Του Σταύρου Κωνσταντινίδη *
Στις ερχόμενες δημοτικές εκλογές θα σημειωθεί ρεκόρ υποψηφίων δημάρχων, καθώς ο νέος νόμος της απλής αναλογικής κινητροδοτεί σχεδόν τον οποιονδήποτε τοπικό παράγοντα να φτιάξει μια δημοτική κίνηση, και παίρνοντας ένα ελάχιστο ποσοστό να εισέλθει στο δημοτικό συμβούλιο ως επικεφαλής παράταξης.
Αντίθετα, μάλλον αποθαρρύνει ένα μέρος σοβαρών ανθρώπων, που κατανοούν πως η λειτουργία των δήμων θα καταστεί σχεδόν αφόρητα δυσλειτουργική, αφού πάνω στην ήδη υπάρχουσα και βαριά γραφειοκρατία θα προστεθεί ένα αέναο γαϊτανάκι βασανιστικών συνεννοήσεων και πιθανώς εκβιαστικών διαπραγματεύσεων μεταξύ σχημάτων που θα έχουν ψηφιστεί με άλλα προγράμματα, για να επιτευχθεί κάθε φορά μία πλειοψηφία σε κάθε μικρή ή μεγάλη απόφαση. Ένας δήμαρχος με μειοψηφική δημοτική ομάδα είναι εκ προοιμίου ανίσχυρος.
Η κυβέρνηση εμφανίζει την απλή αναλογική ως πεμπτουσία των συνεργασιών και της δημοκρατίας, αλλά στην ουσία αδιαφορεί για την αποτελεσματικότητα της αυτοδιοίκησης, βραχυκυκλώνοντάς την. Στην πραγματικότητα είναι μία αντιμεταρρύθμιση, με την πάγια τακτική της ιδεοληψίας της για ισοπέδωση προς τα κάτω. Ενας ακόμη θεσμός είναι βέβαιο πως θα υποβαθμιστεί, καθώς οι δεδομένες καθυστερήσεις στη λήψη των αποφάσεων θα πνίξουν περαιτέρω την αναπτυξιακή πνοή των τοπικών κοινωνιών και την ουσιαστική περιφερειακή αποκέντρωση, τη στιγμή που χρειαζόταν ακριβώς το αντίθετο.
Η κυβέρνηση ομνύει προσχηματικά στη συνεννόηση, ενώ πράττει το αντίθετο στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, χρησιμοποιώντας γλώσσα διχαστική και ανασύροντας την καραμέλα του φασισμού, της ακροδεξιάς και του νεοφιλελευθερισμού για οποιονδήποτε πολιτικό της αντίπαλο, συγκυβερνώντας, κατά τα άλλα, με τους ΑΝΕΛ Παρ'' όλα αυτά η ζωή συνεχίζεται, οι δρόμοι έχουν και στροφές και ανοίγουν σε κάθε περίπτωση μόνο όταν προχωρούμε. Ας δούμε λοιπόν σε ελαφρώς περιπαικτικό και χιουμοριστικό τόνο τι πρέπει να ξέρει ο καλός δήμαρχος, έστω και υπό αυτές τις συνθήκες:
1. Καταρχήν πρέπει να έχει σφαιρική εποπτεία για τη διαχρονική εξέλιξη της αυτοδιοίκησης και να μπορεί να διακρίνει τις βέλτιστες μέχρι σήμερα πρακτικές στον ελληνικό, αλλά και ευρωπαϊκό χώρο. Οφείλει να συγκρίνεται συνεχώς με τις καλύτερες εκδοχές δημάρχων που υπήρξαν στη χώρα και συγκεκριμένα τον Σταύρο Μπένο για τις πρωτοπόρες δομές της εποχής στην Καλαμάτα και τον Αντώνη Τρίτση για το πολεοδομικό του όραμα στην Αθήνα, καθώς και την αποτελεσματικότητα των διοικήσεών τους στα τότε χρόνια. Αλλά να εμβαθύνει επίσης στο σύγχρονο πολιτικό στυλ Καμίνη και Μπουτάρη ως προς τη μεταμοντέρνα απλότητα της υφολογίας και της δημόσιας παρουσίας τους, με έμφαση τα κοινωνικά θέματα, τη φιλελεύθερη αντίληψη, την εξωστρέφεια και τον κοσμοπολιτισμό που ανέδειξαν για λογαριασμό των πόλεών τους.
2. Δεν θα καταστεί ποτέ «βλαχοδήμαρχος», όπως λέγεται, αν δεν υποκύψει στις εύκολες σειρήνες του λαϊκισμού και της πελατειακότητας. Με λίγη χιουμοριστική διάθεση, χρειάζεται πάντα και μία ιδιαίτερη προσοχή στο ενδυματολογικό. Η αυτοδιοίκηση είναι πιο σοφιστικέ και αδιαμεσολάβητη σε όλη την Ευρώπη. Το πρότυπο του κλασικού πολιτευτή είναι αναχρονιστικό. Ποιο ανάλαφρο dress code, λοιπόν, πιο μαλακά υφάσματα, πιο γήινα παπούτσια...
