Το θολό μήνυμα που έστειλαν οι «27» προς την Τουρκία κρύβει τον κίνδυνο όχι μόνο να μην λειτουργήσει αποτρεπτικά, αλλά αντιθέτως να ενθαρρύνει την Τουρκία στην επεκτατική πολιτική της, ενώ αποκαλύπτει την αδυναμία της Ε.Ε. να λειτουργήσει ενιαία και αποφασιστικά απέναντι σε μια αναθεωρητική δύναμη που επιβάλει δια της βίας τις πολιτικές της ακόμη και εις βάρος της Ευρώπης.
Αποδείχθηκε για μια ακόμη φορά ότι η ΕΕ αδυνατεί να αναλάβει τον ρόλο που της ανήκει στο διεθνές στερέωμα, όταν δεν μπορεί καν να συμφωνήσει στην άσκηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής ώστε και τα οικονομικά συμφέροντα ορισμένων κρατών μελών να διασφαλίσει, χωρίς όμως να επιτρέψει την παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων κρατών μελών ούτε τον εξευτελισμό της από άλλες επίδοξες περιφερειακές δυνάμεις
Στην Σύνοδο Κορυφής η Γερμανία συνεπικουρούμενη από την Ιταλία και την Ισπανία, έθεσαν τα δικά τους οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα πάνω από την βασική Αρχή της Αλληλεγγύης που αποτελεί πυλώνα της Ε.Ε., υποχρεώνοντας την Ε.Ε. να αποδεχθεί δημοσίως ότι ο ρόλος της ακόμη και στην γειτονιά της, την Ανατολική Μεσόγειο, εξαρτάται από τις διαθέσεις των ΗΠΑ.
Όμως και για την Αθήνα εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα. Χωρίς να υπάρχει το αναγκαίο υπόβαθρο η κυβέρνηση μετέτρεψε τις κυρώσεις σε μείζον ζήτημα της πολιτικής της για την Τουρκία, ενώ ήταν σαφές ότι το θέμα αυτό εξαρτάται από τις διαθέσεις και τα συμφέροντα άλλων 26 κρατών μελών. Σήκωσε θέματα όπως το εμπάργκο όπλων για το οποίο δεν μπορεί να λάβει απόφαση η Ε.Ε. αλλά είναι θέμα των κρατών μελών και επέμεινε στην πρόταση για επέκταση των κυρώσεων που ήδη υπάρχουν από το 2019 για τις παράνομες δραστηριότητες της κυπριακής ΑΟΖ, όταν το μήνυμα είχε φθάσει εγκαίρως ότι οι Βρυξέλλες διαφοροποιούν την ελληνική περίπτωση θεωρώντας ότι δεν υφίσταται στην περιοχή οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα…
Με την Τουρκία να μην υποχωρεί φυσικά σε τίποτε, η Ελλάδα τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες θα έχει να αντιμετωπίσει εκτός της συνεχούς απειλής για έξοδο του Oruc Reis και την διαρκή πίεση για έναν «διάλογο» που τείνει για ορισμένους εταίρους να θεωρηθεί πανάκεια για την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών. Έναν διάλογο όμως για τον οποίο κανείς στην Ε.Ε. δεν θέλει να αντιληφθεί ότι έχει σημασία τόσο ο καθορισμός του αντικειμένου του όσο και το πλαίσιο στον οποίο θα διεξαχθεί για να μην καταλήξει σε μια συζήτηση επί των μονομερών τουρκικών διεκδικήσεων.
Στην Σύνοδο Κορυφής έγινε ένα πρώτο βήμα αλλά όπως συνηθίζει η Ε.Ε. είναι ένα βήμα μικρό και γίνεται καθυστερημένα. Καταδικάζεται η τουρκική παραβατικότητα, προβλέπεται προσθήκη και άλλων προσώπων στην λίστα των περιοριστικών μέτρων για τις έρευνες στην Κυπριακή ΑΟΖ και ανατίθεται στον κ. Μπορέλ να παρουσιάσει εκθέσεις και νέα μέτρα στην Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου, ενώ προβάλλεται μια ισχυρή θετική ατζέντα για την Τουρκία η οποία συνδέεται με την θέληση της Τουρκίας για εποικοδομητικές σχέσεις με την ΕΕ., και την επίλυση των προβλημάτων με διάλογο στην βάση του διεθνούς δικαίου. Στα Συμπεράσματα υπάρχουν και γκρίζα σημεία:
- Η Ε.Ε. καταδικάζει τις μονομερείς προκλητικές δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο, «σημείωσε την απόσυρση του πλοίου Oruc Reis» από την Τουρκία και επιμένει σε «παρατεταμένη αποκλιμάκωση» έτσι ώστε να επιτρέψει την γρήγορη επανάληψη και ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Η αναφορά αυτή έχει πολλά κενά. Δεν κάνει ουδεμία αναφορά στον «παράνομο» χαρακτήρα των τουρκικών ενεργειών . Όλο το Κεφάλαιο των Συμπερασμάτων αποφεύγει την οποιαδήποτε αναφορά, σε παραβίαση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Αυτό όπως και η μη συζήτηση μέτρων λόγω των παραβιάσεων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, συμβαίνει καθώς σύμφωνα με πληροφορίες και η Κομισιόν επικαλέστηκε το γεγονός ότι στην περιοχή δεν υπάρχει οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα και συνεπώς η Ελλάδα δεν μπορεί να επικαλεσθεί την παραβίαση «κυριαρχικών δικαιωμάτων» της.
