Της Μαρίας Χούκλη
Ήταν από τα δημοφιλή συνθήματα τον Μάη του ''68: «Καλύτερα να κάνεις λάθος με τον Sartre, παρά να έχεις δίκιο με τον Aron».
Jean-Paul Sartre και Raymond Aron ήταν οι δύο αντίθετοι πόλοι των ιδεολογικών ρευμάτων του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Ο ένας πρέσβευε το πάθος και το όραμα της Αριστεράς, ο άλλος τη λογική και την αποδοχή της πραγματικότητας που ενστερνιζόταν η ήπια δεξιά. Ελκυστικός ο λόγος του Sartre, συνήγηρε τα πλήθη. Πληκτικές οι αναλύσεις του σκεπτικιστή Aron για τις ανάγκες μιας κοινωνίας χωρίς ολοκληρωτισμούς.
Λάθος και δίκιο.
Οι έννοιες δεν είναι αντώνυμες. Αλλά οι θαμώνες των παρισινών οδοφραγμάτων, εν τη ρύμη του συνθήματος και του συναισθήματος, αποδέχονταν ότι όπου θάλλει το λάθος, φυτρώνει η αδικία και αντιθέτως το δίκιο -σκληρό, δυστοπικό, άβολο- λιπαίνει αργά ή γρήγορα το σωστό.
Κάπου εκεί βρισκόμαστε. Ακόμη. Από το 2010 και εντεύθεν διαλέγουμε το λάθος και αποστρέφουμε τα μάτια από το δίκιο. Την κατάσταση εκείνη που αν διαπεράσει όλες της πτυχές οργάνωσης του δημόσιου βίου θα λύσει ως δια μαγείας την οικεία Τραγωδία. Πώς, όμως, εξηγείται η εμμονή μας στην ανάποδη όχθη του ποταμού; Δεν εννοώ τους έχοντες συμφέρον να μην αλλάξει τίποτα. Υπάρχουν σε όλα τα κόμματα, σε όλους τους αρμούς της εξουσίας, σε όλους τους θεσμικούς θυλάκους, στο δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα, στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην παραγωγή, στις τράπεζες, στα media. Ειναι το υπόγειο ρεύμα που διατρέχει οριζόντια της ελληνική κοινωνία , στοχοποιεί άλλοτε με αριστερό και άλλοτε με δεξιό λόγο όποιον ζητεί εκτός από (φθηνή) ευαισθησία και (ακριβή) λογική. Δεν αρκούν, νομίζω, οι περί πελατειακού συστήματος εξηγήσεις για να ερμηνεύσουμε την μπεκετική καθήλωσή μας. Μήπως η επιστήμη;
Ο Αμερικανός, βιολόγος και ψυχολόγος, Paul Rozin, έκανε, το 1986 ,στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το εξής πείραμα: ζήτησε από τους συμμετέχοντες να τοποθετήσουν ετικέτες σε δύο πανομοιότυπα κύπελλα με ζάχαρη που τοποθετήθηκαν ενώπιον τους. Η μία ετικέτα έγραφε "σακχαρόζη" και η άλλη "κυανιούχο νάτριο (δηλητήριο). Καθένας τους μπορούσε να κολλήσει την ετικέτα σε όποιο από τα δυο κύπελλα ήθελε, γνωρίζοντας ότι και τα δυο περιέχουν αθώα ζάχαρη. Στη συνέχεια, ο Rozin και οι συνεργάτες του, κάλεσαν τους συμμετέχοντες στο πείραμα να χρησιμοποιήσουν το περιεχόμενο των δυο κυπέλλων. Παρατήρησαν, όμως, ότι οι περισσότεροι ήταν εντελώς απρόθυμοι να πάρουν ζάχαρη από το κύπελλο που έφερε την ένδειξη “δηλητήριο”. Αν και γνώριζαν ότι η διστακτικότητα τους ήταν παράλογη, προτίμησαν να δοκιμάσουν το περιεχόμενο από το άλλο σκεύος. Η ιδεοληψία ισχυρότερη από την λογική.
Πώς λαμβάνουμε, λοιπόν, αποφάσεις; Πώς γίνεται να αντισταθούμε στις ενσωματωμένες φοβίες και στις προκαταλήψεις έναντι των εξωτερικών ερεθισμάτων; Πώς μπορούμε να είμαστε προσγειωμένοι, πολεμώντας τις σειρήνες της αυθορμησίας και της βολικής συμπεριφοράς; Τώρα, τι γίνεται. Όχι, στα λόγια που υπόσχονται ένθεν κακείθεν ότι θα διορθώσουν τα πάντα. Πότε; Ποιοι; Πώς; Εντωμεταξύ, εμείς παραμένουμε ακίνητοι σαν το βέλος του Ελεάτη φιλοσόφου, ελπίζοντας σε περισσότερο χρόνο. Αλλά το άθροισμα των στιγμών δεν θα μας φέρει πιο κοντά στη λύση του δράματος. Χρειάζεται να πιστέψουμε ό,τι δεν πιστεύουμε. Να αναζητήσουμε το δίκιο και όχι το λάθος.
