Μία από τις πιο τρομακτικές σελίδες της ανθρωπιστικής τραγωδίας των Γκουλάγκ, ήταν τα ειδικά στρατόπεδα για τα μέλη των οικογενειών των «εχθρών του λαού» και των «προδοτών της πατρίδας». Στα στρατόπεδα αυτά, έστελναν τις γυναίκες, τα παιδιά, τους πεθερούς, τους θείους και άλλους συγγενείς, εκείνων που είχαν πια «ταξινομηθεί» με λογιστική ακρίβεια και επιμέλεια, στις καταστάσεις του θανάτου.
Ανάμεσα στους δεσμώτες αυτών των κολαστηρίων ήταν και πολλές μητέρες, τις οποίες βίαια απομάκρυναν και απέκοψαν από τα παιδιά τους.
Οι επιστολές των παιδιών των Γκουλάγκ, είναι τρομακτικές. Μπορεί να μην έχουν τα γλαφυρότητα των περιγραφών που μας άφησαν οι κρατούμενοι, - λογοτέχνες και μη, - ωστόσο είναι διαποτισμένες από εκείνη την αθωότητα, την θλίψη και την ανησυχία για την τύχη των γονιών του. Φανταστείτε την μητέρα κρατούμενη να λαμβάνει ένα γράμμα από το παιδί της, στην οποία διατύπωνε την πιο απλή ερώτηση του κόσμου: Μαμά, πού είναι ο μπαμπάς; Και να μην ξέρει τι να απαντήσει.
* * *
Γράμματα της Ενριέτας Τσουπρούν
26/11/1944
Αγαπητή μανούλα!
Πήρα το γράμμα σου. Η θεία Σαρλότ, αρρώστησε. Δεν τα πάω καλά στα μαθήματα, αν και προσπαθώ. Στον κινηματογράφο είδα την «Πλούσια νύφη». Είμαι η αρχισυντάκτρια της εφημερίδας της τάξης μου «Εφευρετικός». Έχω μικρές ποντικοουρές στα πλάγια του κεφαλιού μου. Έχω ένα λεύκωμα με ποιήματα. Ήδη, σχεδόν όλες μου οι φίλες έχουν γράψει σ’ αυτό, για να θυμόμαστε. Παράξενο όμως η καρδιακή μου φίλη, η Λέρα Σ. δεν έγραψε! Σου στέλνω μία ζωγραφιά που έκανα για σένα. Σε φιλώ πολύ 10 φορές στην 10η δύναμη.
Γκέρτα
Υ.Γ. Τι πιστεύεις ο μπαμπάς πέθανε ή όχι;
Κι άλλη μια επιστολή της Γκέρτα:
Αγαπητή μαμά!
Πήρα το γράμμα σου. Πήγα για άλλη μία φορά στην Νίνα. Χθες ήρθε αυτή. Έκοψα τις κοτσίδες και μοιάζω τώρα με τον Άλικ. Η Νίνα με συμβούλεψε να σου φτιάξω μία ζωγραφιά. Στο σχολείο παίρνω συχνά «Άριστα» στα ρωσικά.
Σε φιλώ πολύ
Γκέρτα.
* Τα γράμματα αυτά τα έστειλε στην μητέρα της στο στρατόπεδο Καρλαγκ. Ο πατέρας της, είχε γεννηθεί στην Μινσκ, δούλευε στην Μόσχα και ήταν διευθυντής στο Ινστιτούτου Βιομηχανίας Ψυγείων. Τον συνέλαβαν το 1937 με την κατηγορία της κατασκοπίας, τον βασάνισαν σκληρά και δύο μήνες αργότερα τον εκτέλεσαν. Αμέσως μετά την εκτέλεσή του, συνέλαβαν την μητέρα της Γκρέτας, Ευδοκία, με την κατηγορία «μέλος της οικογένειας προδότη της πατρίδας» και την καταδίκασαν σε 8 χρόνια καταναγκαστικών έργων στα Γκουλάγκ.
Γράμμα της Μαρίνας Ντουσκίναγια
Αγαπητή μανούλα!
Χρόνια πολλά για την ονομαστική σου γιορτή που πέρασε. Την γιόρτασες; Μαμά, στο μάθημα της ιστορίας με εξέτασαν και πήρα «Άριστα», στην μουσική πέρασα τις εξετάσεις με «Άριστα». Στα Γερμανικά είμαι αριστούχος κι όταν έπαιζα δεν φοβόμουν καθόλου. Αγαπητή μανούλα, σε περιμένω με ανυπομονησία.
Προς το παρόν σε φιλώ πολύ
Δική σου
Μαρίνα
Γράμμα της Βιόλας Γκολλέντερ
Χαίρετε, αγαπητή μαμά! Χαιρετισμούς από την Μόσχα! Μανούλα πριν από επτά ημέρες ακριβώς, έγινα 15 χρονών. Είμαι ήδη 15! Δεν το πιστεύω. Τόσα πολλά. Εκείνη η ημέρα, φυσικά, δεν διέφερε από τις άλλες κι έμοιαζε με τις υπόλοιπες. Το βράδυ, όταν έπεσα να κοιμηθώ, έκλαιγα, δεν ξέρω γιατί... τελικά θα έρθει εκείνη η στιγμή. Μαμά, πως είσαι τώρα, μάλλον θα γέρασες. Δεν μπορώ να σε φανταστώ. Ξέχασα πως είσαι. Ήμουν τόσο μικρή τότε, όλο κι όλο 7 χρονών, ενώ τώρα είμαι 15.
Δεν μπορώ να φανταστώ πως είναι να ζεις με την μαμά.
* Το κοριτσάκι με το όνομα Βιόλα Γκολλέντερ έγραψε αυτό το γράμμα (και πολλά άλλα) στην μητέρα της Γιεκατερίνα Γκολλέντερ, η οποία ήδη βρισκόταν οκτώ χρόνια στο στρατόπεδο «για μέλη οικογενειών προδοτών της πατρίδας». Ο πατέρας της ήταν γενικός τεχνικός διευθυντής στο εργοτάξιο που έχτισε το εργοστάσιο τρακτέρ στο Στάλινγκραντ. Το 1936 τον συνέλαβαν με την κατηγορία της «συμμετοχής σε αντεπαναστατική, τροτσκιστική οργάνωση» και το 1937 τον εκτέλεσαν. Μετά από αυτό, η μητέρα της Βιόλας, μοιράστηκε την ίδια τύχη με αναρίθμητα αθώα θύματα της συλλογικής ευθύνης.
Γράμμα της Αβρόρας Στουρίτ
Χωριό Περεκοπνόγιε 9/12/42
Χαίρε, αγαπητή, γλυκιά μου μανούλα!
Σήμερα νιώθω ιδιαίτερα καλά, αφού έλαβα ένα γράμμα από σένα. Ζούμε καλά και είμαστε ντυμένοι καλά. Σαν κορίτσια, μας έδωσαν καινούργια παλτό, καινούργια γούνινα καπέλα με αυτιά, γκέτες και γαλότσες. Σε ορισμένες έδωσαν και τσόχινες μπότες. Στα αγόρια, τα παλτό που έδωσαν δεν είναι καινούργια, μα ραμμένα πέρσι και τα γούνινα καπέλα με αυτιά, ήταν κι αυτά αγορασμένα πέρσι. Γκέτες δεν τους έδωσαν, αφού φορούν μακριά παντελόνια, αλλά έδωσαν σε όλους τσόχινες μπότες. Έτσι, είμαι όλοι καλά ντυμένοι. Είμαστε υγιείς και δεν αρρωσταίνουμε. Προς το παρόν, δεν κάνει κρύο τον χειμώνα, αλλά έχει πολύ χιόνι. Αγαπητή μανούλα, χαίρομαι πολύ που είσαι ντυμένη καλά. Μανούλα, μάλλον με φαντάζεσαι ψηλή, όχι, το ύψος μου δεν ξεπερνάει τα 139 εκατοστά. Είμαι η πιο κοντή σε όλη την 7η τάξη.
