Της Βενετίας Κουσία
Εδώ και αρκετά χρόνια οι Ενεργές Πολιτικές Απασχόλησης αξιολογούνταν με βάση το τελικό αποτέλεσμα. Δηλαδή αν οι μακροχρόνια άνεργοι ή άλλες ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες βρήκαν μια δουλειά πάνω από 6 μήνες ή παρακολούθησαν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
«Ξεχνούσαν» να συνειδητοποίησουν την απόσταση που αυτές οι ομάδες πρέπει να διανύσουν και κατά συνέπεια δεν λάμβαναν υπόψη τους τα επί μέρους οφέλη που αποκόμιζαν οι συμμετέχοντες κι ας μην αποτελούσαν στόχο. Φυσικά πολλές φορές η χρησιμότητα της αξιολόγησης των προγραμμάτων δεν ήταν και τόσο αυτονόητη και αποτελούσε ένα κομμάτι αμελητέο στην όλη διαδικασία.
Εκπονήθηκε πρόσφατα με κοινοτικούς πόρους μια μελέτη κατά την οποία αξιολογήθηκαν προγράμματα με 140 διαφορετικά εργαλεία ή μοντέλα. Η αξιολόγηση αφορούσε στη μέτρηση της διανυθείσας απόστασης από την μακροχρόνια ανεργία μέχρι την αγορά εργασίας. Τέτοιου είδους μελέτες θεωρώ ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμες προκειμένου να ενημερωθούμε για τις καλές πρακτικές, αλλά και να τις λάβουμε υπόψη μας, τώρα που βρισκόμαστε στη διαδικασία προετοιμασίας των νέων προγραμμάτων.
Είναι όντως αναποτελεσματικά τα προγράμματα που δεν καταλήγουν άμεσα σε εύρεση μόνιμων θέσεων εργασίας ή απόκτηση επαγγελματικών προσόντων; Πώς μπορούμε να αντιληφθούμε ποιο πρόγραμμα είναι καταλληλότερο για κάθε ομάδα ή άτομο; Σε θεωρητικό επίπεδο αντιλαμβανόμαστε ότι το πρόβλημα της ανεργίας είναι πολυσύνθετο και άρα οι παραδοσιακές αριθμητικές μετρήσεις φαντάζουν απλοϊκές και ακατάλληλες για να μετρήσουν την διανυθείσα απόσταση. Οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι ολοένα και πιο εξειδικευμένες, «κομμένες και ραμμένες» στα μέτρα των ωφελουμένων. Κατ'αντιστοιχία και οι δείκτες απόδοσης πρέπει να αναθεωρηθούν. Το ταξίδι των εκτός αγοράς εργασίας είναι μακρύ και δαιδαλώδες. Δεν μπορούμε να το αφήσουμε στην τύχη του ούτε στην στείρα αριθμητική μέτρηση της επόμενης μέρας.
Αν προσέξουμε καλύτερα θα δούμε ότι οι ενεργές πολιτικές απασχόλησης επηρέασαν θετικά, χωρίς ωστόσο να το έχουν ως στόχο, πολλές πλευρές της ζωής των μακροχρόνια ανέργων.
Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι οι συμμετέχοντες βελτιώνουν την ευεξία, την αυτό-αποτελεσματικότητα και την αυτοπεποίθηση τους νοιώθουν πιο αισιόδοξοι αντέχουν περισσότερο στις αντιξοότητες αναζητούν εργασία με μεγαλύτερο ενδιαφέρον βελτιώνουν την οπτική τους απέναντι στην αγορά εργασίας έχουν πιο ξεκάθαρη αντίληψη για το μέλλον τους
το κοινωνικό τους κεφάλαιο αυξάνεται.
Αλλά βελτιώνουν επίσης και τις απαραίτητες δεξιότητες που απαιτούνται από τους εργοδότες για να τους προσλάβουν. Η απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων προκύπτει σταδιακά και αφορά κυρίως θέματα όπως:
Εστίαση στα πρακτικά εργασιακά θέματα
Διαχείριση της σταδιοδρομίας τους
Βελτίωση στις διαπροσωπικές σχέσεις τους
Απόκτηση περισσότερων οργανωτικών δεξιοτήτων
Βελτίωση της ικανότητας ανάλυσης ενός προβλήματος με κριτική σκέψη.
