Της Μαίρης Βενέτη*
Η διαμάχη για την προτεραιότητα στην ενεργειακή σκακιέρα, η κλιματική αστάθεια, οι τεράστιες δημογραφικές διαφορές ανά ήπειρο και οι μεταναστευτικές πιέσεις, έχουν δημιουργήσει μια οξεία κριτική όχι μόνο για την πολιτική σκηνή, αλλά και για το παλιό διεθνές γεωπολιτικό σύστημα.
Οι ενδείξεις αυτής της αμφισβήτησης είναι διάχυτες, όπως οι εντάσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κινέζικη επεκτατική πολιτική, η οποία προ πολλού δεν εκτονώνεται μόνο στο επίπεδο της θαλάσσιας επιρροής, η πολιτική αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αλλά και οι αυξανόμενες απειλές στον κυβερνοχώρο -απόρροια της ψηφιοποίησης και των τεχνολογικών εξελίξεων-με πρωταγωνίστρια τη Ρωσία, που κατηγορείται για cyberattacks, παραπληροφόρηση ακόμα και παρεμβάσεις στις εκλογικές διαδικασίες.
Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία λαϊκίστικων καθεστώτων ανά τον κόσμο, πολλά από τα οποία υιοθετούν μια ρητορική έντονης στρατιωτικοποίησης, αλλά και η τάση πολλών χωρών να βασίζονται περισσότερο στις δικές τους στρατιωτικές δυνάμεις. Ταυτόχρονα όλοι στοχεύουν στην ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων, ώστε να διαχειριστούν τόσο τις παραδοσιακές, όσο και τις ψηφιακές απειλές.
Μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό, η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ενήργησε ως έκκληση για αφύπνιση και έθεσε τις αμυντικές δαπάνες εκ νέου στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών χωρών.
Η Βόρεια Κορέα είναι επίσης ένας από τους βασικούς παράγοντες της ανάπτυξης του τομέα της άμυνας στο εγγύς μέλλον, καθώς δημιουργεί έντονη ζήτηση για στρατιωτικό εξοπλισμό.
Τέλος, ο διαστημικός χώρος μετουσιώνεται αργά αλλά σταθερά, σε ένα σημαντικό μέρος του συνόλου του οικοσυστήματος της αμυντικής βιομηχανίας, καθώς οι αυξανόμενες παγκόσμιες εντάσεις θα μπορούσαν να μετακινηθούν και στα διαστημικά περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι οι δορυφόροι που χρησιμοποιούνται για στρατιωτικές επιχειρήσεις, ή οι δορυφόροι μέσω των οποίων διασφαλίζεται η επικοινωνία.
Ο Πλανητάρχης έδωσε νέα ώθηση στον αμυντικό κλάδο
Η μεγάλη αλλαγή όμως στην αμυντική πολιτική πυροδοτήθηκε από την στάση των ΗΠΑ. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλτ Τραμπ όχι μόνο επικεντρώθηκε στην αύξηση του αμερικανικού προϋπολογισμού υπέρ των αμυντικών δαπανών, αλλά προχώρησε και πολλά βήματα παραπέρα.
Από την αρχή της προεδρίας του ζήτησε επανειλημμένως από τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ να τηρήσουν τη δέσμευση που ανέλαβαν τον Σεπτέμβριο του 2014 και να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα, με το 20% να προορίζεται για τον εξοπλισμό.
Όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ υπόκεινται στις συγκεκριμένες κατευθυντήριες -αν και όχι μέχρι πρότινος δεσμευτικές- γραμμές, ωστόσο ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία και ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, δεν ανταποκρίνονται σε αυτούς τους στόχους.
Για αυτό άλλωστε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι η Αμερική στην ουσία πληρώνει την προστασία των υπόλοιπων μελών του ΝΑΤΟ.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν αναγνωρίζοντας το δίκιο του Αμερικανού ομόλογου του, έχει επανειλημμένως υποστηρίξει την ανάγκη να αναλάβει η Ευρώπη μεγαλύτερο μέρος του βάρους για την άμυνα που επωμίζεται το ΝΑΤΟ.
