Ένα δύσκολο τεστ για τις ευρωτουρκικές σχέσεις αλλά και για τις σχέσεις της Τουρκίας με την Κύπρο και την Ελλάδα είναι η σημερινή συμμετοχή έπειτα από πέντε χρόνια του Τούρκου ΥΠΕΞ Χ. Φιντάν στο Άτυπο Συμβούλιο ΥΠΕΞ της ΕΕ που συνέρχεται στις Βρυξέλλες.
Ο αποκλεισμός της Τουρκίας από υψηλού επιπέδου συναντήσεις ήταν αποτέλεσμα των αποφάσεων του Συμβουλίου, και το 2019 εξαιτίας της επιθετικής πολιτικής εναντίον της Κύπρου και η πρόσκληση στον Χ. Φιντάν δόθηκε αφού η Λευκωσία άναψε το πράσινο φως.
Είχαν υπάρξει πιέσεις τόσο από τη (φιλοτουρκική) Ουγγρική προεδρία όσο και από τις Βρυξέλλες και η Λευκωσία προχώρησε στην κίνηση αυτή θέλοντας να δείξει «καλή θέληση» ενόψει και των διεργασιών για τη σύγκληση Τριμερούς στη Νέα Υόρκη, στην προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών για το Κυπριακό και έχοντας εξασφαλίσει ότι το περίφημο «έγγραφο Μπορέλ» για τις ευρωτουρκικές σχέσεις θα ελέγχεται όχι από την Κομισιόν αλλά από το Συμβούλιο (και το Coreper) όπου η Κύπρος διαθέτει βέτο. Και επίσης, έχοντας στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής «κατοχυρώσει» τη διασύνδεση του κυπριακού με τις ευρωτουρκικές σχέσεις.
Ο Χ. Φιντάν θέλει να εκμεταλλευθεί τη συγκυρία όπου η Τουρκία εμφανίζεται ως κρίσιμος παράγοντας στο Ουκρανικό στον Καύκασο, στη Β.Αφρική, αλλά και στη Μ. Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο προκειμένου, προβάλλοντας τον σημαντικό ρόλο της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης να εξασφαλίσει ανταλλάγματα από την ΕΕ και βεβαίως να προωθήσει μια σχέση η οποία θα επιβεβαιώνει τον ηγεμονικό και περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας που συνομιλεί και διαπραγματεύεται με την ΕΕ ως ισότιμος εταίρος από θέση ισχύος, παρά ως υποψήφια προς ένταξη χώρα.
Η κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες είναι πάγιο αίτημα της Τουρκίας, ενώ κρίσιμης σημασίας είναι και η διαδικασία αναθεώρησης της Τελωνειακής Ένωσης, η οποία βεβαίως έχει ως ανυπέρβλητο εμπόδιο το Κυπριακό, μιας και η Τουρκία δεν έχει υλοποιήσει τη βασική υποχρέωση που είχε αναλάβει το 2005 για την επέκταση του Πρωτοκόλλου της Τελωνειακής Ένωσης προς όλα τα κράτη μέλη συνεπώς και στην Κύπρο…
Η Τουρκία επιδιώκει να «πουλήσει» στην ΕΕ τον γεωπολιτικό ρόλο της στις μεγάλες κρίσεις στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ παρά το γεγονός βεβαίως ότι οι θέσεις της πολύ συχνά απέχουν από βασικές επιλογές της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής αλλά και των προσεγγίσεων των κρατών μελών. Η Τουρκία επίσης κρατά το ισχυρό χαρτί του μεταναστευτικού καθώς με το κλίμα που υπάρχει στις ευρωπαϊκές κοινωνίες η επανάληψη ανεξέλεγκτων ροών προς την Ευρώπη θα προκαλούσε όχι μόνο κοινωνικά αλλά και πολιτικά προβλήματα στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως θα έχει η συνεύρεση στο ίδιο τραπέζι του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών, Χ. Φιντάν, με τον Κύπριο ομόλογο του Κ. Κόμπο, με δεδομένο ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Για τη Λευκωσία θα είναι μια καλή ευκαιρία να αναδείξει την απολύτως αρνητική στάση της Τουρκίας για την επανάληψη των συνομιλιών για το Κυπριακό και συγχρόνως να υπενθυμίσει ότι η πρόσκληση του κ. Φιντάν δεν σημαίνει ότι αναιρείται όλο το πλαίσιο των αποφάσεων των Συνόδων Κορυφής που αφορούν το Κυπριακό και την επιθετική πολιτική της Τουρκίας έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Και για την Ελλάδα, όμως, η συμμετοχή του Χ. Φιντάν στο γεύμα των υπουργών Εξωτερικών έχει ιδιαίτερη σημασία, ενώ θα υπάρξει και κατ ιδίαν συνάντηση του Γ. Γεραπετρίτη με τον Τούρκο ομόλογό του για την προετοιμασία της συνάντησης Ερντογάν -Μητσοτάκη στην Νέα Υόρκη στο τρίτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη.
