Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Τελικά ο Ρώσος ηγέτης είναι ο μεγάλος κερδισμένος της δεκαετίας. Μέσα σε αυτήν τη δεκαετία, η Ε.Ε έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδα μέσα από κρίσεις που την ταλάνισαν αλλά και ακόμη την ταλανίζουν. Οι ΗΠΑ θεώρησαν πως η κρίση στην Ουκρανία θα φέρει εσωστρέφεια στη Ρωσία και αιμορραγώντας στο μαλακό της υπογάστριο θα ακυρώσει τις προσπάθειές της περιφερειακό και παγκόσμιο ρόλο. Η Ρωσία όχι μόνο προσάρτησε την Κριμαία, αλλά και ''''κατέβασε'''' νοτιότερα τη ζώνη ασφαλείας των συμφερόντων της, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία ήταν για τον Πούτιν η ''''νέα Ουκρανία''''όσον αφορά τη γεωπολιτική αξία της. Το οτι η Τουρκία είναι πυλώνας των ανατολικών ''''συνόρων'''' του ΝΑΤΟ, την καθιστά πολύ σημαντική για τη Ρωσία η οποία κατάφερε να αποσυντονίσει και το ΝΑΤΟ (μετά από την Ε.Ε την οποία την ''''έδεσε'''' με την ενεργειακή της διπλωματία). Η τελευταία εξέλιξη, αφορά την Συμφωνία της Ρωσίας με την Τουρκία στο Σότσι για την Συρία. Αυτή η συμφωνία συνιστά μια ιστορική συμφωνία, όχι γιατί βάζει ακόμη ένα πενθήμερο τέλος στο δραματικό σήριαλ της Συρίας, αλλά γιατί αλλάζει τα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής μας.
Ολοκληρώνεται η στρατηγική ομηρία της Τουρκίας από τη Μόσχα και με τη βούλα
Το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν στις 15 και 16 Ιουλίου 2016, αρκούσε για τη Ρωσία ώστε να κερδίσει πολλά περισσότερα από μια στρατιωτική απάντηση στην κατάρριψη του Su-24 από τουρκικές δυνάμεις που έγινε το Νοέμβρη του 2015. Η Ρωσία εμφανίστηκε ως η μοναδική δύναμη που μπορεί να προστατεύσει την Τουρκία η οποία δια στόματος Ερντογάν, θεώρησε την Αμερική ως υπεύθυνη γι΄αυτήν την απόπειρα πραξικοπήματος. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, οι ρωσοτουρκικές σχέσεις ακολούθησαν στρατηγικό μονοπάτι. Το καλοκαίρι του 2017 ανακοινώθηκε η αγορά του αιώνα (με κριτήριο τις σφαίρες επιρροής) από την Τουρκία η οποία αγόρασε ρωσικούς S-400.
Στο θέατρο επιχειρήσεων της Συρίας, η Ρωσία από το 2015 είναι ο πιο σημαντικός παίκτης και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον τις τουρκικές ανησυχίες για τους Κούρδους του βορείου τμήματος της Συρίας, ώστε να ελέγχει ακόμη μεγαλύτερο μέρος της. Ανάγκασε την Τουρκία να αποδεχτεί τον Άσαντ. Στο Σότσι, ολοκληρώθηκε η στρατηγική ομηρία της Τουρκίας από τη Μόσχα και η Άγκυρα απομακρύνθηκε μια και καλή από τη Δύση. Γιατί όμως δεν είναι απλά ένας ακόμη τακτικισμός; Τι τόσο σημαντικό προέκυψε στο Σότσι;
Η Ρωσία που ελέγχει Τουρκία, Συρία και τελικά, Ιράν
Πολύς λόγος γίνεται στη χώρα μας για να δοθούν απαντήσεις σχετικά με το τι κέρδισε η Τουρκία. Μάλλον έναν καινούριο γεωστρατηγικό εργοδότη. Η Τουρκία υπήρξε για καιρό ο ''''φύλακας'''' της Δύσης για τις περιοχές του Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας και της Εγγύς Ανατολής. Η Τουρκία προσπάθησε να φύγει από το ρόλο του Διγενή Ακρίτα και να προβάλλει ως περιφερειακή δύναμη μιας τεράστιας περιοχής, αναβιώνοντας το όραμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γρήγορα αντιλήφθηκε πως δεν έχει τα μέσα για να πραγματοποιήσει κάτι τέτοιο. Το 2016 όπου και προ΄σεγγισε στρατηγικά τη Ρωσία, το νεο-οθωμανικό όραμα απέκτησε την ταφόπλακά του. Η έσχατη επιλογή της Τουρκίας ήταν να συνεργαστεί με τη Ρωσία και με το Ιράν.
