Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Ο Αλέξανδρος Νίκλαν είναι σύμβουλος θεμάτων ασφαλείας, με πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση στον χώρο της ηλεκτρονικής ασφάλειας, της ανάλυσης πληροφορίας και του κυβερνοχώρου, της τρομοκρατίας και της κυβερνο-τρομοκρατίας, της ανάλυσης συγκρούσεων, διεθνούς ασφαλείας αλλά και της ιστορίας της Μέσης Ανατολής. Διευθύνει το γεωπολιτικό portal Geopolitics & Daily News και αρθρογραφεί συχνά στον ξένο και ελληνικό Τύπο. Τον ευχαριστώ θερμά για τη συζήτηση που είχαμε.
- Κύριε Νίκλαν, θέλετε να μας συστηθείτε, να μας πείτε λίγα πράγματα για την καριέρα σας;
Αρχικά να σας ευχαριστήσω θερμά για το βήμα που μου δίνετε στην ιστοσελίδα σας. Θεωρώ πώς πρόκειται για μια σημαντική προσπάθεια ενημέρωσης στον ελληνικό διαδικτυακό χώρο.
Όσον αφορά τη διαδρομή μου στον χώρο της ασφάλειας και της πληροφορίας, ξεκίνησε κάπου το 1992. Μέχρι και το 2003 εργαζόμουν κυρίως σε θέματα πληροφορικής και συναφή έργα. Αυτό άλλαξε στο τέλος του 2003, καθώς ήρθα σε πρώτη επαφή με τον χώρο της ασφαλείας μέσα από το πρόγραμμα C4I στους Ολυμπιακούς της Ελλάδος. Στη συνέχεια είχα την τύχη να συνεργαστώ με αρκετές πολυεθνικές εταιρίες εδώ και στο εξωτερικό, καθώς το ζήτημα της ασφάλειας είχε πλέον πάρει γιγαντιαίες διαστάσεις (ειδικά μετά την επίθεση της 9/11) και η τεχνολογία, καθώς και τα σχετικά μοντέλα, είχαν αναπτυχθεί πάρα πολύ. Κάτι που δυστυχώς στη χώρα μας ακόμα και σήμερα βρίσκεται στα σπάργανα.
Η ολοκληρωτική στροφή προς τον χώρο της ασφάλειας έγινε το 2005 αρχικά με σημαντικά έργα μέσω μιας εταιρίας αμερικανικών συμφερόντων σε χώρα της Μέσης Ανατολής και το 2007 μέσα από μια ελληνική επιχείρηση ολοκληρωμένης ομάδας ασφάλειας ψηφιακής πληροφορίας. Συνολικά σήμερα ο επαγγελματικός τίτλος που ορίζει τις υπηρεσίες μου είναι Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας (Sr. Security Consultant) και περιλαμβάνει ζητήματα ασφάλειας σε ψηφιακό επίπεδο (cyberthreat/terrorism, fraud, privacy κλπ.) και ζητήματα φυσικής ασφάλειας και σχετικής πληροφορίας (Security & Intelligence) που συνήθως συνοδεύουν τα παραπάνω.
- Πολύ ωραία. Οπότε, πλέον εργάζεστε σαν σύμβουλος θεμάτων ασφαλείας; Να υποθέσω, τόσο για εταιρίες όσο και για ιδιώτες;
Η απάντηση είναι πως ως επαγγελματίας συνεργάζομαι με οποιονδήποτε μπορεί να παρέχει αυτό που αναφέρουμε ως τρίπτυχο διασφάλισης συνεργασίας: Δέσμευση, Αφοσίωση, Επαγγελματισμό.
Η δέσμευση αφορά τη διάθεση για τήρηση υπόσχεσης/σύμβασης/συμβολαίου και τη διασφάλιση πως οτιδήποτε έχει συμφωνηθεί θα τηρηθεί κατά γράμμα σε ένα έργο. Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τα οικονομικά μέρη, αλλά και διάφορες δεσμεύσεις που αφορούν τον ίδιο τον συνεργάτη.
Η αφοσίωση είναι η επιμονή στην επιτυχία μιας ενέργειας. Πολλοί απορρίπτουν τη συνέχεια έργων, είτε επειδή κουράζονται από την ανυπομονησία για αποτελέσματα, είτε επειδή δεν θέλουν να επενδύσουν με στρατηγική για μακροπρόθεσμο κέρδος, είτε επειδή δεν κατανοούν πως τίποτα δεν γίνεται με μαγικό τρόπο. Κάθε έργο ασφαλείας αποδίδει σε μέσο και μακρύ διάστημα, όχι άμεσα.