Ήτοι, να αυξήσει τις δαπάνες για τον κλάδο.
Υπό την αμερικανική πίεση λοιπόν, πολλά μέλη του ΝΑΤΟ ανακοίνωσαν σχέδια πλήρους συμμόρφωσης και κάλυψης του κενού των αμυντικών τους δαπανών μέχρι το 2024.
Δεδομένου του μεγέθους του προϋπολογισμού τους, η Γερμανία και η Γαλλία έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό προσαρμογής, ώστε να καλυφθεί το κενό των αναβαλλόμενων αμυντικών δαπανών, ενώ είναι θέμα χρόνου να ακολουθήσουν και οι μικρότερες χώρες.
Το σχέδιο του ΝΑΤΟ για την επόμενη πενταετία είναι κρίσιμο, καθώς θα περιλαμβάνει όλες τις σημαντικές επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού της πυρηνικής αποτροπής, της επέκτασης του στόλου, της παραγωγής F-35 και του εκσυγχρονισμού των χερσαίων δυνάμεων.
Ένα σχέδιο κρίσιμο και για τον κλάδο που συνδέεται άμεσα με αυτές τις επενδύσεις, εκείνον της βιομηχανίας αμυντικών συστημάτων.
Αμυντική πολιτική ανά χώρα
Ο παρακάτω πίνακας δείχνει με μια ματιά τις αμυντικές δαπάνες ανά χώρα για το 2018.
Αν και η ανάπτυξη της βιομηχανίας Α & D -Aerospace and Defense- οδηγείται προς το παρόν σαφέστατα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, πιθανότατα η Κίνα και η Ινδία να πάρουν τα ηνία της ανάπτυξης του τομέα την επόμενη δεκαετία, ενώ σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει και η Ιαπωνία.
Η Μέση Ανατολή αναμένεται επίσης να ξαναμπεί δυναμικά στο παιχνίδι, καθώς έχουν ανακάμψει οι τιμές του πετρελαίου σε σύγκριση με την περίοδο 2015-17, ενώ η Γαλλία και η Γερμανία θα επεκτείνουν αναγκαστικά τις δαπάνες τους κατ'επιταγή των ΗΠΑ.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ένα μεγάλο μερίδιο στην απόδοση του κλάδου, αλλά η πιθανότητα ενός άναρχου Brexit μπορεί να οδηγήσει τις εταιρείες του κλάδου να επανεξετάσουν τις βιομηχανικές τους στρατηγικές.
Τέλος μια σταθερή τάση επανεπένδυσης στην άμυνα εμφανίζει και η Αυστραλία.
Τα νούμερα που προϋπολογίζονται είναι πραγματικά εντυπωσιακά.
ΗΠΑ: Τον Δεκέμβριο ο Ντόναλτ Τραμπ ζήτησε ο προϋπολογισμός Εθνικής Ασφάλειας για το 2020 να φτάσει στα 750 δισ. δολάρια, ήτοι αυξημένος κατά 5%.
Κίνα: Αν και οι στρατιωτικές της δαπάνες προς το ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλότερες από αυτές των Ηνωμένων Πολιτειών, η χώρα είναι δεύτερη σε μέγεθος αμυντικών δαπανών μετά τις ΗΠΑ. Ο προϋπολογισμός άμυνας της Κίνας για το 2018 αυξήθηκε κατά 8,1% ετησίως στα 175 δισ. δολάρια , ενώ η αμυντική δαπάνη της χώρας αναμένεται να αυξηθεί στο προσεχές μέλλον έως και 10%.
Ιαπωνία: Ο αμυντικός προϋπολογισμός της χώρας για το 2018-2019 αυξήθηκε κατά 2,1% στα 47,6 δισ. δολάρια, σημειώνοντας υψηλό ρυθμό αύξησης αλλά παραμένοντας κάτω του 1% του ΑΕΠ.
