Του Παύλου Ελευθεριάδη*
Είναι γνωστό ότι ούτε τα μαθηματικά, αλλά ούτε και τα οικονομικά είναι το ισχυρό χαρτί του Αλέξη Τσίπρα. Οι συλλογισμοί του δεν παύουν όμως να εκπλήσσουν ακόμα και όσους έχουν πλέον εξοικειωθεί με την ιδιότυπη λογική του.
Ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε την εβδομάδα που πέρασε ότι η αφαίρεση 10.000 ιερέων από τους καταλόγους των δημοσίων υπαλλήλων, κατόπιν συμφωνίας με την Εκκλησία της Ελλάδος, θα επιτρέψει τον άμεσο διορισμό άλλων 10.000 δημοσίων υπαλλήλων. Αυτό ισχύει, κατά τον πρωθυπουργό, ενώ οι μισθοί και των πρώτων όσο και των δεύτερων θα συνεχίζουν να καταβάλλονται από το δημόσιο ταμείο. Ο συλλογισμός είναι προφανώς αντιφατικός: πώς συνδέεται η μετονομασία των ιερέων με νέους διορισμούς, αφού δεν συνεπάγεται περιστολή δαπανών;
Ο συλλογισμός παραβιάζει την λογική των δημοσίων οικονομικών, ακολουθεί όμως την κυνική λογική του κ. Τσίπρα. Η πολιτική φιλοσοφία του πρωθυπουργού είναι αυτή του ελληνικού παλαιοκομματισμού, δηλαδή της ιδιοποίησης των δημοσίων πραγμάτων για προσωπικό συμφέρον. Παραδοσιακά, το κόμμα που κερδίζει την εξουσία ιδιοποιείται με όποιους τρόπους μπορεί το δημόσιο ταμείο για να κάνει χάρες σε φιλικούς επιχειρηματίες, να μοιράζει παροχές, συντάξεις και διορισμούς. Αυτή είναι μια πολιτική φιλοσοφία ριζικής ανισότητας, αφού προτιμά το όφελος των λίγων από το όφελος των πολλών.
Ο κ. Τσίπρας – ελπίζοντας να ξεπεράσει τους περιορισμούς της Τρόικας – θέλει να συνεχίσει αυτήν την παράδοση. Όταν ανακοινώνει διορισμούς ο κ. Τσίπρας δεν μιλά εξ' ονόματος της Ελλάδας, που χρειάζεται οικονομικές μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά εξ' ονόματος μόνο της ηγετικής ομάδας, η οποία χρειάζεται ψήφους. Ο πρωθυπουργός δεν λέει, συνεπώς, ότι θα κάνει διορισμούς επειδή πρέπει να ικανοποιήσουμε πραγματικές ανάγκες σε δικαστικούς υπαλλήλους ή δασκάλους, ή σε νέα προγράμματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και γιατί δεν υπάρχει καλύτερος – δηλαδή φτηνότερος - τρόπος να λύσουμε αυτά τα προβλήματα. Δεν λέει και δεν εννοεί αυτό.
Ο κ. Τσίπρας εξήγησε ότι οι διορισμοί θα προκύψουν μόνο από ένα τέχνασμα, που θα επιτρέψει τη μέγιστη ιδιοποίηση. Αφού η Τρόικα έχει επιβάλει στο ελληνικό πολιτικό σύστημα έναν τυπικό κανόνα μιας πρόσληψης για κάθε μια αποχώρηση στο δημόσιο, τότε η μετονομασία των ιερέων ανοίγει τον δρόμο για την παράκαμψή αυτού του τυπικού κανόνα. Αυτό μόνο έχει σημασία. Οι διορισμοί μπορεί να βλάψουν την Ελλάδα αλλά πρέπει να γίνουν ώστε να ωφελήσουν το κόμμα και την κυβέρνηση.
Ο συλλογισμός είναι, συνεπώς, με αυτή την έννοια κυνικά ορθολογικός. Πρώτον, ο κ. Τσίπρας κέρδισε τις εκλογές και άρα τα χρήματα των φορολογουμένων του ανήκουν. Δεν οφείλει, σύμφωνα με την παραδοσιακή πελατειακή λογική, να τα ξοδεύει για το καλό των ίδιων των φορολογουμένων, που προφανώς θεωρούνται ασήμαντοι, αλλά για το καλό των σημαντικών ανθρώπων, δηλαδή των φίλων του, των φιλικών σε αυτόν επιχειρηματιών, και των μελών του κόμματός του.