Όσον αφορά τον επαγγελματισμό. Επειδή είναι μια προσωπική απαίτηση από τον εαυτό μου για τις υπηρεσίες που παρέχω, απαιτώ να υπάρχει το αντίστοιχο και από τον συνεργάτη μου. Ο επαγγελματισμός διαχωρίζει και βελτιώνει το ανταγωνιστικό επίπεδο. Δεν μπορείς να παραδίδεις κάτι πρόχειρο και να περιμένεις ο συνεργάτης σου να σταθεί στο επίπεδό του, όπως όμως δεν μπορεί να ισχύει και το αντίθετο.
- Θα ήθελα να μιλήσουμε πιο πολύ για τους ιδιώτες. Καταρχάς, παρατηρείται αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών από ειδικούς όπως εσείς;
Στο εξωτερικό τεράστια. Εδώ δυστυχώς όχι. Στο εξωτερικό, οι απαιτήσεις και η ζήτηση για έναν ειδικό ασφαλείας είναι υψηλότατες, για αυτό και στη χώρα μας η έλλειψή τους μεγαλώνει διαρκώς. Η αγορά του εξωτερικού έχει μεγαλύτερη «κατανόηση της εποχής» από ό,τι εμείς. Είναι αναμενόμενο λοιπόν να υπάρξει έξοδος ειδικών από την Ελλάδα, πράγμα μάλλον παράδοξο, καθώς ειδικά η Ελλάδα υποφέρει σημαντικά σε αυτό τον τομέα. Το πιο απλό παράδειγμα είναι να σκεφτεί ο αναγνώστης πόσο ασφαλής αισθάνεται στον δρόμο, στη δουλειά του, στο σπίτι του, και να αναρωτηθεί γιατί αυτό δεν ισχύει σε άλλες χώρες, όπου νια μεν τα ζητήματα ασφαλείας δεν απουσιάζουν, αλλά υπάρχουν και οι αντίστοιχοι μηχανισμοί αντιμετώπισης. Εννοείται πώς δεν μιλώ μόνο για εγκληματικότητα αλλά και για πιο γενικά φαινόμενα, όπως είναι για παράδειγμα η πολιτική προστασία.
- Αυτό το αίσθημα ανασφάλειας που υπαινίσσεστε είναι κυρίως ελληνικό φαινόμενο; Και έχει αυξηθεί τα χρόνια της Κρίσης;
Η Κρίση είναι η εύκολη απάντηση. Σαφώς παίζει τον ρόλο της βέβαια, καθώς, πέρα από το αυστηρό πλαίσιο του τομέα, ασφάλεια μπορεί να λογιστεί και το γεγονός ότι οι πολίτες δεν γνωρίζουν τι θα ξημερώσει την επόμενη μέρα. Όμως η απάντηση είναι πώς δεν είναι μόνο αυτό το αίτιο. Υπάρχουν και άλλα , και αφορούν μηχανισμούς και υπηρεσίες σε κρατικό και ιδιωτικό επίπεδο, που είτε υπολειτουργούν, είτε απλά δεν υπάρχουν όχι μόνο σε στρατηγικό επίπεδο, αλλά ούτε καν σε επιφανειακό, για τις «εντυπώσεις».
- Έχουμε περί τις 12.000 διαρρήξεις οικιών κάθε χρόνο, αριθμός που μένει μάλλον αξιοσημείωτα σταθερός την τελευταία πενταετία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτετε εσείς, είναι πολλές ή λίγες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Ο αριθμός είναι πλασματικός δυστυχώς. Υπάρχουν πάρα πολλές διαρρήξεις, κλοπές και μικροκλοπές που δεν δηλώνονται στην αστυνομία. Οι πολίτες θεωρούν πως είναι ταλαιπωρία να πάνε στην ΕΛΑΣ, ενώ μέχρι και πολύ πρόσφατα για να κάνει κάποιος μήνυση κατά αγνώστου έπρεπε να καταβάλει ένα σημαντικό ποσό σε παράβολο (50-100€). Πέραν τούτου, μια διάρρηξη πριν δέκα χρόνια ήταν πολύ λιγότερο επιζήμια από μια παρόμοια περίπτωση σήμερα, καθώς είναι πλέον πολύ δύσκολο να επανακτήσει κάποιος ό,τι έχασε.