Η αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή είναι πιθανό προσωρινή. Όμως ήταν αρκετή για να διαμορφώσει μια νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή. Η Ρωσία κατάφερε όχι μόνο να διατηρήσει ακέραια τα συμφέροντά της στην Ουκρανία που της εξασφάλιζε την έξοδο στη Μαύρη Θάλασσα και στη Μεσόγειο. Η διατήρηση της ακεραιότητας του μαλακού της υπογαστρίου, οδήγησε στην ανάγκη τη Μόσχα, να σπεύσει να ενισχύσει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Η διατήρηση του Άσαντ στην εξουσία φέρνει χαμόγελα στην Τεχεράνη και πλέον και στην Τουρκία.
Ακόμη και οι Κούρδοι είδαν πως η Ρωσία είναι η μόνη δύναμη που εγγυήθηκε τελικά την ασφάλειά τους στις πόλεις-κρηπιδώματα Μανμπίτζ και Κομπάνι. Η Ρωσία πετυχαίνει προσώρας, το ακατόρθωτο για τη Μέση Ανατολή. Να έχει κερδίσει παντού. Να μπορεί να δώσει μια εσωτερικών πολιτικών λόγων νίκη στον Ερντογάν με κοινές περιπολίες στην περιοχή στην οποία εισέβαλε η Τουρκία. Ταυτόχρονα, να εξασφαλίσει οτι κανείς, στην επόμενη μέρα της Συρίας, δε θα έχει στρατιωτική παρουσία σε αυτήν. Οι ''''κοινές περιπολίες'''' σημαίνουν πως η Ρωσία παίρνει ''''τόκους'''' από επιχειρήσεις της Τουρκίας και ουσιαστικά -λόγω ισχύος- η Ρωσία ελέγχει κάθε περιπολία. Ένα ακόμη πενθήμερο παύσης πυρός εξασφαλίστηκε και κάθε άλλο παρά στεναχωρεί αυτό την Τουρκία. Οι Τούρκοι αντιμετώπισαν δυσκολίες και έτσι κι αλλιώς, η Τουρκία δεν προχωρά ποτέ αν δεν έχει το πράσινο φως από το ''''αφεντικό της'''' το οποίο πλέον, είναι η Ρωσία. Η Τουρκία κατάφερε να αναβάλλει την κουρδική υπόθεση ή ακόμη καλύτερα, να την παραχωρήσει αναγκαστικά στη Ρωσία η οποία αν δει ότι η Τουρκία δε σέβεται τα συμφέροντα της Μόσχας, θα ενεργοποιήσει τους διαύλους της με τους Κούρδους. Οι Κούρδοι αναγκαστικά, θα εμπιστεύονται μόνο τους Ρώσους. Τελικά ο Πούτιν κατήγε μια σπουδαία νίκη τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο. Εδώ που έφτασε η Τουρκία, δεν μπορεί να αλλάξει πορεία καθώς θέματα που αγγίζουν την εδαφική της ακεραιότητα, επιδαψιλεύονται από τη Μόσχα. Το ίδιο ισχύει και για το Ιράν. Αν θέλει να κρατήσει ζωντανό τον σιιτικό διάδρομο, οφείλει να υπακούει τις ρωσικές εντολές. Ο Πούτιν θα μπορεί να εξισορροπεί Ιράν, Συρία και Τουρκία.