3. Ο δήμαρχος δεν είναι τοπικός πρωθυπουργός. Το κλειδί επιτυχίας είναι η βαθιά κατανόηση των παραμελημένων εννοιών του δημόσιου χώρου, της κυκλοφορίας, των υποδομών, της ασφάλειας και όχι η πρόταξη ψευδών διλημμάτων της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Η υπέρμετρη πολιτικοποίηση με όρους κεντρικής πολιτικής σκηνής ζημιώνει τις τοπικές κοινωνίες.
4. Δεν μπορεί να πετάει την μπάλα στην κερκίδα με δήθεν αγωνιστική διεκδικησιμότητα σε ανέφικτους στόχους. Αντίθετα, οφείλει να είναι αφοσιωμένος στη μικροκλίμακα της καθημερινότητας. Η τόλμη να αξιοποιήσει έστω το προβληματικό σημερινό πλαίσιο είναι ιδιαίτερα σημαντική για να προχωρήσουν έργα με τη συνέργεια και του ιδιωτικού τομέα. Τα βασανιστικά προβλήματα της καθαριότητας και της στάθμευσης αντιμετωπίζονται μόνο με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπως δείχνουν πετυχημένες πρακτικές σε διάφορες πόλεις στην Ελλάδα.
5. Δεν είναι τοπικός συνδικαλιστής, αλλά αναπόσπαστο μέρος της κεντρικής κρατικής μηχανής, ασχέτως συμφωνίας ή διαφωνίας με την κυβέρνηση. Ο πολίτης έχει την ανάγκη ανακούφισης από τη συνδρομή του δήμου στα τοπικά θέματα, ως ένα ελάχιστο αντίβαρο στην οικονομική δυσκολία της εποχής της κρίσης.
6. Δεν υπεκφεύγει με ένα δήθεν μεγάλο οραματικό έργο, αλλά δίνει πρωτίστως έμφαση στον πολιτισμό της καθημερινότητας, τα πεζοδρόμια, τα σκουπίδια, την ανακύκλωση, τη συλλογική αρμονική συνύπαρξη στον δημόσιο χώρο. Αυτές είναι οι πρώτιστες και αναπόδραστες έγνοιες του. Τα μεγάλα έργα είναι απαραίτητα αλλά συνήθως δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του. Εκεί μπορεί να συμβάλει πάντα με τη μελετητική ετοιμότητα και την επιστημονική τεκμηρίωση της σκοπιμότητας, την εξεύρεση χρηματοδοτικών εργαλείων και την ευρωπαϊκοκεντρική φιλοσοφία.
Όσοι δήμαρχοι κατάφεραν να αξιοποιήσουν κατά μέγιστο τις υπερεθνικές και κυρίως ευρωπαϊκές χρηματοδοτικές δυνατότητες, δημιούργησαν σημαντικές προοπτικές και έντονη κινητικότητα ευκαιριών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα το τελευταίο διάστημα η Θεσσαλονίκη, τα Τρίκαλα και ο Δήμος Νεάπολης - Συκεών.
7. Όλοι οι δήμοι απαιτούν αξιολόγηση και επαναπροσδιορισμό των υπηρεσιακών δομών και των αρμοδιοτήτων του προσωπικού. Η μέτρηση της αποδοτικότητας πρέπει να είναι συνεχής. Τα στοιχήματα και οι προτεραιότητες αλλάζουν μέσα στον χρόνο. Τα οργανογράμματα των υπηρεσιών είναι συνήθως ξεπερασμένα και πρέπει να αφομοιώνουν διαρκώς σύγχρονες και ευέλικτες δομές. Η ταχύτητα και η προσαρμοστικότητα είναι τα πιο σημαντικά προτερήματα της εποχής.
8. Ο δήμαρχος δεν είναι ο καλοθελητής των χιλιάδων ατομικών και ιδιωτικών συμφερόντων, αλλά ο πολιτικός συνθέτης του συλλογικού συμφέροντος. Η τοπική πολιτική δεν είναι το άθροισμα της εκπλήρωσης μεμονωμένων συμφερόντων, αλλά η συνισταμένη της ευρύτερης κοινωνικής ευημερίας. Με αυτήν την έννοια, οφείλουν ενίοτε να «σπάνε αυγά» απέναντι στις χρόνιες παθογένειες που διαδραματίζονται στον δημόσιο χώρο. Από την ανομία των τραπεζοκαθισμάτων, μέχρι τους βανδαλισμούς, την έλλειψη πρόνοιας για τους πεζούς και την αυθαιρεσία της στάθμευσης.
9. Είναι πάντα προσηνής, φιλικός σε επαφή με την τοπική κοινωνία, αλλά δεν έχει την πόρτα ανοιχτή όλο το 24ωρο, όπως διαφημίζονται πολλοί, γιατί τότε θα είναι αντιπαραγωγικός. Το αυτοδιοικητικό αντικείμενο είναι από τη φύση του χωροταξικό. Η κατανομή χρόνου του δημάρχου μεταξύ γραφείου και αυτοψιών στον εξωτερικό χώρο πρέπει να είναι τουλάχιστον 50-50, με τάση να βρίσκεται κατά το δυνατόν έξω.
10. Τα μεγαλύτερα θέματα που καλείται να αντιμετωπίσει στην εποχή μας αποτελεσματικά συνοψίζονται στο συνθηματικό τρίπτυχο: πόλη ζωντανή, βιώσιμη, ασφαλής.
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 21 Δεκεμβρίου