Τα προγράμματα που εμφάνισαν τα παραπάνω αποτελέσματα περιλάμβαναν τα εξής χαρακτηριστικά:
Εξατομικευμένη υποστήριξη.
Δείκτες και ποιοτικές μετρήσεις εναρμονισμένες με τις δραστηριότητες κάθε προγράμματος.
Επαρκή πρόβλεψη για πόρους (ανθρώπινους και χρηματικούς) που εξασφαλίζουν την συστηματική αναθεώρηση του προγράμματος και την αξιολόγηση του σε βάθος χρόνου.
Ευέλικτα εργαλεία ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες των προγραμμάτων αλλά και των ωφελουμένων.
Σαφές μοντέλο και ξεκάθαρη διαδικασία που γίνεται κατανοητή από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, ώστε όλοι να κατανοούν τι πρέπει να κάνουν.
Οι σύμβουλοι εργασίας αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του προγράμματος όχι μόνο στο σχεδιασμό και την υλοποίηση αλλά καθ'' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας υποστηρίζοντας τους ωφελούμενους.
Τέλος, οι ερευνητές μας παρέχουν μία σειρά από συστάσεις προκειμένου τα νέα μοντέλα Ενεργών Πολιτικών Απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων και των χρηματοδοτήσεων από το ΕΚΤ, να μπορούν να αξιολογήσουν με αξιοπιστία τη διανυθείσα απόσταση από την μακροχρόνια ανεργία στην αγορά εργασίας:
1. Η αξιολόγηση των ποιοτικότερων αποτελεσμάτων (αυτά που αποκαλούμε soft outcomes) και η μέτρηση της απόσταση πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος όλων των έργων απασχολησιμότητας. Δηλαδή πρέπει να γίνει μια σοβαρή στροφή προσανατολισμού.
2. Κατά το σχεδιασμό είναι απαραίτητη η αποσαφήνιση των δεικτών που θα αξιολογηθούν καθώς και η εξασφάλιση ενός μίγματος μετρήσεων (ποσοτικών και ποιοτικών) σε διάφορα στάδια του προγράμματος που θα έχουν προσδιοριστεί με σαφήνεια.
3. Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των δεικτών που θα χρησιμοποιηθούν θα εξασφαλίσει και την εγκυρότητα και αξιοπιστία των εργαλείων.
4. Τα εργαλεία και τα μοντέλα που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει να έχουν προκύψει από διαβούλευση με όσους πρόκειται να υλοποιήσουν ή να βιώσουν τη διαδικασία. Το χτίσιμο της εμπιστοσύνης απέναντι στη μεθοδολογία είναι απαραίτητο για την επιτυχία του προγράμματος και στηρίζεται και στη δέσμευση αμφοτέρων των πλευρών καθ όλη τη διαδικασία.
5. Αντιλαμβανόμαστε ότι η απόσταση για τον κάθε ωφελούμενο ή ομάδα είναι διαφορετική. Γι αυτό και πρέπει να συμφωνηθούν κάποια βασικά μεγέθη σε ατομικό επίπεδο.
6. Η τεχνολογία μπορεί κάλλιστα να μας υποστηρίξει και για να δώσουμε μεγαλύτερη πρόσβαση, να αξιολογήσουμε γρηγορότερα και να εκπαιδεύσουμε και να ελέγξουμε το αποτέλεσμα. Πρέπει να την εντάξουμε.
7. Ενα μέγεθος δεν μπορεί να εξυπηρετήσει όλες τις διαφορετικές ανάγκες, αλλά και από την άλλη, η ύπαρξη κάποιας ομοιομορφίας εξυπηρετεί τις συγκρίσεις σε μάκρο-επίπεδο. Γι αυτό κρίνεται απαραίτητο να δημιουργηθεί μία εργαλειοθήκη από όπου θα μπορούν να επιλέγουν εκείνοι που σχεδιάζουν και να λαμβάνει υπόψη της όλους τους εμπλεκόμενους.
Η μακροχρόνια ανεργία εξακολουθεί να είναι εδώ. Οι συστηματικές αξιολογήσεις των υπαρχόντων μοντέλων είναι απαραίτητες μέσα στο πλαίσιο των Ενεργών Πολιτικών Απασχόλησης ώστε ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος να μην είναι από την μακροχρόνια ανεργία στην αγορά εργασίας.
*Δρ Βενετία Κουσία, Γενική Διευθύντρια, Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας
