Του Αλέξανδρου Βιλδιρίδη
Η αριστερά έχει ελαττωματικές ιδέες.
Όχι. Η δεξιά έχει ελαττωματικές ιδέες.
Ένας κύκλος…
Το πρόβλημα της ιδεολογίας είναι ταυτόχρονα και ο λόγος που την καθιστά τελεσφόρο πολιτικό εργαλείο: Δημιουργεί οπαδούς? συσπειρώνει αποτελεσματικά πολλούς ανθρώπους γύρω από ένα πλέγμα σχετικά συμβατών ιδεών και εναντίων άλλων ασύμβατων? δημιουργεί αφηγήματα βιώσιμα και εκλέγει τελικά κυβερνήσεις.
Οποιοσδήποτε έχει αναγάγει την ατομική ελευθερία σε απαρέγκλιτη αρχή της πολιτικής του φιλοσοφίας οφείλει να απόσχει από την ιδεολογική ταξινόμηση. Οι δεσμεύσεις με τις οποίες είναι συνυφασμένη η προσχώρηση σε μια ιδεολογική οικογένεια θα τον υποχρεώσουν οπωσδήποτε σε ανήκεστες παρεκκλίσεις από τη βασική του αρχή.
Το συμπέρασμα αυτό δεν είναι δυσπροσπέλαστο? ικανός να το επισκεφτεί είναι ο μέσος νους, προϋπόθεση, όμως, εμμονής στον σεβασμό του αποτελεί η κατοχή ενός διαλεκτικού συντάγματος λίγο πιο σπάνιας υφής. Ζήτημα δεν είναι σε μια διαλεκτική ξιφομαχία, ούτε μπορεί να είναι, η ανάδειξη του συνδρομητή των λιγότερο πλημμελών θέσεων? οι άνθρωποι δεν είναι χρήσιμο να αντιπαρατίθενται μετερχόμενοι αυτή τη νοοτροπία? οι ιδέες τις οποίες υποστηρίζουν πρέπει τελικά να είναι απροαίρετες? να μην αναθέτουν την υπεράσπιση της ακεραιότητάς των σε κανέναν άνθρωπο, θωρακιζόμενες έτσι απέναντι σε παν ενδεχόμενο εξωλογικής συνδρομής? να συστέλλονται και να διαστέλλονται αντιδρώντας αυστηρά σε άλλες ιδέες? να διατελούν ανά πάσα στιγμή εκτεθειμένες και να μην αντιστέκονται στην εφήμερή των φύση.
Μόνο μια διαλεκτική δικονομία παρεκκλίνουσα από αυτή την αρχή μπορεί να συντηρήσει στον δημόσιο διάλογο ιδέες εκδήλως παρωχημένες και να ιδρύει συνθήκες τέτοιες, ώστε οι διατεθειμένοι να τις υποστηρίξουν να μην αισθάνονται τον φόβο γελοιοποίησης, με τον οποίο φυσιολογικά ταυτίζεται η υποστήριξη γελοίων προτάσεων.
Όσοι μετέχουν στην αντιπαράθεση μεταξύ δεξιάς και αριστεράς επιδιώκοντας νικητή, αναλώνονται σε ανούσιες μάχες και είναι καταδικασμένοι να ματαιοπονούν, μολονότι αυτή η διαπίστωση δεν αγγίζει όλους όσοι αδιακρίτως εξαπολύουν επιθέσεις σε αμφότερες, χωρίς να εμφορούνται από κάποια συναισθηματική ή άλλη σύνδεση με κάποια από αυτές.
Πάρα πολλές ιδέες της αριστεράς πάσχουν από θεμελιωδώς πλημμελείς σχεδιασμούς? στα άκρα της η κατάδειξή των παρέλκει ως θεωρητικά πασιφανής? προς το κέντρο της οι αποκλίσεις από το ορθό αφορούν, καίτοι σε περιορισμένο πια βαθμό, μια στρεβλή θεώρηση για τα ατομικά δικαιώματα και τις οικονομικές ελευθερίες.
Πάρα πολλές ιδέες της δεξιάς είναι επίσης αιχμάλωτες μιας θεμελιωδώς ατελούς κράσης? τα άκρα της είναι σιχαμερά, ενώ πολλές από τις μετριοπαθέστερες εκφάνσεις της συγκρούονται μετωπικά με τον φιλελευθερισμό.
Το ζήτημα είναι, λοιπόν, αντιλαμβανόμενο τη λειτουργία του ιδεολογικού μηχανισμού και τους εμφωλεύοντες στη μεταχείρισή του κινδύνους, ένα σύγχρονο πάντα πολιτικό κόμμα να τον χρησιμοποιήσει περιοριζόμενο στα αναγκαία επίπεδα που προϋποθέτει η ανάγκη της συσπείρωσης. Μόνο όταν απαξιωθεί η ιδεολογία πραγματικά θα είμαστε ικανοί, χωρίς να απειλούμαστε από την προοπτική κάποια πρόταση να μας καταστήσει ασυνεπείς, να εξετάσουμε ένα πρόβλημα εστιάζοντας στην πραγματική του λύση? να ομονοήσουμε στα αυτονόητα και να διερευνήσουμε χωρίς καμία υποψία το καινούριο.
