. Το δείχνει η χθεσινή παρουσία της προέδρου της Κομισιόν και συνολικά έξι ευρωπαίων ηγετών στο Κάιρο και η συμφωνία των 7,4 δισ που υπεγράφη. Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με το μεταναστευτικό.
Στο έδαφος της Αιγύπτου βρίσκονται σήμερα μεταξύ 6 και 10 εκατομμύρια Αφρικανών από χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, οι οποίοι θέλουν να περάσουν μέσω της Λιβύης στην Ευρώπη, άρα είναι πολύ σημαντικό να δοθούν τα κονδύλια στο Καιρο, ώστε να αποτραπεί η μαζική τους έξοδος.
Μια επιπλέον παράμετρος, που σχετίζεται πάντα με το μεταναστευτικό, είναι η ανάγκη να αποτελέσει η Αίγυπτος μια χώρα - πρότυπο για τη νόμιμη μετανάστευση, καθώς χρειαζόμαστε εργατικά χέρια και η Ελλάδα έχει άλλωστε προχωρήσει σε σχετική συμφωνία με την Αίγυπτο.
Και μια τρίτη παράμετρος, πάντα όσον αφορά το μεταναστευτικό, είναι ίσως ακόμη σημαντικότερη. Η δοκιμαζόμενη αιγυπτιακή οικονομία καθιστά επίφοβη τη παραγωγή και αιγύπτιων μεταναστών, πέραν δηλαδή των αφρικανών που βρίσκονται στη χώρα.
Η απώλεια εσόδων λόγω της παράκαμψης του Σουέζ από τη διεθνή ναυτιλία εξαιτίας των Χούθι, από τη διακοπή εξαγωγών φυσικού αερίου προς τις αγορές και το πλήγμα στον τουρισμό, λόγω φόβων για τρομοκρατικά χτυπήματα, κλυδωνίζουν την οικονομία της χώρας και ενισχύουν τέτοιους φόβους. Ας σκεφτούμε επίσης ότι σίγουρα θα δεχτεί μεταναστευτικές πιέσεις από τη Γάζα με Παλαιστινίους πρόσφυγες, πολύ περισσότερο αν εισβάλει το Ισραήλ και στη Ράφα.
Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο έχει αξία η Αίγυπτος για την ΕΕ συνδέεται με την ενέργεια. Είναι η πιο πλούσια χώρα σε ενεργειακούς πόρους από τα κράτη της περιοχής που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τη διψασμένη για πράσινη καθαρή ενέργεια Ευρώπη, η οποία πασχίζει να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία. Και εμείς έχουμε φυσικά πρωταγωνιστικό ρόλο εδώ μέσω της δρομολογούμενης υποθαλάσσιας ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Αιγύπτου, με το έργο GREGY, για τη μεταφορά στα ευρωπαικά κέντρα κατανάλωσης του Βορρά, 3 GW φθηνής πράσινης ενέργειας από τις αχανείς εκτάσεις της βορειοαφρικανικής χώρας.
Και ο τρίτος λόγος για την αξία της Αιγύπτου είναι η ασφάλεια. Τα καθεστώτα στην ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζονται από αστάθεια, η Αίγυπτος είναι η μεγαλύτερη αραβική χώρα με 110 εκατομμύρια κατοίκους, με ούτως ή άλλως ρόλο στις περιφερειακές εξελίξεις, γι’ αυτό και η πρόσφατη προσέγγιση της Αγκυρα προς το Κάιρο δεν είναι τυχαία. Ούτε φυσικά τυχαία είναι η συμμετοχή της Αιγύπτου στις συνομιλίες που διεξάγονται ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, δείχνει ακριβώς αυτόν το λίαν σημαντικό ρόλο της χώρας σε θέματα ασφάλειας.
Τι θα συνέβαινε επομένως αν «έπεφτε» η Αίγυπτος;
Αν το καθεστώς Σίσι που κλυδωνίζεται τελευταίως, έχανε την εξουσία, αυτό προφανώς δεν θα συνέβαινε με τρόπο ομαλό, θα έφερνε στην εξουσία για μια ακόμη φορά τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και θα αποτελούσε ένα κακό νέο, όχι μόνο για την Ελλάδα, όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για τη περιφερειακή σταθερότητα, ανοίγοντας παράλληλα μια πόρτα σε ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές προς το Βορρά.
Πόσο πιθανό είναι αυτό το δυστοπικό σενάριο;
Δεν είναι πλέον το βασικό σενάριο. Έως πρότινος όμως, θα έλεγα ότι ήταν πιθανότερο από κάθε άλλη φορά να συμβεί, από το 2014 και μετά, για όσα χρόνια σε αυτό το διάστημα έχει βρεθεί ο Σίσι στην εξουσία.