Ινδία: Ο προϋπολογισμός άμυνας για το 2018-2019 για τη χώρα ανήλθε σε 43,8 δισ.δολάρια, αυξημένος κατά 7,7%. Επιπλέον, το 2025 η Ινδία αναμένεται να καταστεί η τρίτη μεγαλύτερη αεροπορική αγορά.
Γαλλία: Η Γαλλία φαίνεται να είναι αποφασισμένη να αυξήσει πραγματικά τις αμυντικές της δαπάνες και να 'συναντήσει' τον στόχο του ΝΑΤΟ. για αμυντικές δαπάνες ύψους 2% του ΑΕΠ έως το 2025. Ο προϋπολογισμός άμυνας για το 2019 αναμένεται να είναι γύρω στα 42,2 δισ. δολάρια, αυξημένος κατά 5% σε ετήσια βάση, ενώ το υπουργείο Άμυνας στοχεύει να κρατήσει τον ίδιο ρυθμό αύξησης για την περίοδο 2019-2022- αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 2 δισ. ετησίως- ενώ για την περίοδο 2023-2025 θα τις αυξήσει κατά 3,5 δισ. ετησίως. Αθροιστικά λοιπόν η Γαλλία σκοπεύει να ενισχύσει τις αμυντικές της δαπάνες κατά 40% τα επόμενα έξι χρόνια.
Γερμανία: Η χώρα θα αυξήσει δραματικά τον αμυντικό της προϋπολογισμό έναντι να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του στόχου του ΝΑΤΟ. Βάση του τελευταίου προϋπολογισμού απαιτείται αύξηση κατά 45% μόνο για το 2019.
Ηνωμένο Βασίλειο: Ο αμυντικός προϋπολογισμός του Ηνωμένου Βασιλείου ύψους 52 δισ. δολαρίων είναι ήδη πέριξ του 2% του ΑΕΠ. Η πρόσφατη έκθεση της επιτροπής άμυνας συνέστησε την αύξηση του στο 3% του ΑΕΠ- στα 78 δισ. δολάρια- έναντι να ενισχυθούν οι ένοπλες δυνάμεις, ειδικά ο τομέας των υποβρυχίων.
Μέση Ανατολή: Οι γεωπολιτικές εντάσεις υποστηρίζουν τη σταθεροποίηση των επενδύσεων στην άμυνα, παρά την κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους και τη μείωση της έντασης των συγκρούσεων στη Συρία, εξελίξεις που έχουν προς το παρόν οδηγήσει σε επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των αμυντικών δαπανών, ειδικά στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στη Σαουδική Αραβία.
Αυστραλία: Τα τελευταία χρόνια έχει εστιάσει στην ενίσχυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της εν μέσω μιας διαφορετικής πλέον αντίληψης του γεωπολιτικού κινδύνου που προέρχεται από την Κίνα και σε μικρότερο βαθμό από την Ινδονησία. Η Αυστραλία στοχεύει και αυτή σε αμυντικές δαπάνες πέριξ του 2% του ΑΕΠ έως το 2020 ενώ στη συνέχεια στόχος είναι να το υπερβεί.
Οι δυνατοί εκπρόσωποι του κλάδου
Οι εταιρείες του κλάδου είναι πολλές με τα πιο ηχηρά ονόματα να ανήκουν στις ΗΠΑ. Η United technologies Corporation με κεφαλαιοποίηση 106 δισ. δολάρια και μερισματική απόδοση 2,36 %, η πασίγνωστη Lockheed Martin, με κεφαλαιοποίηση 83 δισ. δολάρια και μερισματική απόδοση 2,97% και η Boeing -το 25% των πωλήσεων της αφορούν την άμυνα- με κεφαλαιοποίηση 205-210 δισ. και μερισματική απόδοση περίπου 2,2%, είναι τρεις εμβληματικές εταιρείες του κλάδου, αν και θα πρέπει να δούμε για την τελευταία τις εξελίξεις όσον αφορά τα προβλήματα που εμφανίζει το μοντέλο 737 Max.
Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά ETFs όσον αφορά τα καλάθια αμερικανικών μετοχών A&D είναι το iShares U.S Aerospace & Defense ETF.
Τα φώτα της δημοσιότητας όμως ίσως ανάψουν και για τις Ευρωπαίες εκπροσώπους του κλάδου-οι οποίες μάλιστα έχουν έναν πιο εύπεπτο δείκτη price to book value- ειδικά τώρα που η Γηραιά Ήπειρος θα εναρμονιστεί με τις επιταγές του ΝΑΤΟ.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε τις γαλλικές Airbus, με κεφαλαιοποίηση 89,5 δισ. ευρώ και μερισματική απόδοση 1,43%, την Safran με κεφαλαιοποίηση πέριξ των 51,7 δισ. και μερισματική απόδοση 1,53% και την Thales, με κεφαλαιοποίηση 22,5 δισ. ευρώ και μερισματική απόδοση 1,96%.
Λόγω της κάθετης αύξησης των αμυντικών δαπανών στη Γερμανία έχουν ενδιαφέρον και οι γερμανικές εταιρείες του κλάδου όπως η Rheinmetall -50% του κύκλου εργασιών και των Ebita στην άμυνα-με κεφαλαιοποίηση 4,10 δισ. ευρώ και μέρισμα 2,2% και η MTU Aero Engines με κεφαλαιοποίησε 10 δισ. ευρώ και μερισματική απόδοση 1,46%.
Ένα από τα αντιπροσωπευτικά ETFs των ευρωπαϊκών μετοχών του κλάδου είναι το
Stoxx Europe TMI Aerospace & Defense, το οποίο περιλαμβάνει και την ιταλική Leonardo καθώς και πολλές εκπροσώπους της Μ.Βρετανίας.
Τα ρίσκα
Οι αλλαγές στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες ενδέχεται να διαταράξουν την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού και να αυξήσουν το κόστος για το σύνολο του κλάδου.
Η A & D είναι ο κορυφαίος καθαρός εξαγωγικός κλάδος των ΗΠΑ και δημιουργεί καθαρό εμπορικό πλεόνασμα ύψους 86 δισ. δολαρίων.
Οι νέες όμως πολιτικές του Τραμπ στα τιμολόγια εισαγωγής αλουμινίου και βασικών πρώτων υλών από χάλυβα που εισάγονται από κατασκευαστές A & D για την παραγωγή αεροσκαφών, πυραύλων, ρουκετών, δεξαμενόπλοιων κ.λπ., πιθανόν να αυξήσουν το κόστος παραγωγής και έως εκ τούτου να έχουν επίδραση στην κερδοφορία.
Μια λύση για τις εταιρείες είναι η μετακίνησή τους έναντι να αποφύγουν τα τσουχτερά τιμολόγια για τα προϊόντα που κατασκευάζονται και εξάγονται από την πατρίδα τους. Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα διέκοπτε τις αλυσίδες εφοδιασμού και θα προκαλούσε καθυστέρηση των παραδόσεων.
Ως εκ τούτου, η στήλη πιστεύει ότι οι δραστηριότητες συγχωνεύσεων και εξαγορών στον κλάδο θα είναι ισχυρές, καθώς η πίεση στους προμηθευτές για μείωση του κόστους με ταυτόχρονη αύξηση των ποσοστών παραγωγής θα συνεχιστεί, όσο συνεχίζονται και οι σινοαμερικανικές εμπορικές αψιμαχίες.
Μάλιστα στόχος πολλών επιχειρήσεων του κλάδου είναι ήδη η πλήρης καθετοποίηση, κάτι που σημαίνει ότι το κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων είναι προ των πυλών.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων.
Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
*Η κ. Μαίρη Βενέτη είναι Πιστοποιημένη Διαχειριστής από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 15 Μαρτίου