Ο Βίκτωρ, δεν είναι έτσι, είναι φυσικά πιο κοντά από εμένα, αλλά λίγο. Ρωτάς τι κάνουν οι Ρούτμαν. Ζουν δύσκολα, ζουν τώρα πια όχι στην Μόσχα, αλλά έξω από αυτήν, στο σιδηροδρομικό σταθμό Μπίκοβο. (Θυμάσαι, μανούλα, πηγαίναμε με τον παιδικό σταθμό εκεί τα καλοκαίρια. Ο επόμενος σταθμός είναι η Ιλίνκα, όπου ζούσαμε στο εξοχικό). Έχουν τώρα πια το δικό τους περιβόλι και το καλοκαίρι καλλιεργούν λαχανικά. Η μαμά της Ίλγκας δουλεύει στην Μόσχα και η Ίλγκα σπουδάζει στην Μόσχα, κάθε μέρα πηγαινοέρχεται με το τραίνο. Ο Βίλικ ο μικρότερος αδελφός, ζει στο Μπίκοβο και πηγαίνει σχολείο εκεί. Η γιαγιά τους ζει, μαζί με τον Βίλικ. Ο μεγάλος αδελφός πήγε στον στρατό, στην Λετονική Μεραρχία, τώρα είναι στο νοσοκομείο. Αυτά τα νέα του.
Μανούλα, έχω ξεχάσει εντελώς την λετονική γλώσσα.
Μόνο μερικές λέξεις θυμάμαι. Για παράδειγμα, ψωμί.
Άλλο ένα γράμμα της Αβρόρας:
Μανούλα, γράψε μου αν έχει χαρτί; Αν δεν έχεις, θα σου στείλω. Στο ορφανοτροφείο μας έφεραν καινούργια ρούχα. Σ’ εμάς, στα κορίτσια, έδωσαν από δύο ζευγάρια εσώρουχα, 2 ζευγάρια γκέτες, 2 πουκαμίσες, 1 ζευγάρι κάλτσες και 1 φόρεμα. Στα αγόρια, καινούρια παντελόνια, φανέλες, πουκαμίσες, σώβρακα. Τα κορίτσια πήραν τα ρούχα τους. Τα πλένουμε μόνες μας και αλλάζουμε όπως θέλουν. Των αγοριών τα πλένουν οι πλύστρες.
Μανούλα, σου στέλνω φάκελο και χαρτί. Προς το παρόν αντίο.
Σε φιλώ, γλυκά, γλυκά.
Με χαιρετισμούς πιονιέρου!
Περιμένω απάντηση.
* Η μητέρα της Αβρόρας, Κριστίνα Ρούμπεν ήταν ήδη αρκετά χρόνια στα στρατόπεδα και η θυγατέρα της στο ορφανοτροφείο.
Γράμμα του Βίκτωρα Στουρίτ
Χαίρετε αγαπητή μανούλα.
Γιατί δεν μου γράφεις γράμματα.
Μανούλα, μήπως ξέρεις που είναι ο μπαμπάς;
Μανούλα, πάω στην 2α τάξη.
Μανούλα, ήμουν πολύ καιρό άρρωστος. Τώρα είμαι γερός και δυνατός.
Μανούλα, έγραψε πως δεν έχει χαρτί.
Μανούλα θα σου στείλω.
Μανούλα μου λείπουν τα χάδια σου.
Τίποτα άλλο δεν έχω να γράψω.
* Ο Βίκτωρ ήταν ο μικρότερος αδελφός της Αβρόρας και γιος της Κριστίνα Ρούμπεν, η οποία καταδικάστηκε ως «μέλος οικογένειας προδότη της πατρίδας».