Και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, δηλαδή μπροστά σε αυτό τον υπαρκτό κίνδυνο, κατάφερε η Αίγυπτος να εξασφαλίσει σε τόσο σύντομο σχετικά διάστημα, 7,4 δισ ευρώ από την ΕΕ, 8 δισ ευρώ από το Δ.Ν.Τ, καθώς και μέσα από συμφωνίες με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, επιπλέον 35 δισ. ευρώ. Μιλάμε για συνολικά περίπου 50 δισ ευρώ, τα οποία ναι μεν δεν αρκούν για να λύσουν όλα τα προβλήματα της αιγυπτιακής οικονομίας, ωστόσο δεν είναι και λίγα.
Ανάμεσα στους ηγέτες που βρέθηκαν χθες στο Κάιρο, με επικεφαλής την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν, εκτός από αυτούς των χωρών του Νότου που πλήττονται άμεσα από τις μεταναστευτικές ροές, ήταν και ο καγκελάριος της Αυστρίας. Που το αποδίδετε;
Στην αποστολή συμμετείχαν εύλογα οι ηγέτες της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ιταλίας - οι δύο πρώτοι συνετέλεσαν και στη διαμόρφωση της συμφωνίας και διατηρούν μάλιστα στενότερες σχέσεις με το Καιρό απ’ ότι η Ρώμη - η φον ντερ Λάινεν, η οποία θα είναι υποψήφια με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) και σίγουρα δεν θα ήθελε το μεταναστευτικό να βρίσκεται την εποχή εκείνη σε έξαρση, ο Πρωθυπουργός του Βελγίου, το οποίο έχει την περίοδο αυτή την εκ περιτροπής προεδρία, συμμετείχε όμως και ο καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ.
Συχνά στην Ελλάδα δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε ότι τυχόν αύξηση των μεταναστευτικών ροών δημιουργεί τεράστιο πολιτικό πρόβλημα στις χώρες της Κ. Ευρώπης. Το AfD παραμένει δεύτερο κόμμα αυτή τη στιγμή στη Γερμανία χωρίς να υπάρχει έντονο μεταναστευτικό ζήτημα και μπορεί κανείς να φαναστεί τι θα συνέβαινε αν είχαμε και αύξηση των ροών. Ο αντίκτυπος του μεταναστευτικού στα πολιτικά πράγματα της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης παραμένει πάρα πολύ ισχυρός.
Είναι προφανής ο φόβος για το τι θα μπορούσε να συμβεί τρεις μόλις μήνες πριν τις ευρωεκλογές, όπου το μεταναστευτικό φουσκώνει τα πανιά και τα ποσοστά της Ακροδεξιάς.
Ειδικά σε ό,τι αφορά την Αυστρία, είναι η χώρα από την οποία διέρχονται όσοι ξεκινούν από τη Μεσόγειο με προορισμό τη Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, επομένως ως χώρα έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ένα ερώτημα βέβαια με βάση τα παραπάνω, είναι γιατί δεν συμμετείχε στην αποστολή και ο Σολτς, αφού η Γερμανία αντιμετωπίζει σοβαρότατο πρόβλημα με το AfD;
Εκτιμώ ότι ο Ολαφ Σόλτς δεν πήγε στην αποστολή, αφενός γιατί πιθανότατα δεν είχε καμία συμμετοχή στη διαμόρφωση της συμφωνίας, αφετέρου για να μην επισκιάσει τη φον ντερ Λάινεν. Σκεφτείτε ότι αν συμμετείχε στην αποστολή ο Σολτς, πιθανώς η παρουσία της Προέδρου της Κομισιόν να περνούσε σε δεύτερο επίπεδο.
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε πρόσφατα ο υπουργός Μετανάστευσης, Δημήτρης Καιρίδης, το τελευταίο τρίμηνο έχουν φτάσει στην Κρήτη, περίπου 1.500 άτομα, με τον ίδιο να μιλά για αυξανόμενη τάση. Αν και μικρό το νούμερο, πρέπει να εμπνέει ανησυχία;
Ασφαλώς και πρέπει. Σκεφτείτε ότι εξαιτίας της συμφωνίας της Ιταλίας με τη Λιβύη, οι ροές προς τη γείτονα κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχουν μειωθεί κατά 67%, όταν αντίστοιχα οι ροές από τη Λιβύη προς την Ελλάδα έχουν αυξηθεί και μάλιστα με άτομα, που κατά 95% είναι αιγυπτιακής καταγωγής. Από τη Λιβύη δεν έρχονται πλέον αφρικανοί από τη Ζώνη του Σαχέλ, αλλά κυρίως Αιγύπτιοι.