Βήμα δεύτερον, τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που πήρε η κυβέρνηση μετά την κάλπικη διαπραγμάτευση και την κυβίστηση του 2015, δεν έγιναν ώστε να εξοικονομήσουμε χρήματα για να πληρώσουμε τα χρέη της Ελλάδας, αλλά μόνο για να ικανοποιήσουμε τους Τροϊκανούς και να βγει η τετραετία.
Βήμα τρίτον, οι Τροικανοί – αφού μάλιστα σταμάτησε να συμμετέχει το ΔΝΤ – μάλλον θέλουν και αυτοί να εξαπατηθούν αφού στην ουσία δεν τους ενδιαφέρει να βγει η Ελλάδα από την κρίση αρκεί να μην τους δημιουργεί προβλήματα. Ο πρωθυπουργός ίσως συναισθάνεται ότι οι εταίροι μας δεν ενοχλούνται πια από δημαγωγούς. Ίσως και να τους προτιμούν. Αν οι Έλληνες επιλέγουν λαϊκιστές που βλάπτουν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της Ελλάδας, τότε φταίνε οι ίδιοι οι Έλληνες για την οικονομική τους κατάσταση. Η λύση των δημοσιονομικών μπορεί αν αναβάλλεται επ' άπειρον. Άρα πράγματι η μετονομασία των ιερέων ίσως ανοίξει τον δρόμο σε δέκα χιλιάδες διορισμούς.
Μπορεί συνεπώς ο κ. Τσίπρας να μην έχει καλή σχέση με τα οικονομικά, έχει όμως καλή σχέση με την πελατειακή λογική. Αυτό που στην ουσία μας ανακοίνωσε είναι μια συναλλαγή άμεσης απόδοσης: υπόσχεται διορισμό σε δέκα χιλιάδες πιόνια, που θα τον ψηφίσουν αν τους υποσχεθεί ότι θα τους διορίσει. Πρόκειται για μια κυνική λογική, μια λογική όχι δημοκρατικής ισότητας αλλά υποτέλειας.
Κάποιοι φίλοι στην κεντροαριστερά γράφουν ότι θεωρούν τον Σύριζα μια όμορη πολιτική τους δύναμη. Κάνουν τεράστιο λάθος. Η πολιτική στην σημερινή Ελλάδα, αφορά ένα και μόνο ερώτημα: θα τελειώσει ποτέ η ιδιοτελής διακυβέρνηση της χώρας από τους δημαγωγούς και τις κοινωνικές δυνάμεις που τους στηρίζουν; Θα τελειώσουμε ποτέ με την λογική της υποτέλειας, που βάζει το ιδιωτικό συμφέρον πάνω από το δημόσιο; Ο Σύριζα είναι η τελευταία και πιο ωμή υπεράσπιση της πελατειακής διαφθοράς, αυτή τη φορά στο όνομα του εθνολαϊκισμού και της «ανεξαρτησίας» μας από τους ξένους και τον δήθεν «νεοφιλελευθερισμό» της Ευρώπης.
Αυτό είναι συνεπώς το σημερινό ερώτημα για τον Έλληνα πολίτη. Θα συνεχίσουμε να ανεχόμαστε να κάνουμε το δημόσιο ταμείο ιδιωτική υπόθεση μιας κυβερνώσας παράταξης, που μπορεί να το ξοδεύει όπως ακριβώς θέλει; Ή θα φτιάξουμε επιτέλους θεσμικά αντίβαρα στην ιδιοποίηση της εξουσίας; Είμαστε τελικά δέκα εκατομμύρια πολίτες μιας δημοκρατίας με κανόνες, θεσμούς και λογοδοσία, ή είμαστε δέκα εκατομμύρια πιόνια, ένα άτακτο πλήθος που διαγκωνίζεται για την εύνοια των ισχυρών; Αυτό είναι το απλό ερώτημα που μας θέτει η κυνική λογική του πρωθυπουργού. Όποιος δεν το βλέπει, δεν καταλαβαίνει πόσο χαμηλά έχει φτάσει σήμερα η χώρα.
*Ο κ. Παύλος Ελευθεριάδης είναι καθηγητής δημοσίου δικαίου στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και δικηγόρος στο Λονδίνο.