Όσον αφορά τις συγκρίσεις με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, η σύγκριση είναι μάλλον υπέρ μας καθώς οι διαρρήξεις φαίνονται ίσως λιγότερες, αλλά θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε σύγκριση με τα συνολικά στοιχεία εγκληματικότητας. Αν πάμε μόνο στις διαρρήξεις, έχουμε λανθασμένη εικόνα. Καθώς το ποιοτικό στοιχείο της εγκληματικότητας δείχνει πως υπάρχει αύξηση βίαιων συμπεριφορών (ανθρωποκτονιών, βιασμών κλπ.), βλέπουμε πως η Ελλάδα έχει σημαντικό θέμα στην ασφάλεια των πολιτών.
- Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο; Οι πλούσιοι; Οι φτωχοί; Ο καθένας;
Η αξία της ακεραιότητας του καθενός δεν μπορεί να μετρηθεί με κριτήριο την οικονομική του κατάσταση. Από την άλλη, μπορεί ο εύκολος στόχος να είναι άνθρωποι ή σπίτια χωρίς ικανό επίπεδο προστασίας, αλλά οι σημαντικότεροι στόχοι είναι πάντα άνθρωποι με ικανό οικονομικό επίπεδο.
- Εκτός από το να εγκαταστήσει κανείς ένα μάλλον ακριβό σύστημα ασφαλείας στο σπίτι του, μία καλή πόρτα ας πούμε, τι άλλα πράγματα θα πρέπει να προσέξει;
Δεν υπάρχει δυστυχώς κάποια πανάκεια σε αυτό. Συνήθως αυτό που ελέγχουμε είναι αυτό που ανέφερα πριν, την αξία που έχει ένας στόχος για κάποιους κακόβουλους, ώστε να δούμε και την αξία των επενδύσεων σε μέτρα ασφαλείας που πρέπει να γίνουν. Δεν μπορείς για παράδειγμα να πεις σε έναν πολίτη να δαπανήσει μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ για να προστατεύσει ένα σπίτι μικρής αξίας. Ισχύει η αρχή της αναλογικότητας. Το πρόβλημα ξεκινά και γίνεται πιο πολύπλοκο όταν θα μπει ο παράγοντας που αφορά τη σωματική ακεραιότητα του θύματος, αν τύχει να βρίσκεται μέσα στο σπίτι την ώρα της διάρρηξης.
- Γενικώς, οι διαρρήξεις τείνουν να πάρουν τη μορφή βίαιων ένοπλων ληστειών, ή είναι ενδεχομένως ένας μύθος όλο αυτό;
Ισχύει. Δεν είναι μύθος. Μάλιστα, είναι ακόμα πιο σοβαρό το ενδεχόμενο να προκύψει τραυματισμός, κακοποίηση, ακόμα και δολοφονία για λίγες δεκάδες ευρώ. Έχουμε δυστυχώς άφθονα παραδείγματα. Το ακόμα πιο ανησυχητικό είναι πως αντί η πολιτεία να αντιμετωπίσει δραστικά όλο αυτό, ενισχύοντας την αστυνόμευση και δημιουργώντας ένα νομικό και σωφρονιστικό πλαίσιο που θα τιμωρεί πρώτα και μετά θα δίνει συγχώρεση, κάνει το αντίθετο, μετατρέποντας το θύμα σε θύτη έτσι και τολμήσει να αντιδράσει αμυνόμενος απέναντι σε έναν εγκληματία.
- Και η γνωστή ερώτηση: αφού υπενθυμίσουμε ότι το ελληνικό νομικό πλαίσιο θεωρεί όποια χρήση βίας προς τρίτο πρόσωπο ποινικώς κολάσιμη, ας υποθέσουμε ότι, εντέλει, ο διαρρήκτης καταφέρνει και μπαίνει στο σπίτι μας — τι κάνουμε;
- Συγχωρήστε μου τη λαϊκή έκφραση, αλλά μιας και ζούμε στην Ελλάδα θα σας απαντήσω, «Ό,τι σας φωτίσει ο μεγαλοδύναμος». Όπως ανέφερα στην προηγούμενη ερώτησή σας, ζούμε σε μια χώρα όπου το δικαίωμα του εγκληματία φαίνεται να υπερβαίνει το δικαίωμα της ασφάλειας του πολίτη. Ένα παράδοξο που θεωρώ πως υπάρχει μόνο στη χώρα μας, λόγω μιας κακώς εννοούμενης αντίληψης βασισμένης σε πολιτικές ιδεολογίες παρά σε απτή πραγματικότητα. Αστείες και τραγελαφικές δηλώσεις από αξιωματούχους όπως το «Κάντε ότι κοιμάστε», «Θα συζητήσουμε με τις συλλογικότητες για θέματα βίας», «Θα εφαρμοστεί προληπτικό σχέδιο και όχι κατασταλτικό απέναντι στην εγκληματικότητα», απλά ρίχνουν λάδι στη φωτιά. Ενισχύουν το αίσθημα της ατιμωρησίας και δίνουν θάρρος στους εγκληματίες. Σαν πρόταση, και πάντα εντός του ελληνικού νομικού πλαισίου, το μόνο που μπορώ να προτείνω είναι να πάρουν όσα μέτρα προστασίας μπορούν σε τεχνολογικό επίπεδο. Επιπλέον, όσοι έχουν κάποια σωματική ικανότητα και το επιθυμούν, να πάρουν κάποια εκπαίδευση αυτοάμυνας.