Ας μη γελιόμαστε, και το Καιρό αυτό το χαρτί έπαιξε. Το ίδιο χαρτί που είχε παίξει παλαιότερα και η Τουρκία απέναντι στην Ευρώπη. Εννοείται ότι αυτό είναι ανησυχητικό και εννοείται ότι η Ελλάδα ποντάρει πολλά στη συμφωνία που έχει υπογράψει για τη νόμιμη μετανάστευση με το Καιρο. Το τελευταίο που θα θέλαμε θα ήταν ένα νέο κύμα παράνομων μεταναστών από την Αίγυπτο, με αυξητική μάλιστα συμμετοχή ανηλίκων.
Σκεφτείτε ότι από το Σεπτέμβριο μέχρι και σήμερα, έχουν φτάσει στην Ελλάδα περίπου 450 ανήλικοι Αιγύπτιοι. Δεν είναι τεράστιος ο αριθμός, αλλά δεν είναι και μικρός. Τι θα συμβεί άραγε αν η Γαύδος των 30-40 μονίμων κατοίκων, η οποία δεν έχει τις υποδομές για να εξυπηρετήσει μετανάστες, φτάσει να δέχεται τους επόμενους μήνες, όταν θα βελτιωθούν οι καιρικές συνθήκες, 100- 150 άτομα την ημέρα;
Ένα άλλο θέμα είναι η άφιξη ριζοσπαστικοποιημένων μεταναστών. Σας ανησυχεί ότι όσο βρίσκεται σε εξέλιξη ο πόλεμος στη Γάζα, ενισχύεται αυτό το σενάριο, όπως και η αναζοπύρωση του κινδύνου της εισαγόμενης τρομοκρατίας στην Ευρώπη;
Ο κίνδυνος είναι ότι αν δεν ελεγχθεί η κατάσταση θα μπορούσαμε να αρχίσουμε να βλέπουμε καραβιές, όχι ριζοσπαστικοποιημένων Παλαιστινίων, Σουδανών και Νιγηριανών, αλλά ριζοσπαστικοποιημένων Αιγυπτίων. Σας θυμίζω ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 1928 και λόγω των γεγονότων στη Γάζα δεν αποκλείεται να δούμε νέες αφίξεις τέτοιων στοιχείων, πολλώ δε μάλλον νεαρής ηλικίας.
Η Τουρκία πως εκλαμβάνει άραγε όλες αυτές τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από την Αίγυπτο;
Τα επίπεδα αντιμετώπισης από τη Τουρκία νομίζω ότι είναι δύο. Καταρχήν θα ήθελε να αξιοποιήσει την κατάσταση προς όφελος της για να ενισχύσει το οικονομικό της αποτύπωμα στην Αίγυπτο, κάτι που είχε φανεί και στη πρόσφατη συνάντηση Σίσι - Ερντογάν. Σύμφωνα μάλιστα με κάποιες πληροφορίες, τουρκικές εταιρείες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να επενδύσουν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
Το δεύτερο επίπεδο με το οποίο αντιλαμβάνεται η Τουρκία τις εξελίξεις συνδέεται με τη δυναμική εμπλοκή της ΕΕ στην Αίγυπτο. Από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ενωση μπαίνει για τα καλά στο παιχνίδι στήριξης της Αιγύπτου και από τη στιγμή που πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό έχουν η Ελλάδα και η Κύπρος, προφανώς αυτό δεν είναι κάτι που θα αρέσει στην Αγκυρα.
Αν ο Σίσι οφείλει μεταξύ άλλων τη σταθεροποίηση του καθεστώτος του στη ψήφο εμπιστοσύνης που του δίνουν οι Ευρωπαίοι - γεγονός που ανεβάζει και τις πιθανότητες επιτυχίας του να βγει στις αγορές και να εξασφαλίσει με καλύτερους όρους ακόμη περισσότερα κεφάλαια - και αυτό πιστώνεται ως ένα βαθμό πρωτεύοντος και στην Ελλάδα και δευτερευόντως στη Κύπρο, δεν θα έλεγα ότι αυτά είναι καλά νέα για τη Τουρκία. Διότι σημαίνουν με απλά λόγια ότι σφυρηλατείται μια πολύ πιο ισχυρή σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Άιγυπτο.
* Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), Αναπληρωτής Καθηγητής του Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδας, αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1 και παρουσιάζει την εκπομπή «Η Ελλάδα στον κόσμο (της)», η οποία προβάλλεται από την πλατφόρμα ΑΝΤ1+.
