Του Σταύρου Κωνσταντινίδη*
Ο πρωτόλειος επαρχιωτισμός συνήθως εξιδανικεύει μια έξωθεν αυθεντία και μετά επιχειρεί να την επανεισαγάγει προς κατανάλωση, με θεσμικό κύρος. Είναι αδιάφορο αν η γνώση της αυθεντίας συσχετίζεται κεντρικά με το θέμα, με τη σφαιρική εποπτεία, τη γνώση των τοπικών ιδιομορφιών και τη συνολική θεώρησή του, αρκεί λέξεις-κλειδιά να δημιουργούν έναν ελλειπτικό συνειρμό.
Εξάλλου, το παιχνίδι της νοηματικής διαστρέβλωσης λέξεων είναι ένα προσόν του ΣΥΡΙΖΑ. Κάπως έτσι θεώρησε υπερόπλο επικοινωνιακής σοβαροφάνειας η κυβέρνηση τον Γερμανό καθηγητή Γκόλνταμερ του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ και του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ. Πράγματι εγνωσμένου διεθνούς κύρους ο καθηγητής, αλλά με εξειδίκευση σε ένα μάλλον περιφερειακό υπο-θέμα του κεντρικού ζητήματος.
Το αντικείμενό του είναι η «Οικολογία των πυρκαγιών» δηλαδή η επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής και της ανθρωπογενούς δραστηριότητας στις πυρκαγιές. Το επιστημονικό φόρτε του, δηλαδή, είναι ακριβώς εκείνες οι παράμετροι που κουμπώνουν με τις επιθυμητές αιτιάσεις της κυβέρνησης για την τραγωδία.
Ο κ. Τσίπρας στο τελευταίο επικοινωνιακό σόου στο υπουργείο Εσωτερικών πέταξε για ακόμη φορά την μπάλα στην κερκίδα, αντί να αναλάβει έντιμα την πολιτική ευθύνη του επιχειρησιακού Βατερλό της πυρκαγιάς στο Μάτι. Με τη γνωστή τακτική της αντιμετάθεσης του επίδικου θέματος, επέμεινε στην πρώτιστη και αιτιώδη συσχέτιση των αυθαιρέτων με τις τραγικές συνέπειες της πυρκαγιάς, έπειτα παρουσίασε τη σύσταση νέας δημόσιας υπηρεσίας εκτάκτων αναγκών με ένα παιδαριώδες, οργανογραμματικό flow chart και τέλος ανακοίνωσε πομπωδώς σε εμάς τους «ιθαγενείς» την τοποθέτηση του Γερμανού καθηγητή, ως προέδρου διεθνούς επιστημονικής επιτροπής που θα διαλευκάνει τις παραμέτρους της τραγωδίας.
Ο Γερμανός καθηγητής, όλως τυχαίως, ως βολικός εξαγνιστής των κυβερνητικών ευθυνών, είχε αποφανθεί σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ λίγες μέρες πριν, ότι δεν υπήρχε χρόνος για αντίδραση, ότι το φαινόμενο οφείλεται στην κλιματική αλλαγή και στην αλλαγή χρήσεων γης! Δεν ξέρω αν τους βρήκε ή τον βρήκαν. Αν οι απόψεις ενός άλλου επιστήμονα, του ακαδημαϊκού Ζερεφού, που μίλησε καθαρά για την αμέλεια εκκένωσης του οικισμού, δεν άρεσαν και τόσο, στην περίπτωση του Γερμανού δεν κρατήθηκαν καν τα προσχήματα, να τα πει τουλάχιστον παρατηρώντας ιδίοις όμμασι, από το Μάτι, και όχι από το Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Το επιστημονικό ξέπλυμα, με διεθνές λούστρο προειλημμένων αποφάσεων, είναι μια όψιμη μανιέρα της κυβέρνησης, που παραπέμπει ευθέως είτε σε υπανάπτυκτες χώρες είτε σε πλήρη άγνοια του τρόπου χρήσης της διεθνούς υποστήριξης.
Όσο πιο λίγο γνωρίζεις το διεθνές περιβάλλον, τόσο πιο ενθουσιωδώς πιστεύεις σε εισαγόμενες θεωρήσεις ή λύσεις. Για το θέμα του δημόσιου χρέους θυμόμαστε τον γραφικό Ερίκ Τουσέν να περιφέρεται ως κύμβαλον αλαλάζον της Ζωής Κωνσταντοπούλου στους διαδρόμους της Βουλής, και στην περίπτωση των τηλεοπτικών αδειών να παρουσιάζεται ως έγκριτο κάποιο Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, που με απερίφραστο αντιεπιστημονικό δογματισμό αποφαινόταν για την ανελκυστική χωρητικότητα τεσσάρων και μόνο αδειών στην τηλεοπτική αγορά της χώρας.
