Του Γιώργου Αγγελόπουλου*
Με αφορμή την ανησυχία που μοιράστηκα με δυο γονείς συμμαθητών της κόρης μου για το σχολείο στο οποίο είναι διοικητικά σχεδιασμένο να πάνε του χρόνου τα παιδιά μας, λέγαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου αυτού πως η ελληνική εκπαίδευση έχει γιγάντιο έλλειμμα ελευθερίας επιλογών. Οι γονείς δεν μπορούν να επιλέξουν το σχολείο που θα φοιτήσουν τα παιδιά τους παρά μόνο αν ανήκουν σε οικονομικά εύρωστα στρώματα ή έχουν έναν τρόπο να παρακάμψουν το σύστημα δηλώνοντας ψευδή διεύθυνση. Οι υπόλοιποι μένουμε με ένα λόττο στο χέρι και την ελπίδα να τύχει στα παιδιά μας ένα καλό δημόσιο σχολείο.
Το ελληνικό δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης δημιουργήθηκε σε άλλες εποχές, με άλλες ανάγκες. Είναι ένα κλειστό και κεντρικά ελεγχόμενο σύστημα που παράγει λιγότερη εκπαίδευση από όση κοστίζει, ενώ καταφέρνει να δυσαρεστεί όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Μόνοι ευνοημένοι του συστήματος μια υπεράριθμη διοικητική γραφειοκρατία και όσοι διορίστηκαν εκπαιδευτικοί για να εισπράττουν μια αργομισθία κι έχουν να δουν αίθουσα από τον καιρό που ήταν μαθητές οι ίδιοι. Το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί όχημα μιας πολυδάπανης διεκπεραίωσης μεταβαλλόμενων υπουργικών εμμονών και εξυπηρέτησης ατομικών συμφερόντων των παραπάνω ομάδων. Αρνείται να δώσει ελευθερίες γιατί οι ελευθερίες θα ανατρέψουν τη βολή όσων τις δώσουν.
Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τις επιλογές των οικογενειών για το πού θα πάνε σχολείο τα παιδιά τους. Έχει να κάνει με την απουσία ελευθερίας των διευθυντών να διαλέξουν εκπαιδευτικό προσωπικό και στο να δώσουν εκπαιδευτική κατεύθυνση στο σχολείο τους που να το διαφοροποιεί από το δίπλα ή το παραδίπλα με βάση κάποιες ανάγκες, κάποιο στόχο και όχι την τύχη. Χρειάζεται ελευθερία σε επίπεδο σχολικής μονάδας ώστε να προσαρμοστούν οι εκπαιδευτικές προτεραιότητες στις ανάγκες των μαθητών τους.
Χρειάζεται ελευθερία του διδακτικού προσωπικού να εφαρμόσει καινοτομίες, να δοκιμάσει πρακτικές που απορρίπτονται κεντρικά ή δεν μελετώνται καν από τους γραφειοκράτες και τις επιτροπές του υπουργείου. Στα σχολεία υπάρχουν πολλοί δημιουργικοί και ορεξάτοι εκπαιδευτικοί που θέλουν να κάνουν ωραία πράγματα και δεν μπορούν. Δυστυχώς, το Κράτος, τους δένει τα χέρια προκειμένου να μην ξεβολέψει αυτούς που βλέπουν τη δουλειά τους ως δημοσιοϋπαλληλία.
Τέλος, χρειάζεται ελευθερία των σχολικών μονάδων να κάνουν στρατηγικές συνεργασίες και να αναζητούν επιπλέον πόρους που θα βελτιώνουν το εκπαιδευτικό τους έργο. Δεν θα απαγορεύει κανένας στα σχολεία να προσθέσουν σχολικά γεύματα, μεταφορά μαθητών, μελέτη ή άλλες δραστηριότητες με δική τους πρωτοβουλία. Δεν θα απαγορεύει κανένας να δίνονται αυξήσεις ή μπόνους σε καθηγητές επιτυχημένων σχολείων χωρίς καν να επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός.
Φυσικά, όταν οι οικογένειες αποκτήσουν ελευθερίες στην επιλογή των δημόσιων σχολείων, αυτά θα αρχίσουν να ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες των μαθητών παρά στις εμμονές του εκάστοτε υπουργού και της κατεστημένης υπουργικής γραφειοκρατίας. Και, φυσικά, ακόμα και όσοι γονείς είναι τυχεροί, ικανοποιημένοι, δεν θέλουν ή δεν μπορούν να μελετήσουν τις δυνατότητες των άλλων σχολείων, θα στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο που τους υπαγορεύει ο λογαριασμός της ΔΕΗ. Η ελευθερία επιλογής ευνοεί αποδεδειγμένα τους πιο ριγμένους ενός κλειστού συστήματος. Αυτοί είναι που βελτιώνουν το σύστημα για όλους!
Πριν αρχίσει η σχολική χρονιά, παρότι γνωρίζαμε ότι τα οικονομικά μας δεν το επιτρέπουν, επισκεφτήκαμε ένα ιδιωτικό σχολείο που μας είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον. Δεν ήταν από τα «ονομαστά» ελίτ σχολεία αλλά μας έκαναν θετική εντύπωση μερικά από τα χαρακτηριστικά του. Είδαμε ένα μέρος όπου το παιδί μας θα είχε πολλές δυνατότητες να εκπαιδευτεί πολύ καλύτερα έχοντας μια ευρεία γκάμα επιλογών. Στη συνάντηση με το διευθυντή νιώσαμε ένα κόμπο στο λαιμό. Το κόστος των πεντέμισι χιλιάδων ευρώ το χρόνο μας ήταν απαγορευτικό. Αυτό το σχολείο δεν μπορούσαμε να το παρέχουμε στο παιδί.
Όμως το κόστος αυτό ήταν επίπλαστο. Το κράτος ξοδεύει περίπου τρεις χιλιάδες διακόσια ευρώ ανά μαθητή πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αν το κράτος τα έδινε στις οικογένειες με τη μορφή ενός κουπονιού εκπαίδευσης και την ελευθερία να το εξαργυρώσουν σε μια σχολική μονάδα της επιλογής τους, εμείς θα στέλναμε την κόρη μας σε εκείνο το ιδιωτικό σχολείο πληρώνοντας μόνο το επιπλέον κόστος – το οποίο μπορούσαμε να αντέξουμε. Ίσως να μην ψάχναμε καν για ιδιωτικό και να αναζητούσαμε ένα από τα δημόσια που ο ανταγωνισμός θα τα είχε μετατρέψει σε πρότυπα, όπως έχει γίνει στη Σκανδιναβία. Ακόμα κι η κρατική γραφειοκρατία βλέποντας το συγκεκριμένο σχολείο να χάνει μαθητές, ίσως να ανησυχούσε και να έριχνε μια πιο προσεκτική ματιά που θα βελτίωνε και το «υπό διάλυση» σχολείο της γειτονιάς.
Οι απλές λύσεις που δίνουν ελευθερία επιλογών στους πολίτες βελτιώνουν τις κοινωνίες και το επίπεδο ζωής σε αυτές για όλους. Και αν το εκπαιδευτικό μας σύστημα έδινε ελευθερίες στους οικονομικά ασθενέστερους της κοινωνίας, αυτούς που στέλνουμε τα παιδιά μας στο δημόσιο σχολείο, η συζήτηση με τους άλλους γονείς την ώρα του σχολάσματος θα ήταν πολύ πιο φωτεινή. Όπως και το μέλλον των παιδιών μας.
*Ο κ. Γιώργος Αγγελόπουλος είναι μέλος της Μόνιμης Γενικής Συνέλευσης της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
