του Νίκου Μελέτη
Συνολικό πλαίσιο αντίδρασης στην επικίνδυνη μεθόδευση της Τουρκίας να ανατρέψει το σκηνικό όχι μόνο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αλλά και τους συσχετισμούς στην ευρύτερη περιοχή, διαμορφώνει η Αθήνα, καθώς η κρίση με το Μνημόνιο Τουρκίας - Λιβύης είναι η πρόβα τζενεράλε για την εφαρμογή της πιο ακραίας επεκτατικής κίνησης της Τουρκίας από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας πριν από έναν αιώνα.
Η δημοσιοποίηση του Μνημονίου Λιβύης - Τουρκίας που έγινε εν μέσω της γενικευμένης αποδοκιμασίας του τουρκικού εγχειρήματος από τις δύο υπερδυνάμεις, την Ε.Ε., αλλά και χώρες της περιοχής όπως η Αίγυπτος, η Κύπρος και το Ισραήλ, επιβεβαίωσε τις ανησυχίες που είχαν εκφραστεί με την ανακοίνωσή της υπογραφής του.
Το Μνημόνιο αυτό αποτελεί την πιο ακραία έκφραση επί του πεδίου, των θεωρητικών αναζητήσεων του τουρκικού στρατιωτικοδιπλωματικού κατεστημένου που αναζητά την «απελευθέρωση» της Τουρκίας από τα «δεσμά» της Λωζάννης και του αποκλεισμού που της επέβαλε λόγω των ελληνικών νησιών. Και επίσης επιδίωξη τετελεσμένων που δεν έχουν καν τη στοιχειώδη νομιμοφάνεια, με τα οποία θεωρεί η Τουρκία ότι θα βελτιώσει τη θέση της σε μια μελλοντική διαπραγμάτευση.
Ο πυρήνας της Συμφωνίας Τουρκίας - Λιβύης είναι ότι τα νησιά ανεξαρτήτως μεγέθους δεν έχουν επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες και συνεπώς δικαιούνται μόνο τα χωρικά ύδατά τους και ότι ακόμη λογίζονται ως «αόρατα» στους υπολογισμούς προβολής ηπειρωτικών ακτών (δηλαδή ο υπολογισμός μεταξύ τουρκικών και λιβυκών ακτών αγνοεί την ύπαρξη των ελληνικών νησιών που παρεμβάλλονται, όπως η Ρόδος, η Κάρπαθος, η Κάσος και η Κρήτη!).
Επίσης δεν αποδέχεται την αρχή της μέσης γραμμής, προβάλλοντας την αρχή της ευθίδικης οριοθέτησης.
Όλα αυτά φυσικά είναι εντελώς αυθαίρετες ερμηνείες του Δικαίου της Θάλασσας, με την επίκληση επιλεκτικά και αποσπασματικά νομολογιών του Δ.Δ. της Χάγης, αγνοώντας όμως και τις διατάξεις του Δικαίου της Θάλασσας που προβλέπει ως γενικό κανόνα την επήρεια των νησιών, αλλά και νομολογία του Δ.Δ. της Χάγης που αποδίδει θαλάσσιες ζώνες στα νησιά.
Η αποδοχή ή επιβολή εκ μέρους της Τουρκίας ενός τέτοιου Μνημονίου συνιστά ακραία καταπάτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και προδιαγράφει την διεύρυνση της διεκδίκησης της Τουρκίας και στο Αιγαίο τουλάχιστον στη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών Ελλάδας - Τουρκίας με «εξαφάνιση» της επήρειας των ελληνικών νησιών.
Όλοι αυτοί οι λόγοι καθιστούν εθνική προτεραιότητα για την Ελλάδα την αποφασιστική αντιμετώπιση της προσπάθειας της Τουρκίας να προσαρτήσει την ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Οι επιλογές της Αθήνας
Οι επιλογές αντίδρασης δεν είναι ανεξάντλητες:
- Ήδη έχει δοθεί το αποτρεπτικό μήνυμα ότι η Ελλάδα δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο προκειμένου να μην επιτρέψει τετελεσμένα στην υφαλοκρηπίδα της και αυτό περιλαμβάνει και τα στρατιωτικά μέσα.
