Μεγάλη Αλβανία, Μεγάλη Ουγγαρία, Μεγάλη Κροατία: Εικοσιένα χρόνια μετά τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία, σπίθες μεγαλοϊδεατισμών εξακολουθούν να απειλούν την «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης». Ένα γραμματόσημο εδώ, ένας χάρτης εκεί, μια σύλληψη παραπέρα, μια δήλωση, μια απάντηση, μια ειρωνεία, η συζήτηση για ανταλλαγή εδαφών. Εδώ είναι Βαλκάνια! Και εκεί είναι η… ΕΕ.
«Αποδείξαμε ότι στα Βαλκάνια μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον εθνικισμό και να υπερβούμε την εσωστρέφεια με όραμα για το μέλλον», είχε με (ανιστόρητη) βεβαιότητα δηλώσει ο κ. Τσίπρας στις 30 Σεπτεμβρίου 2019, από τα Σκόπια, όπου έλαβε μέρος σε ημερίδα του Economist για τα Δυτικά Βαλκάνια και μετά τη συνάντησή του με τον Ζόραν Ζάεφ.
Προφανώς, δεν έχουν αποδείξει τίποτε – ούτε θα μπορούσαν.
Στην πραγματικότητα μάλιστα, οι εθνικισμοί έχουν βρεθεί πάνω ακόμη και από τις συγγενείς ιδεολογίες των αδελφών κομμάτων.
Θα έχτιζαν τον κόσμο σε οκτώ χρόνια!
Όταν, τον Δεκέμβριο του 2001, ο σοσιαλδημοκράτης Μπόντο Χόμπαχ, το «μυαλό» στο πλευρό του καγκελάριου Σρέντερ, είχε, δύο χρόνια μετά τον διορισμό του, παραιτηθεί από τη θέση του Ευρωπαίου Ειδικού Συντονιστή για το Σύμφωνο Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη, είχε στρέψει τα βέλη κατά της ΕΕ – αποκαλύπτοντας πως… χρειάσθηκαν τέσσερις μήνες για να του εγκρίνουν την αγορά ενός μηχανήματος φαξ!
Το περίφημο Σύμφωνο Σταθερότητας υπήρξε το «πετράδι του στέμματος» της ευρωπαϊκής πολιτικής στα Βαλκάνια, αλλά πολύ νωρίς γνώρισε ένα άδοξο τέλος, το οποίο από τον Χόμπαχ είχε τότε περιγραφεί ως εξής:
«Θα μπορούσατε να διορίσετε Πρόεδρο της Kομισιόν τον Θεό. Αλλά αυτό απλώς θα σήμαινε πως αντί να χρειασθούν έξι ημέρες για τη δημιουργία του κόσμου, θα χρειάζονταν οκτώ χρόνια»!
Είκοσι και περισσότερα χρόνια μετά, τα πράγματα – και μάλιστα εν μέσω κρίσης κορονοϊου - έχουν ως εξής:
Το γραμματόσημο της οργής
Στις 9 Μαΐου, πανευρωπαϊκή Ημέρα της Νίκης κατά του ναζισμού, το Βελιγράδι επιτέθηκε στα Σκόπια, που είχαν την φαεινή ιδέα να εκδώσουν ένα γραμματόσημο ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη στήριξη της κροατικής προεδρίας στην ενταξιακή πορεία της γειτονικής χώρας.
Έλα, όμως, που το γραμματόσημο απεικόνιζε τον χάρτη του κράτους της ναζιστικής μαριονέτας της Κροατίας την περίοδο 1941-1945 και περιλάμβανε εδάφη που σήμερα ανήκουν στη Σερβία, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στο Μαυροβούνιο!
Η Σερβία κατηγόρησε τα Σκόπια για ιστορικό ρεβιζιονισμό και εχθρική προβοκάτσια, τα Σκόπια ζήτησαν συγγνώμη, το γραμματόσημο απεσύρθη, αλλά η υπόθεση έχει βάθος.
Όπως υποστηρίχθηκε, δεν επρόκειτο για ένα «αθώο» λάθος: Στη γειτονική χώρα, τα κρατικά Ταχυδρομεία βρίσκονται παραδοσιακά στα χέρια του αλβανικού κόμματος DUI, καθώς η διοίκηση της εταιρίας έχει παραχωρηθεί σ’ αυτό το κόμμα μετά τη Συμφωνία της Αχρίδας, που ακολούθησε τον εμφύλιο πόλεμο του 2001.