Το Σότσι αποτελεί μια ήττα της πολιτικής Τραμπ
Οι ΗΠΑ ζημιώθηκαν πολλαπλώς από την πολιτική Τραμπ στη Συρία. Συνήθως τα κράτη ζημιώνονται όταν εκτονώνουν μια εσωτερική πολιτική κρίση στο εξωτερικό. Οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή δε χάνουν μόνο τη Συρία. Χάνουν την αξιοπιστία τους παγκοσμίως. Τα κράτη που συνιστούν τις τρεις από τις πέντε κατηγορίες κρατών, (μικρο-κράτη, (microstates) μικρά κράτη, μεσαίες δυνάμεις, μεγάλες δυνάμεις, υπερδυνάμεις) αναζητούν ασφάλεια από τις υπερδυνάμεις. Τέτοια κράτη της Κεντρικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής, ακόμη και της Ανατολικής Ευρώπης, παρατηρούν τις δυναμικές και εύστοχες κινήσεις της Ρωσίας. Παρατηρούν επίσης και τον Αμερικανό πρόεδρο ο οποίος σε τίποτε δε θυμίζει τους προκατόχους του. Μένει να δούμε τι θα κάνει η τοπική δύναμη της Μέσης Ανατολής, που είναι το Ισράηλ το οποίο έχει επενδύσει πολιτικά στους Κούρδους. Στην εξίσωση, Ισραήλ, Ιράν, Συρίας, Τουρκίας, η Ρωσία δύσκολα θα μπορέσει να γίνει καταλύτης. Αν τα καταφέρει, τότε για πρώτη φορά θα μπορούμε να μιλάμε για μια νέα Μέση Ανατολή. Προς το παρόν, πολλά θέματα θα ανοίξουν για την πρόσδεση της Τουρκίας στο ρωσικό άρμα. Συζητήσεις υπαρξιακές του ΝΑΤΟ. Θέματα που αγγίζουν ακόμη και ειδικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε, σχέσεις Ε.Ε και Ρωσίας και βέβαια, σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας και ΗΠΑ-Τουρκίας. Ακόμη και ζητήματα για τις πυρηνικές φιλοδοξίες Άγκυρας οι οποίες βέβαια δε συμφέρουν ούτε τη Μόσχα. Όλα όμως θα φανούν.
Οι Τούρκοι θα πουλήσουν ως ''''νίκη'''' το ό,τι έγινε στη Συρία. Στην πραγματικότητα, αυτό που έγινε ήταν ότι εκμεταλλεύτηκαν άψογα την εσωτερική πολιτική κρίση των ΗΠΑ. Το Κουρδικό πρόβλημα της Τουρκίας, δεν έπαψε να υπάρχει. Σε Ελλάδα και Κύπρο, οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί ο εθνικισμός στην Τουρκία θα αγγίξει το ζενίθ του αν και είναι αρκετά δύσκολο η πολιτική του κατευνασμού, (που πλέον δεν ασκείται μόνο από Αθήνα και Λευκωσία αλλά από το σύνολο της Δύσης, πλην ίσως της Γαλλίας) να συνεχιστεί καθώς κινδυνεύουν κολοσσιαία δυτικά συμφέροντα. Παρόλα αυτά, από μια Δύση στην οποία οι ηγέτες παίρνουν καταστροφικές αποφάσεις σχετικά με την εξωτερική πολιτική, όλα είναι πιθανά. Το νόημα της στρατηγικής άλλωστε έχει στο βάθος της τη μοναξιά. Προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο για να μπορούμε να ελπίζουμε στο καλύτερο.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι PhD Cand. στις Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις.