Επίσης, ενώ σημειώνεται η απόσυρση του Oruc Reis και πέραν της γενικόλογης αναφοράς για «παρατεταμένη αποκλιμάκωση» ως όρου για την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών δεν περιγράφεται οτιδήποτε άλλο για το αντικείμενο και το πλαίσιο αυτών των συνομιλιών.
Διότι είναι προφανές ότι αυτή η «παρατεταμένη αποκλιμάκωση» θα πρέπει να περιλαμβάνει την ρητή δέσμευση της Τουρκίας ότι θα απέχει από νέες έρευνες ή ακόμη και γεωτρήσεις στην περιοχη αυτή και αποφυγή ρητορικών εντάσεων. Όμως ακόμη πιο σημαντικό, οφείλει η Ε.Ε. να φωτογραφίσει τις διερευνητικές επαφές ότι αφορούν την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ώστε να μην δημιουργείται ηθελημένα σύγχυση η οποία τελικά εξυπηρετεί την Τουρκία που κάνει λόγο, για εφ όλης της ύλης των τουρκικών διεκδικήσεων διάλογο.
Και φυσικά θα ήταν ορθό να υπάρχει αναφορά ότι οι διερευνητικές συνομιλίες στις οποίες υποστηρίζει η Ε.Ε. γίνονται στην βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας (που έχει ενσωματωθεί στο κοινοτικό κεκτημένο) και του σεβασμού των διεθνών συνθηκών.
- Είναι ανησυχητικό ότι υιοθετείται και πάλι η πρόταση της Τουρκίας και του κ. Ερντογάν (η οποία γίνεται προσπάθεια να παρουσιασθεί ως πρόταση… Μισέλ) για περιφερειακή Διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο. Πέραν του ότι ήδη ο Αιγύπτιος πρόεδρος έχει χαρακτηρίσει μια τέτοια διάσκεψη ως «ξέπλυμα» του Ερντογάν , δημιουργείται εσκεμμένα ασάφεια καθώς η Τουρκία θέλει να επιβάλει στην Διάσκεψη ως ισότιμο συνομιλητή το ψευδοκράτος, και θέτει ως αντικείμενο της Διάσκεψης την «μοιρασιά των υδρογονανθράκων» της Ανατολικής Μεσογείου.
Η υιοθέτηση εκ μέρους της Ε.Ε. της πρότασης αυτής δημιουργεί μια θολή εικόνα καθώς το πρόβλημα είναι η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο βάσει διμερών συμφωνιών και στην βάση του Δικαίου της Θάλασσας και όχι μια άνευ όρων συζήτηση στο πλαίσιο μιας πολυμερούς Διάσκεψης.
- Δεν δόθηκε εντολή για προετοιμασία Τομεακών κυρώσεων στον κ. Μπορέλ, αλλά αντιθέτως του ζητήθηκε να υποβάλει εκθέσεις σχετικά με την «πορεία των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και για τις επιλογές και εργαλεία για το πως θα προχωρήσουμε, περιλαμβανομένης της επέκτασης του εύρους της παραπάνω απόφασης για εξέταση το αργότερο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021». Αυτό παραπέμπει ακριβώς στην δυνατότητα (που για να υλοποιηθεί απαιτεί ομοφωνία και πάλι) για υιοθέτηση μέτρων κατά προσώπων και εταιριών.
Η Σύνοδος Κορυφης δεν ήταν το τέλος, ούτε η αρχή αλλά απλώς ένας ακόμη σταθμός σε μια δύσκολη πορεία με συνεχείς εναλλαγές για την διαμόρφωση όχι μόνο του νέου πλαισίου των ελληνοτουρκικών και ευρωτουρκικών σχέσεων αλλά και του νέου ρόλου που αναζητεί η Ευρωπη στο Διεθνές περιβάλλον.
ΥΓ1. Η Κύπρος είχε σχετικά πιο εύκολη αποστολή καθώς είχε δουλέψει συστηματικά για την προσθήκη προσώπων στην λίστα στα οποία έχουν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα και οι παράνομες ενέργειες αφορούν οριοθετημένη ΑΟΖ. Στα Συμπεράσματα υπάρχει σαφής αναφορά στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού ενόψει της επανέναρξης των συνομιλιών και ρητή καταδίκη των προκλήσεων στο Βαρώσι, όπου καλείται η Τουρκία να σεβαστεί τις αποφάσεις του ΣΑ του ΟΗΕ.
ΥΓ2. Η αναφορά της κ. Μέρκελ ότι το θέμα του εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία θα παραπεμφθεί και θα εξετασθεί στο ΝΑΤΟ είναι προφανώς προσχηματική, καθώς στο ΝΑΤΟ η Τουρκία διαθέτει δικαίωμα βέτο, ενώ είναι γνωστό ότι ο ΓΓ του Γ. Στόλτενμπεργκ επανειλημμένα έχει αποφύγει να σχολιάσει ακόμη και την αγορά των S400 μια κίνηση που υπονομεύει την ασφάλεια και την αξιοπιστία της ίδιας της Συμμαχίας.
