Tου Γιώργου Μυλωνά*
Πώς θα ήταν τα πανεπιστήμιά μας χωρίς τα βιβλία του ΜΙΕΤ; Το ερώτημα αυτό απηύθυνε ο Σταύρος Ζουμπουλάκης στο κοινό που γέμισε το βράδυ της Πέμπτης το Μέγαρο Καρατζά. Αφορμή για το κάλεσμα των φίλων του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης στάθηκε η παρουσίαση επετειακού ντοκιμαντέρ για την ιστορία του θεσμού από την Κλεώνη Φλέσσα.
Μαζί με τον Ζουμπουλάκη, οι Μιχάλης Τιβέριος και Αλέκος Λεβίδης περιέγραψαν, κατά το δυνατόν, την προσφορά του Ιδρύματος στα πνευματικά πράγματα του τόπου και εύλογα αναφέρθηκαν στο αποτύπωμα των διευθυντών του: του Εμμανουήλ Κάσδαγλη και του Διονύση Καψάλη. Και οι δύο, αντίθετα από το στερεότυπο που θέλει σε αυτή τη θέση «μάνατζερ», βγήκαν από τον χώρο των γραμμάτων, αυτόν υπηρετούν.
Συνεχίζοντας την πορεία που ξεκίνησε ο Κάσδαγλης, ο ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής Διονύσης Καψάλης δε συνηθίζει να μιλά πολύ. Αθόρυβα αλλά ουσιαστικά, εκτός από το τεράστιο σε σημασία εκδοτικό έργο, έχει αναπτύξει μια καλλιτεχνική δραστηριότητα που, σε σημαντικό βαθμό, καλύπτει το έλλειμμα της Εθνικής Πινακοθήκης.
Λεπτομέρεια έργου της Ειρήνης Ηλιοπούλου
Τώρα, όμως, η συγκυρία για την εξωστρέφεια του ΜΙΕΤ δεν είναι απλώς επετειακή. Οι καλλιτέχνες που έχουν συμπορευτεί με το ίδρυμα, αλλά και άλλοι που το αναγνωρίζουν ως οικείο χώρο προσφοράς στον πολιτισμό, παρέχουν αφιλοκερδώς ένα ή περισσότερα έργα τους για έναν – ας επιτραπεί ο όρος - ιερό σκοπό: τα έργα αυτά θα δημοπρατηθούν το Σάββατο ώστε να συγκεντρωθούν οι απαιτούμενοι πόροι για την επισκευή και σωστή αντιπυρική θωράκιση ενός λαμπρού κτιρίου στην Πλάκα (Αγ. Ανδρέου 5), στο οποίο απόκειται, φυλάσσεται και αξιοποιείται ένας τεράστιος αρχειακός πλούτος που ακούει στο όνομα Ε.Λ.Ι.Α.
Το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο που εμπνεύστηκε και οργάνωσε ο αλησμόνητος Μάνος Χαριτάτος, είναι μοναδική κιβωτός τεκμηρίων του νεότερου ελληνικού πολιτισμού. Κι από το 2009, μετά από πρόταση του φωτισμένου ιδρυτού του, η σύμπραξη του ΜΙΕΤ/ΕΛΙΑ οδήγησε σε έναν ισχυρό πνευματικό θεσμό με αποστολή να στηρίξει τα γράμματα, τις επιστήμες και τις τέχνες.
Απαραίτητες οι επισκευές
Φαινομενικά, το κτίριο του ΕΛΙΑ δείχνει γερό, αλλά το μείζον θέμα της πυρασφάλειας έχει μείνει πίσω. Οι επισκευές κρίνονται άκρως απαραίτητες για τη διάσωση του κτιρίου, τη σωστή φύλαξη των συλλογών καθώς περιλαμβάνει χάρτινους θησαυρούς που είναι εύφλεκτοι, και την ασφάλεια των εργαζομένων και των ερευνητών που μελετούν στα αναγνωστήρια. Ο προϋπολογισμός του ιδρύματος αδυνατεί να καλύψει το σύνολο των επισκευών.
Ο πόροι του Ιδρύματος προέρχονται από δύο πηγές: αφενός από την ετήσια χρηματοδότησή του από την ιδρύτρια Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος? αφετέρου από την εμπορική διάθεση του εκδοτικού του έργου, το οποίο αποτελεί το ευεργετικό αποτύπωμα του ΜΙΕΤ στον πολιτισμό μας.
«Για την πώληση των βιβλίων, μας λέει ο ποιητής Διονύσης Καψάλης που κρατά το τιμόνι του ΜΙΕΤ/ΕΛΙΑ, το αίτιο είναι ηλίου φαεινότερον, και δεν χρειάζεται να το αναζητήσουμε μακριά. Μια δημοκρατική κοινωνία που συγχέει, με ταχύτητα διαδικτύου, τις προτεραιότητές της δεν είναι απίθανο να έχει αναγορεύσει σε περιττή πολυτέλεια την ανάγνωση, τη μελέτη, τη συγκέντρωση, τη σκέψη, τον αργό χρόνο που απαιτεί η υπόθεση της ιστορικής αυτογνωσίας.
Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, μια οικονομική κρίση σαν αυτή που μας ταλανίζει κοντά μια δεκαετία τώρα υπαγορεύει μιαν άλλη ανάγκη, εξίσου επιτακτική με την ανάγκη της οικονομικής ανάνηψης: την ανάγκη να διαμορφώσουμε κριτήρια και αξιακές κατευθύνσεις που θα υποστηρίξουν ηθικά την επιβίωσή μας. Σε αυτό ακριβώς συντελούν, αυτό εντέλει συνιστούν τα γράμματα, οι επιστήμες και οι τέχνες, καθώς και όλοι οι θεσμοί που δρουν μέσα στην κοινωνία των πολιτών για να στηρίζουν τα γράμματα, τις επιστήμες και τις τέχνες: το ζωτικό περιθώριο της κοινωνίας, την ανάσα της».
Μικρό αντίδωρο σε αυτήν την ανάσα, προσφέρουν σημαντικοί εικαστικοί καλλιτέχνες και το ίδρυμα μπορεί να καυχηθεί για τη σχέση που έχει με τους δημιουργούς. Ζωγράφοι, οι οικογένειές τους και συλλέκτες, όλοι έσπευσαν ομόθυμα και συγκινητικά, να συνδράμουν με ωραίες δημιουργίες τους για την ασφάλεια του ΕΛΙΑ. Συγκεντρώθηκαν περίπου εκατό έργα - ζωγραφικά, χαρακτικά, γλυπτά, σχέδια και φωτογραφίες -, όπου εκτίθενται στο Μέγαρο Εϋνάρδου του ΜΙΕΤ, κοντά στο Εθνικό Θέατρο.
Ισχυρό «παρών»
Την προσφορά αυτού του πνευματικού κόσμου που στρατεύεται με το Μορφωτικό της Εθνικής, οφείλει να δικαιώσει ο αστικός κόσμος του τόπου και οι φορείς του (ιδρύματα κ.ά.) δίνοντας ισχυρό παρών στη δημοπρασία του ερχόμενου Σαββάτου. Δε μιλάμε για κοινωνική εκδήλωση που απευθύνεται μοναχά σε φιλότεχνο κοινό.
Το ζήτημα επιβίωσης του Ιδρύματος αφορά το μέλλον του πολιτισμού μας. Και είναι θέμα επιβίωσης των θεσμών. Δεν νοείται ζωντανή δημοκρατία χωρίς το πνεύμα αυτό. Είναι θέμα συνέχειας, που γίνεται επιτακτικό, καθώς τα τελευταία χρόνια με την επέλαση του λαϊκισμού και του κυνισμού, υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ιστορικής αυτογνωσίας. Το ΜΙΕΤ είναι ένας τέτοιος πόλος, με αυτή τη φυσιογνωμία και αποστολή.
Έργα των Τέτση, Ψυχοπαίδη, Ρόρρη...
Η δημοπρασία πραγματοποιείται σήμερα Σάββατο 1η Δεκεμβρίου από τον οίκο του Πέτρου Βέργου στο χώρο όπου εκτίθενται τα έργα, μέσα στο Μέγαρο Εϋνάρδου.
Θα δημοπρατηθούν έργα που φιλοτέχνησαν οι: Τζούλια Ανδρεάδου, Κωστής Αντωνιάδης, Μιχάλης Αρφαράς, Αντώνης Βολανάκης, Χρύσα Βουδούρουγλου, Ανδρέας Βουρλούμης, Άρις Γεωργίου, Μανόλης Γιανναδάκης, Δημήτρης Γράνης, Κλεοπάτρα Δίγκα, Θανάσης Εξαρχόπουλος, Κατερίνα Ζαχαροπούλου, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Αλέξανδρος Ίσαρης, Στράτος Καλαφάτης, Λίζη Καλλιγά, Μάρκος Καμπάνης, Ηρώ Κανακάκη, Βάσος Καπάνταης, Νίκη Καραγάτση, Βάσω Κατράκη, Κυριάκος Κατζουράκης, Μιχάλης Κατζουράκης, Μπόρις Κιρπότιν, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Μαρία Κομπατσιάρη, Γιάννης Κόττης, Ευγενία Κουμαντάρου, Πελαγία Κυριαζή, Αλέξης Κυριτσόπουλος, Αλέκος Λεβίδης, Κλέαρχος Λουκόπουλος, Robert Mc Cabe, Κλειώ Μακρή, Θανάσης Μακρής, Μιχάλης Μανουσάκης, Τάσος Μαντζαβίνος, Γιώργος Μαυροΐδης, Χριστίνα Μήτρεντσε, Τάσος Μισούρας, Γιάννης Μιχαηλίδης, Γιάννης Μόραλης, Χρήστος Μποκόρος, Χρόνης Μπότσογλου, Χριστίνα Νάκου, Λία Ναλμπαντίδου, Νίκος Νικολάου, Κοσμάς Ξενάκης, Βάνα Ξένου, Ασπασία Παπαδοπεράκη, Νίκος Παπαδόπουλος, Αβραάμ Παυλίδης, Κοσμάς Παυλίδης, Νίκος Περάκης, Πάρις Πετρίδης, Γιώργος Ρόρρης, Κύριλλος Σαρρής, Δήμητρα Σιατερλή, Μάριος Σπηλιόπουλος, Παναγιώτης Τέτσης, Πραξιτέλης Τζανουλίνος, Βίκυ Τσαλαματά, Δημήτρης Φατούρος, Άννα Φιλίνη, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιώργος Χατζημιχάλης, Μαρία Χουλάκη, Γιάννης Ψυχοπαίδης.
(Αγ. Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου) στις 7 μ.μ. Πληροφορίες: τηλ. 210 3234 267, 210 5223 101
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 30 Νοεμβρίου