Υποστηρίζεται, δηλαδή, ότι οι Αλβανοί αναζητούν αφορμές για τα υπενθυμίζουν παλαιά σύνορα, προκειμένου να υπενθυμίζουν και τα πολυπόθητα σύνορα της Μεγάλης Αλβανίας.
Μεγάλη Αλβανία μέσω Μεγάλης Κροατίας, δηλαδή!
Και Μεγάλη Αλβανία μέσω… μπάσκετ!
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στις 5 Μαΐου οι ομοσπονδίες μπάσκετ Αλβανίας και Κοσόβου ανακοίνωσαν ότι συζητούν την ένωσή τους και οργανώνουν ένα «πανεθνικό», όπως το ονόμασαν, Κύπελλο – ενημερώνοντας μάλιστα και τη FIBA! Για οικονομικούς, αλλά και για εθνικούς λόγους, όπως είπαν!
Ο αθλητισμός έχει συχνά βρεθεί στο επίκεντρο εθνοτικών διενέξεων στην περιοχή. Στο παρελθόν, η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία Κοσόβου είχε απαγορεύσει αγώνες με σέρβικες ομάδες και είχε κηρύξει ανεπιθύμητο τον «Ερυθρό Αστέρα» ακόμη και σε φιλικά και φιλανθρωπικά ματς. Μάλιστα, οι σέρβικες ομάδες δεν μπορούν να παίξουν ούτε στη σερβική πόλη Γκρατσάνιτσα!
«Κανείς δεν ζήτησε τη γνώμη του»!
Λίγες μέρες αργότερα, βρεθήκαμε μπροστά σε μια πρωτοφανή ανταλλαγή σκληρών εκφράσεων μεταξύ ηγετών. Όταν ο Σκοπιανός πρόεδρος Πενταρόφσκι, σε μια συνέντευξή του, είπε πως ο Σέρβος ομόλογός του Βούτσιτς του είχε ζητήσει, κατά την τελετή ορκωμοσίας να μην αναφερθεί στο Κόσοβο, ο Βούτσιτς αντέδρασε εξαιρετικά επιθετικά:
«Το μόνο που του είπα ήταν να αποφύγει να μιλήσει για το Κόσοβο και τα Μετόχια, αλλά εκείνος μίλησε επειδή ήθελε να κολακέψει την Γερμανία», είπε. Και αμέσως πήρε τη σκυτάλη ο Σέρβος υπουργός Άμυνας Βουλίνσκι που επεφύλαξε ακόμη πιο σκληρή μεταχείριση στον Πενταρόφσκι:
«Αυτά είναι εσωτερικά θέματα της Σερβίας και κανείς δεν ζήτησε τη γνώμη του. Μπορεί απλά να μείνει σιωπηλός στη γλώσσα που ουδείς πλην Σερβίας αναγνωρίζει. Κι’ αν θελήσει να μιλήσει σε άλλες γλώσσες, πάλι σιωπηλός να μείνει, γιατί απλά κανείς δεν ζητά τη γνώμη του»!
Την ίδια ώρα, η Σερβία ζει μια πολύ σκληρή προεκλογική περίοδο. Οι εκλογές είχαν προγραμματιστεί για τις 26 Απριλίου, αλλά μετατέθηκαν λόγω κορονοϊού για τις 21 Ιουνίου – ημέρα που και ο Ζάεφ έχει επιλέξει για την πραγματοποίηση των εκλογών στα Σκόπια, που επίσης έχουν αναβληθεί, με την αντιπολίτευση επίσης να διαφωνεί και να απειλεί με αποχή.
Στη Σερβία, η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Βούτσιτς ότι εκμεταλλεύεται την πανδημία για να προβάλλει τον εαυτό του, τρέχοντας από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και παραδίδοντας ο ίδιος υγειονομικό υλικό – τον έχουν αποκαλέσει… «εξπρές κούριερ Βούτσιτς»! Από την πλευρά του, ο Βούτσιτς δεν χάνει ευκαιρία να καταγγέλλει τους πολιτικούς του αντιπάλους, αν και στις 14 Μαρτίου είχε δηλώσει πως δεν θα ξανααπαντήσει στην κριτική μέχρι να καταπολεμηθεί η νόσος.
Έξω από το κοινοβούλιο βουλευτές κάνουν απεργία πείνας – αντίπαλοι, αλλά και του κόμματος του Βούτσιτς, όλοι με δικά τους αιτήματα – στα μπαλκόνια της καραντίνας χτυπούν κατσαρόλες κατά του Βούτσιτς, ενώ από άλλα μπαλκόνια οι οπαδοί του επιδίδονται σε αντιδιαδηλώσεις με σύνθημα «Τζίλας είσαι κλέφτης». Επιπλέον, η αντιπολίτευση διαμαρτύρεται ότι επί χρόνια έχει αποκλειστεί από τη δημόσια τηλεόραση και ο Βούτσιτς δεν δίστασε να προκαλέσει τους πολιτικούς του αντιπάλους να δώσουν στην μάχη κατά του κορονοϊού 10 με 20 εκ. ευρώ, επειδή «έχουν κατακλέψει τη χώρα»!
Σύγκρουση με τον «άθεο» του Μαυροβουνίου
Την ίδια ώρα, αντιπαράθεση δημιουργήθηκε και με το Μαυροβούνιο, όπου συνελήφθησαν ο Μητροπολίτης Ιωανίκιος του Νίκιτς και επτά ιερείς των ορθοδόξων Σέρβων επειδή τέλεσαν παράνομες λειτουργίες εν μέσω κρίσης κορονοϊού. Ακολούθησαν διαδηλώσεις και πετροπόλεμος, όπου τραυματίστηκαν 22 αστυνομικοί.
Και εδώ υπάρχει εθνοτικό υπόβαθρο, καθώς η Ποντγκόριτσα βρίσκεται σε μόνιμη σύγκρουση με τη σερβική ορθόδοξη Εκκλησία, που είναι η πολυπληθέστερη και θέλει να δημεύσει την περιουσία της. Στη βάση της αντιπαλότητας βρίσκεται το γεγονός ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου ουδέποτε συμφώνησε με τον χωρισμό του Μαυροβουνίου από την Σερβία.
Στο ζήτημα παρενέβησαν ο Σέρβος πρόεδρος και ο Αρχιεπίσκοπος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Ειρηναίος, που ζήτησαν από την Ποντγκόριτσα την απελευθέρωση των ιερέων. Ο κ. Ειρηναίος μάλιστα έδωσε συνέντευξη μετά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο, όπου, ούτε λίγο ούτε πολύ, δήλωσε: «Η κατάσταση για τους ορθόδοξους Σέρβους στο Μαυροβούνιο είναι δυσκολότερη απ' ό,τι ήταν με τους Οθωμανούς ακόμη και από την περίοδο του κομμουνισμού είναι χειρότερα, τότε, τουλάχιστον, αντιμετωπίζονταν με σεβασμό η Εκκλησία»!
Κατήγγειλε επίσης ότι ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου Μίλο Τζουκάνοβιτς προσπαθεί να αφανίσει το σερβικό έθνος και την Εκκλησία του υλοποιώντας το σχέδιο που προσπάθησαν να εφαρμόσουν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κροάτες ναζιστές της οργάνωσης Ουστάσι όταν θέλησαν να δημιουργήσουν σχισματική ορθόδοξη Εκκλησία που θα βρισκόταν υπό τον έλεγχό τους. «Πώς γίνεται ένας αβάπτιστος και άθεος να προσπαθεί να ιδρύσει Εκκλησία;», διερωτήθηκε ο Αρχιεπίσκοπος των Σέρβων ορθοδόξων.
Από την πλευρά του, ο Βούτσιτς δήλωσε ότι η Σερβία δεν θα επιτρέψει τη διάλυση του εθνικού ιστού επειδή κάποιοι πίστεψαν ότι μπορούν να αφομοιώσουν το σερβικό έθνος». Υπενθυμίζοντας παράλληλα ότι οι Σέρβοι αποτελούν το 30% του πληθυσμού στο Μαυροβούνιο, αλλά στερούνται του δικαιώματος να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής κατάστασης στη χώρα τους.
Την ίδια ώρα, ο υπουργός των Εξωτερικών του Μαυροβουνίου κάλεσε τον πρέσβη της Σερβίας για να διαμαρτυρηθεί για σχόλιά του στο facebook κατά της Δημόσιας Τηλεόρασης που παρουσίασε βίντεο με τον Κροάτη εθνικιστή τραγουδιστή Μάρκο Πέρκοβιτς, ο οποίος σε τραγούδι του χρησιμοποιεί ένα σύνθημα της φασιστικής Ουστάζι. Το βίντεο είχε προβληθεί στις 9 Μαΐου, πανευρωπαϊκή ημέρα αφιερωμένη στη νίκη επί του φασισμού και του ναζισμού. Και παρά το γεγονός ότι στους διευθυντές της τηλεόρασης επιβλήθηκε πρόστιμο ίσο προς το 20% του μισθού τους, το Μαυροβούνιο θέλησε να δείξει και με αυτή την αφορμή την δυσφορία του έναντι της Σερβίας.
Και «Μεγάλη Ουγγαρία»!
Στις 7 Μαΐου, οι πρωθυπουργοί της Κροατίας και της Ρουμανίας εξοργίστηκαν μετά από μια ανάρτηση του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπάν, που σκέφθηκε να ευχηθεί στους μαθητές καλή επιτυχία στις εξετάσεις τους με έναν χάρτη της «Μεγάλης Ουγγαρίας»! Πρόκειται για χάρτη της περιόδου πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν το βασίλειο κατείχε μεγάλο μέρος της Κροατίας, της Σερβίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας.
Τα εδάφη αυτά χάθηκαν με τη Συνθήκη του Τριανόν (1920), μετά την κατάρρευση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, οπότε η Τρανσυλβανία (που κατοικείται από πολίτες ουγγρικής καταγωγής), βρέθηκε στη Ρουμανία. Έκτοτε, Ρουμανία και Ουγγαρία βρίσκονται σε συνεχή διένεξη για θέματα μειονοτήτων.
Και μέσα σ΄ όλα η Χάγη, ο Μλάντιτς και οι πρώην ουτσεκάδες!
Στο μεταξύ, τα πάθη αναζωπυρώνονται και με αφορμή τις δίκες που διεξάγονται στο (ξεχασμένο) Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Εκεί αναμένεται να ξεκινήσει τον Ιούνιο η εκδίκαση της έφεσης του Σερβοβόσνιου στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς, ο οποίος έχει σε πρώτοι βαθμό καταδικαστεί σε ισόβια για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα.
Για πολλούς Σέρβους, ο Μλάντιτς παραμένει ήρωας και πολλές διαδηλώσεις οργανώθηκαν σε σερβικές πόλεις εν μέσω κρίσης κορονοϊού.
Από την άλλη πλευρά του λόφου, ένταση επικρατεί και στο Κόσοβο με αφορμή την δίκη, επίσης στη Χάγη, για τα εγκλήματα πολέμου του UCK. Το δικαστήριο συστάθηκε με την σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης του Κοσόβου, κατόπιν πιέσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Πάνω από 150 πρώην ουτσεκάδες έχουν κληθεί ως ύποπτοι και ανάμεσά τους ο Ραμούζ Χαραντινάι, που τον Ιούλιο του 2019 παραιτήθηκε από τον πρωθυπουργικό θώκο όταν του απαγγέλθηκαν κατηγορίες.
Οι Κοσοβάροι θεωρούν ότι δεν θα υπάρξει δίκαιη δίκη και ο πρόεδρος Χασίμ Θάτσι, πρώην ουτσεκάς και αυτός, έχει από τον Δεκέμβριο του 2017 ζητήσει την κατάργηση αυτού του Ειδικού Δικαστηρίου.
Με ανάλογο σκεπτικισμό αντιμετωπίζουν το θέμα και οι Σέρβοι του Κοσόβου, καθώς, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, 800 Σέρβοι δολοφονήθηκαν την περίοδο που η περιοχή τελούσε υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ και πολλοί έχουν απαχθεί και εξαφανιστεί μεταξύ του 1998 και του 2000.
Γενικό συμπέρασμα: Στα Βαλκάνια οι εθνικισμοί και οι αντιπαλότητες ζουν και βασιλεύουν…
Φωτογραφία αρχείου APImages