Παρά τη διακοπή των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και των υπερπτήσων σε ελληνικά νησιά και τη διαδικασία προσέγγισης Ελλάδας-Τουρκίας, απαιτούνται εξαιρετικά προσεκτικοί χειρισμοί στη διάρκεια της συζήτησης των ευρωτουρκικών στο γεύμα των ΥΠΕΞ, ώστε να μην δοθεί η εντύπωση ότι πλέον όλα «βαίνουν καλώς» στα ελληνοτουρκικά. Γιατί μια τέτοια εντύπωση θα υπονόμευε την στήριξη των εταίρων και θα αποδυνάμωνε ένα ισχυρό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί τα προηγούμενα χρόνια με αποφάσεις Συνόδων Κορυφής και εκθέσεις της Επιτροπής που επισημαίνουν την υποχρέωση της Τουρκίας να εγκαταλείψει την πολιτική του casus belli, της αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας, την οριοθέτηση των Θαλασσίων ζωνών στη βάση του Δικαίου της Θάλασσας, την εγκατάλειψη της πολιτικής των απειλών και απειλών χρήσης βίας…
Και προφανώς, χωρίς να υποτιμάται η μη ένταση στο Αιγαίο, τους τελευταίους μήνες δεν μπορεί να παραλειφθεί το γεγονός ότι οι τουρκικές απειλές επαναλαμβάνονται, ότι με αφορμή την δήθεν αποστρατικοποίηση των νησιών αλλά και την εξαγγελία των θαλασσίων πάρκων η Τουρκία διεύρυνε τις «γκρίζες ζώνες», ενώ και τώρα αποπειράται να εμποδίσει ένα μεγάλο ενεργειακό έργο που έχει την πλήρη στήριξη της Ε.Ε. , την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Κρήτης, επικαλούμενη και πάλι τις διεκδικήσεις της εις βάρος ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Προφανώς και άλλοι Ευρωπαίοι υπουργοί θα έχουν να θέσουν σειρά ζητημάτων στην Τουρκία που αφορούν είτε την ακραία πολιτική ρητορική εναντίον του Ισραήλ που φθάνει στα όρια του αντισημιτισμού, τις επιθέσεις εναντίον των Κούρδων, την κατάσταση του Κράτους Δικαίου και των ανθρώπινων και μειονοτικών δικαιωμάτων στην Τουρκία.
Όμως, για τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών είναι ύψιστο καθήκον να θέσει τα ζητήματα που αφορούν τον τουρκικό αναθεωρητισμό, ο οποίος δεν έχει εγκαταλειφθεί, απλώς ορισμένες πρακτικές εξάρσεις του είναι σε αναστολή. Και φυσικά, θα πρέπει να διαλυθούν οι όποιες αναστολές ότι εάν τυχόν ακουστούν «αλήθειες» για την Τουρκία ενώπιον των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ, μπορεί να ενοχληθεί η Άγκυρα ενόψει της συνάντησης του Σεπτεμβρίου και έτσι θα πρέπει οι θέσεις να «στρογγυλευθούν».
Σε ότι αφορά στην κατ ιδίαν συνάντηση Γεραπετρίτη - Φιντάν, δεν είναι γνωστό φυσικά εάν οι δυο υπουργοί επιχειρήσουν να βάλουν μια πρώτη βάση ώστε στη συνάντηση Κορυφής του Σεπτεμβρίου οι δυο ηγέτες να μπορέσουν να δώσουν το σύνθημα για την έναρξη διερευνητικών επαφών στο πλαίσιο του Πολιτικού Διαλόγου για την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών. Η Ελληνική πλευρά έχει δηλώσει ότι αυτός ο διάλογος θα ξεκινήσει όταν ωριμάσουν οι συνθήκες χωρίς να διευκρινίζεται τι ακριβώς σημαίνει αυτό, καθώς η απόσταση που χωρίζει τις δυο πλευρές σε επίπεδο θέσεων είναι θεμελιώδης και κάθε άλλο παρά έχουν υπάρξει δείγματα αλλαγής στάσης της Τουρκίας.
Μετά τα σοβαρότατα προβλήματα που έχουν προκύψει στην υπόθεση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης-Κύπρου, πιθανότατα θα βρεθεί εκτός αναλυτικής συζήτησης το θέμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή κρίση, καθώς εάν οι έρευνες για την πόντιση καλωδίου στο Καρπάθιο Πέλαγος, επεκτείνονταν εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων σε περιοχή της Ελληνικής ΑΟΖ η οποία επικαλύπτει το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και την παράνομη και αυθαίρετη τουρκική υφαλοκρηπίδα, θα προσέκρουαν στο «βέτο» της Τουρκίας και στο «τείχος» των τουρκικών Πολεμικών πλοίων.
Διότι το «τέχνασμα» της ταυτόχρονης δήλωσης των συντεταγμένων των ερευνών εκτός των αρμοδίων ελληνικών Αρχών και στις τουρκικές για την έκδοση NAVTEX (που επιστρατεύτηκε πριν από ένα μήνα) θα δημιουργούσε σοβαρό αρνητικό τετελεσμένο εις βάρος της χώρας με σοβαρό αντίκτυπο και στην εσωτερική πολιτική σκηνή.
Η πρόσκληση Φιντάν στο Άτυπο Συμβούλιο ΥΠΕΞ της ΕΕ, πρέπει να αποτελέσει την ευκαιρία υπενθύμισης της Τουρκίας ότι δεν υπάρχει «λευκή επιταγή» στα ευρωτουρκικά και να μην χρησιμοποιηθεί από την Άγκυρα προκειμένου να αποδυναμωθούν οι υποχρεώσεις της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, της Κύπρου αλλά και της ίδιας της ΕΕ στο βωμό της υποτιθέμενης «στρατηγικής σημασίας» της Τουρκίας για την Ευρώπη και των οικονομικών συμφερόντων ορισμένων κρατών μελών.
