Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Δύο χρόνια πριν, ο Σλοβάκος επιχειρηματίας Ivo Stefunko ίδρυσε ένα νέο πολιτικό κόμμα, το Progresivne Slovensko. Πολλοί τότε σκέφτηκαν «Ω όχι, ακόμα ένα μικρό κόμμα για τους διανοούμενους της πόλης». Λιγότερο όμως από ένα χρόνο μετά το ιδρυτικό του συνέδριο, οι Σλοβάκοι φιλελεύθεροι είχαν περισσότερες επιτυχίες απ' όσες θα μπορούσαν να ονειρευτούν.
Με μόλις λίγες μέρες να απομένουν από τον πρώτο γύρο των άμεσων προεδρικών εκλογών, η Zuzana Caputova, αντιπρόεδρος του Progresivne Slovensko, συγκεντρώνει στις δημοσκοπήσεις το 45-53%, αφήνοντας πίσω τον δεύτερο ισχυρότερο υποψήφιο Maros Seflovic (κυβερνών κόμμα SMER), με υποστήριξη στο επίπεδο του 17-22%.
Σίγουρα θα αποτελέσει έκπληξη για την Ευρώπη μια τέτοια εξέλιξη. Σε μια εποχή μάλιστα που ο εφιάλτης της ακροδεξιάς πλανάται πάνω από πολιτικά συστήματα και κυβερνήσεις. Από την άλλη, συνιστά μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον το οποίο δεν μπορεί παρά να είναι φιλελεύθερο, σε περίπτωση που ωριμάσουν οι συνθήκες για μία ισχυρή δημοκρατία και ένα σύγχρονο οικονομικό σύστημα παραγωγής και δίκαιης κατανομής πλούτου.
Οι Φιλελεύθεροι αργά ή γρήγορα, έρχονται. Όχι για να ικανοποιήσουν τους ευσεβείς πόθους μας αλλά για να δικαιώσουν την κατηγορική προσταγή της εξέλιξης της αστικής κοινωνίας. Και για του λόγου το αληθές κρατάω μια φράση που μου είπε πριν από δύο χρόνια, ο νομπελίστας Πισσαρίδης: «Οι μεταρρυθμίσεις επιτυγχάνουν σε μία χώρα, όταν υπάρχει μία ισχυρή ομάδα στον πληθυσμό, που πιστεύει ότι θα είναι σε καλύτερη θέση, μετά τις μεταρρυθμίσεις. Στην Ελλάδα ακόμα, κανείς δεν το πιστεύει αυτό». Και πράγματι, αυτό είναι το μυστικό: Η συνειδητότητα της ικανοποίησης της ανάγκης.
Και για αυτό άλλωστε στην Ελλάδα, ακόμα παλεύουμε με επιτηρήσεις και έχουμε κυβέρνηση που αντιστέκεται στις μεταρρυθμίσεις. Αλλά αυτό συνέβαινε μάλλον, ως τώρα. Μία έρευνα του ερευνητικού οργανισμού «διαΝΕΟσις» που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, τον Μάρτιο του 2017, δημιουργεί μια αναπάντεχη αισιοδοξία για το πώς μπορεί στο μέλλον να διαμορφωθεί η προσδοκία της κοινής γνώμης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει εκείνο για την «Οικονομία, το κράτος και την ιδιωτική πρωτοβουλία» που δείχνει να επικρατεί ήδη ένας μεγαλύτερος ρεαλισμός (για παράδειγμα, το 62,1% θεωρεί ότι η κρίση οφείλεται «κυρίως στις δικές μας αδυναμίες») και μια διάθεση να δοκιμαστεί ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης λιγότερο εξαρτημένο από το κράτος. Οι Έλληνες πιστεύουν στη συρρίκνωση του Δημοσίου, προτιμούν μείωση της φορολογίας, ακόμα κι αν σημαίνει περικοπή κοινωνικών παροχών, και βλέπουν την ανάκαμψη να προέρχεται από ξένες επενδύσεις και εξαγωγές, όχι από την εισοδηματική πολιτική μιας «φιλολαϊκής κυβέρνησης». Η παγκοσμιοποίηση, την οποία τρεις στους πέντε θεωρούν απειλή για την Ελλάδα σε αφηρημένο επίπεδο, θεωρείται η μοναδική ευκαιρία για την επιστροφή στην ευημερία!
Ποιοι τρέμουν την έλευση των φιλελεύθερων κομμάτων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα; Aυτοί που διαβιούν και ευδοκιμούν μέσα στο οικοσύστημα του κρατισμού. Με ή χωρίς συνείδηση της κοινωνικής τους ακινησίας. Με ή χωρίς αντίληψη της παθογένειας ενός συστήματος που αγνοεί τις βασικές αρχές της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους.
Μετά την κατάρρευση του σοβιετικού κομμουνισμού, η αναγνώριση της ανωτερότητας των αγορών έναντι του κρατικού σχεδιασμού, και του ανταγωνισμού έναντι της μονοπωλιακής κρατικής παροχής αγαθών, έγινε ουσιαστικά κοινός τόπος. Ο Φρίντριχ Χάγιεκ κλείνει το επιδραστικό του δοκίμιο The Intellectuals and Socialism (Οι διανοούμενοι και ο σοσιαλισμός) του 1949 με μια πρόκληση:
«Aν ανακτήσουμε την πίστη στη δύναμη των ιδεών που αποτέλεσε το χαρακτηριστικό σημάδι του φιλελευθερισμού στις καλύτερες εποχές του, τότε η μάχη δεν έχει χαθεί. Η διανοητική αναβίωση του φιλελευθερισμού ήδη συμβαίνει σε πολλά μέρη του κόσμου. Άραγε θα συμβεί εγκαίρως;»