Θα πρέπει όμως να προσθέσω κάτι και θα ξεφύγω λίγο από τα πλαίσια των ερωτήσεων σας, αν μου επιτρέπεται. Είναι νομίζω καιρός να διασαφηνιστεί τι συνιστά ο όρος «αυτοάμυνα». Είναι αδιανόητο για μένα να περιμένει κάποιος να δει τις προθέσεις ενός εγκληματία για να αποφασίσει σε δεύτερο χρόνο πώς θα αντιδράσει αμυνόμενος. Όπως είναι εκτός τόπου και χρόνου να μιλάμε για ίση και ικανή χρήση βίας απέναντι σε εγκληματία, όταν ο πολίτης από κατάσταση ειρήνης βρίσκονται ξαφνικά υπό απειλή, και να πρέπει να απολογηθεί μετά γιατί έκανε χρήση αντικειμένου με μεγαλύτερο πολλαπλασιαστή ισχύος έναντι του εγκληματία προσπαθώντας να προστατεύσει τον εαυτό του ή την οικογένειά του (π.χ., να κάνει χρήση μαχαιριού έναντι λοστού που μπορεί να κρατάει ο εισβολέας). Η καθαρά προσωπική μου άποψη είναι ότι το σκεπτικό αυτό είναι κατ' ελάχιστον ανόητο, διότι ο αμυνόμενος δεν προκάλεσε και διότι η συνέχεια μιας τέτοιας πράξης προκύπτει από τη δράση του εισβολέα και την κακόβουλη διάθεση του και όχι το αντίθετο.
Μια παρένθεση ακόμα. Μια νύξη, αν μου επιτρέπεται, για τα πυροβόλα όπλα στην Ελλάδα. Θα πρέπει να επισημανθούν δύο μύθοι εδώ.
Πρώτος μύθος είναι πως αν έχεις ένα πυροβόλο όπλο είσαι ασφαλής. Και είναι μύθευμα αυτό, και με μεγάλη απήχηση δυστυχώς, διότι ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν και πώς πρέπει να το κάνουν (μιλώντας για τυχόν χρήση όπλου ευρισκόμενος σε κατάσταση άμυνας και παρά τις νομικές και τυχόν ποινικές επιπτώσεις που ούτως ή άλλως επιφέρει κάτι τέτοιο). Η εκπαίδευση στη χώρα μας είναι σχετικά χαμηλή σε ποιότητα, κυρίως λόγω της νομοθεσίας που υπαγορεύει και δεσμεύει με πολύ σαφή τρόπο τι και πώς μπορεί να μάθει κάποιος ακόμα και σε ένα σκοπευτήριο. Πρέπει να θυμόμαστε επίσης πως η χρήση πυροβόλου όπλου σε μετατρέπει αυτόματα σε βασικό στόχο του εγκληματία αφού γίνεσαι η πρώτη απειλή για αυτόν. Παράλληλα, το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, που απαγορεύει τη χρήση όπλου ακόμα και στους αστυνομικούς (πάντα ακολουθεί ΕΔΕ ακόμα και σε φαινομενικά ορθή χρήση του), αναφέρει πως η όποια χρήση πυροβόλου όπλου εκτός σκοπευτηρίου και κατά τρίτου ατόμου από πολίτη οδηγεί σε σύλληψη και αίθουσα δικαστηρίου με σοβαρές κατηγορίες.
Ο δεύτερος μύθος αφορά τη λανθασμένη άποψη πως στην Ελλάδα η οπλοκατοχή δεν είναι ελεύθερη, σε αντιδιαστολή, π.χ., με τις ΗΠΑ, όπου ο καθένας μπορεί να έχει ένα όπλο σπίτι του. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική: το να αποκτήσεις κυνηγητικό πυροβόλο όπλο στην Ελλάδα είναι εύκολο, και η διαδικασία απλή και γρήγορη. Παρά ταύτα, στην Ελλάδα των 1.500.000 περίπου νόμιμων όπλων, δεν έχουμε φαινόμενα active shooter/mass shootings όπως στις ΗΠΑ. Για την ακρίβεια, είμαστε κοντά σε μηδενικό σημείο μέτρησης σε τέτοια φαινόμενα ως χώρα και ως κοινωνία.