Ξαναγυρνώντας στην τραγωδία της φωτιάς στο Μάτι, μερικές τελικές θέσεις, που θεωρούνται αδιαμφισβήτητες για όποιον έχει ελάχιστη εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων και αντιλαμβάνεται πολιτικά τα ζητήματα του περιβάλλοντος και των φυσικών καταστροφών:
1. Η τραγωδία επήλθε γιατί σε μια κλασική πρόβλεψη επικινδυνότητας 4 στην περιοχή, όπως αυτές που υπάρχουν ολόκληρο το καλοκαίρι σε όλη τη χώρα, υπήρξε ολιγωρία πρόληψης και προετοιμασίας, πρωτοφανής αδράνεια τον πρώτο κρίσιμο χρόνο, πλήρης αδυναμία συντονισμού από την πολιτική και φυσική ηγεσία.
2. Είναι χαρακτηριστικό ότι κανείς από τους πολιτικούς και υπηρεσιακούς επικεφαλής δεν βρέθηκαν στον τόπο της κρίσης. Δίστασε να πάει απευθείας από το αεροδρόμιο ο πρωθυπουργός και δεν εμφανίστηκαν ποτέ επιτόπου αρμόδιοι υπουργοί, αρχηγοί και υπαρχηγοί, γραμματείς και η περιφερειάρχης. Η μεταδιαχείριση έγινε αντικείμενο επικοινωνιακής εκμετάλλευσης, και παγιδευμένοι σε αυτό, το ένας λάθος διαδεχόταν το άλλο, δημιουργώντας μια συνολική αποτυχία πολιτικής διαχείρισης, με αδιανόητα χαρακτηριστικά πολιτικού κυνισμού, τεράστια ελλείμματα ενσυναίσθησης, και αδυναμίας συμπαράστασης στον πόνο και τις ανθρώπινες απώλειες.
3. Οι αιτιάσεις της κυβέρνησης, έτσι όπως επιζητεί να νομιμοποιηθούν και από τον Γερμανό καθηγητή, είναι θεωρητικές αιτιοκρατικές ερμηνείες, πρώτον γιατί το υπαρκτό κατά τα άλλα ζήτημα των αυθαιρέτων και της έλλειψης πολεοδομικού σχεδιασμού είναι δευτερεύουσα συντείνουσα αιτία, αλλά όχι πρωτεύουσα, και αιτιώδης παράμετρος και, δεύτερον, γιατί η φωτιά αυτή δεν συσχετίζεται με το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αφορά σταδιακές και μακροχρόνιες διαδικασίες, σε πλανητική και υπερτοπική κλίμακα, οι οποίες δεν έχουν έχουν επέλθει ακόμη και βεβαίως δεν έχουν να κάνουν ούτε με έναν άνεμο 9-10 μποφόρ στην Πεντέλη ούτε με τρεις μέρες καταρρακτώδους βροχής στη Μάνδρα. Ωστόσο, ένας επιστήμονας με αντικείμενο την κλιματική αλλαγή και την ανθρώπινη δραστηριότητα ως αιτίες για την πρόκληση των πυρκαγιών, ξετυλίγει το νήμα της ανάλυσης από αυτό το σημείο. Το 2007 τα ίδια πάνω - κάτω είπε στις πυρκαγιές της Πορτογαλίας (χωρίς να τον πάρουν στα σοβαρά), γιατί απλώς έτσι και μόνο έτσι μπορεί να διαβάζει ένα γεγονός, με τα «γυαλιά» της προσωπικής εξειδίκευσης.
Όπως ακριβώς ένας καθηγητής Στατικών, θα σχολιάσει την αντοχή των κτιρίων με κριτήριο αν η φωτιά εισήλθε ή όχι στο κτίριο, ο δασολόγος θα εστιάσει στον τύπο της φωτιάς, αναγνωρίζοντας πυρκαγιά «κόμης» στη συγκεκριμένη περίπτωση, και ο μετεωρολόγος θα βλέπει υπό το πρίσμα της διεύθυνσης των ανέμων. Είναι άλλη η αποστολή της επιστήμης και άλλη η διαχείριση του εφικτού και της πραγματικότητας, με τα οποία αναμετριέται η πολιτική.
Η πολιτική και επιχειρησιακή διαχείριση απέτυχε παταγωδώς. Ο,τι εμφανίζεται αυτή τη στιγμή ως προσπάθεια αντιπερισπασμού, από τα αυθαίρετα, τον άνεμο, την κλιματική αλλαγή, τις πολεοδομικές παρεκκλίσεις ήταν γνωστά εξ
αρχής και έπρεπε να καθορίζουν τον επιχειρησιακό σχεδιασμό.
* Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης είναι πολιτικός μηχανικός - συγκοινωνιολόγος. Υπήρξε πρώην διοικητής της ΥΠΑ και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων.
**Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 13 Αυγούστου.