- Θα εξαντληθεί κάθε μορφή πίεσης και παρέμβασης στο εσωτερικό της Λιβύης, με τη συμβολή και άλλων χωρών που έχουν λόγο στη χώρα αυτή, ώστε το Μνημόνιο να μην κυρωθεί και πάντως η νομιμότητα των κινήσεων του πρωθυπουργού Σάρατζ να αμφισβητηθεί και επισήμως από το κοινοβούλιο της χώρας.
- Θα ασκηθεί πίεση, αλλά χωρίς πολλές πιθανότητες ευόδωσης της προσπάθειας για συμφωνία οριοθέτησης με την Αίγυπτο. Το Κάιρο κωλυσιεργεί συστηματικά μη θέλοντας να εμπλακεί σε μια ελληνοτουρκική αντιπαράθεση για το Καστελόριζο, ενώ έχουν εκφρασθεί στο παρελθόν από την Αίγυπτο αντιρρήσεις και για την απόδοση πλήρους επήρειας στη Στρογγύλη. Επίσης η Αίγυπτος εάν αποδεχθεί τη θεωρία της Τουρκίας θα ωφεληθεί με σχεδόν 19.000 τ.χλμ. θαλασσίων ζωνών.
- Σημαντική επίσης επιλογή είναι η απόφαση για έναρξη συνομιλιών για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Κυπριακή Δημοκρατία, για την οποία έχει γίνει μεγάλη προεργασία τα τελευταία χρόνια. Και από μόνη της η έναρξη συζητήσεων θα έστελνε μήνυμα στην Τουρκία ότι δεν παίζει «εκ του ασφαλούς» στη Μεσόγειο, ενώ και η οριοθέτηση θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για την Ελλάδα, καθώς θα είναι η πρώτη συμφωνία που συνάπτει με γειτονική χώρα για άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της βάσει του Δικαίου της Θάλασσας. Προφανώς μια τέτοια επιλογή ενέχει τον κίνδυνο δυναμικής αντίδρασης της Τουρκίας, ώστε να αμφισβητήσει μια τέτοιου είδους συμφωνία.
Όμως, μετά την τελευταία εξέλιξη με τη Λιβύη, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ήδη το σοβαρό ενδεχόμενο να δει τουρκικό ερευνητικό συνοδεία φρεγατών να επιχειρεί παράνομα εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας όχι για να ανατρέψει τετελεσμένα που θα είχε δημιουργήσει η Συμφωνία οριοθέτησης Ελλάδας - Κύπρου, αλλά αντιθέτως για να εμπεδώσει τα τετελεσμένα της Συμφωνίας Τουρκίας - Λιβύης.
- Στο τραπέζι βρίσκεται η δυνατότητα πρόσκλησης της Λιβύης για παραπομπή της διαφοράς της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών της με την Ελλάδα στο Δ.Δ. της Χάγης, καθώς η χώρα έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου και συνεπώς μπορεί να υπάρξει προσφυγή. Αλλά και στην περίπτωση της Τουρκίας, η Ελλάδα μπορεί να επικαλεσθεί στο Δ.Δ. της Χάγης το γεγονός ότι οι προσπάθειες τουλάχιστον 40 ετών μέσω διαπραγμάτευσης και διαμεσολαβήσεων να επιλυθεί η διαφορά της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας απέβησαν άκαρπες και συνεπώς πρέπει να παραπεμφθεί η διαφορά σε διεθνές δικαστικό όργανο.
Μονομερώς στη Χάγη
Η Κύπρος, σε μια κίνηση προωθημένη πολιτικά και διπλωματικά, αποφάσισε να προσφύγει εναντίον της Τουρκίας στη Χάγη μονομερώς για τις παραβιάσεις με έρευνες και γεωτρήσεις της κυριαρχίας στην ΑΟΖ. Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, η Κύπρος εκμεταλλεύθηκε την πρόβλεψη του Καταστατικού του Δικαστηρίου και αφού η τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα είχε απορρίψει την προσπάθεια να επιδοθεί ρηματική Διακοίνωση της Λευκωσίας με την οποία κατήγγειλε τις παραβιάσεις και καλούσε σε διαπραγμάτευση για τις θαλάσσιες ζώνες, έστειλε το «εξώδικο» αυτό με φαξ, το οποίο αποτελεί στο επίσημο αποδεικτικό ενημέρωσης. Έτσι, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, η Κύπρος εκθέτει την Τουρκία και ισχυροποιεί ακόμη περισσότερο νομικά τη θέση της.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στον «Φιλελεύθερο» της Παρασκευής 6 Δεκεμβρίου