Ολοκληρώνοντας την παρένθεσή μου για τα πυροβόλα όπλα, να επισημάνω πώς δεν είμαι υπέρμαχος της κτήσης και χρήσης τους από τον καθένα χωρίς εξαιρετικά αυστηρό έλεγχο και απολύτως ειδική εκπαίδευση. Αντίθετα, θεωρώ πως θα πρέπει να επιβληθεί πλαίσιο εκπαίδευσης (και αυστηρής μάλιστα) σε όσους έχουν ή θα αποκτήσουν όπλο (κυνηγετικό και σκοπευτικό) για μία σειρά από λόγους ορθής και ασφαλούς διαχείρισής τους. Παρ' όλα αυτά, δεν μπορώ να μην αναφέρω πώς η χρήση ενός νόμιμου όπλου σε ακραίες συνθήκες αυτοάμυνας (ειδικά από αστυνομικούς) πρέπει κατά την προσωπική μου γνώμη να επανεξεταστεί, καθώς η εγκληματικότητα έχει αλλάξει ή τείνει να αλλάξει μορφή και το όπλο μπορεί να είναι το έσχατο μέσο αντιμετώπισης μιας κατάστασης υψηλού κινδύνου (προσθέτω πλέον και τον υπαρκτό κίνδυνο ισλαμικής τρομοκρατίας). Σημειώνω εδώ πως το ίδιο σκεπτικό έχει δεχτεί και έχει αξιοποιήσει η Τσεχία, χώρα-μέλος τής ΕΕ, και μέχρι στιγμής έχει σημειώσει θεαματικές πτώσεις σε μικροεγκληματικές πράξεις. Να επισημάνω και πάλι εδώ πως καταθέτω αυτή την άποψη για τα πυροβόλα όπλα με πολλούς αστερίσκους που ήδη σημείωσα.
- Είστε ειδικός και στην ηλεκτρονική ασφάλεια. Δεδομένου ότι όλοι μας εκτιθέμεθα διαδικτυακά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο (μέσω συναλλαγών, αγοραπωλησιών, καταθέσεων σε τράπεζες κλπ.), θα θέλατε να μας πείτε τι κυρίως πρέπει να προσέχει κανείς;
Εδώ είναι ένα άλλο δύσκολο θέμα που θα το αδικήσω αν αναφέρω κάτι σε, μόνο, δέκα προτάσεις. Η ψηφιακή ασφάλεια είναι ένα ζήτημα που πλέον θεωρείται βασικό ζήτημα αντιμετώπισης παγκοσμίως — ίσως παραπάνω και από την τρομοκρατία ή και την πυρηνική απειλή. Η ασφάλεια στον χώρο του διαδικτύου σχετίζεται με την καθημερινότητά μας, ξεκινώντας από το πώς διαχειριζόμαστε το κινητό μας ή την ηλεκτρονική αλληλογραφία μας, μέχρι και το πώς ελέγχουμε συναλλαγές ή πώς διαχειριζόμαστε τα ιδιωτικά μας δεδομένα (ειδικά με την νέα νομοθεσία του GDPR). Θεωρητικά και μόνο, εκείνο που θα συμβούλευα τον απλό χρήστη είναι να ακολουθεί τις οδηγίες που δίνει η τράπεζά του για την ορθή χρήση ηλεκτρονικών υπηρεσιών και βέβαια να μην ξεχνά ποτέ πως το διαδίκτυο έχει τις ίδιες απαιτήσεις ασφαλείας όπως και ο «πραγματικός» κόσμος. Όπως δηλαδή δεν θα γνωστοποιούσαμε σημαντικές πληροφορίες μας (προσωπικές, οικονομικές, οικογενειακές κλπ.) σε κάποιον άγνωστο στον δρόμο ή σε κάποιον που θα μας υποσχόταν κάτι που μοιάζει πολύ καλό για να είναι αληθινό, το ίδιο ισχύει και στο διαδίκτυο. Ειδικά για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, οι πολίτες μπορούν να πάρουν έγκυρες και σαφείς οδηγίες από την ιστοσελίδα της ΔΗΕ (Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος).
- Αγαπητέ κύριε Νίκλαν, σας ευχαριστώ θερμά.
-Εγώ σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτηση μας.
