Τους πολέμους ενός κράτους δεν τους αναλαμβάνει ποτέ άλλο κράτος. Αυτή είναι μια μίζερη αλλά συνάμα αληθινή ρεαλιστική διαπίστωση. Ο ρεαλισμός έχει συχνά επικριθεί για το «απαισιόδοξο» των προβλέψεών του, όμως κάθε φορά που η πραγματικότητα επαληθεύει τη διαχρονική υφή των διακρατικών σχέσεων, αντιλαμβανόμαστε πως η αισιοδοξία, η απαισιοδοξία όπως και κάθε άλλο αφήγημα, έχουν στην καλύτερη περίπτωση, μια συμπληρωματική θέση ως προς τον ρεαλισμό.
Η κοσμοθεωρία του ρεαλισμού ασπάζεται το εξής απλό: Τα έθνη - κράτη φροντίζουν για την ασφάλειά τους και για την ευημερία τους. Επιθυμούν να είναι αυτοδύναμα. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι καθόλου σπάνιο το να έρχονται κοντά δύο δυνάμεις και να είναι πραγματικοί σύμμαχοι. Αυτό σημαίνει ότι έχουν τον ίδιο εχθρό και τα ίδια συμφέροντα για τα όσα διακυβεύονται. Εδώ ανήκει και η περίπτωση της ελληνογαλλικής προσέγγισης. Γιατί η Γαλλία είναι η χώρα με την οποία πρέπει να αναπτύξουμε στρατηγική συνεργασία;
Η Γαλλία είναι η ισχυρότερη χώρα της ΕΕ. Κάποιος θα πει πως η Γερμανία είναι πιο ισχυρή όμως πολλές φορές η ισχύς μπορεί να αναγνωσθεί με λανθασμένο τρόπο και αυτό ουσιαστικά, φέρνει και πολλά λάθη στο σχεδιασμό κρατών, ειδικά πάνω στο κομμάτι που ονομάζεται ως «εχθρογνωσία». Η Γαλλία είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ μπορεί να ασκήσει veto για ένα διεθνές ζήτημα. Η Γαλλία δεν είναι μόνο πιο ισχυρή σε συμβατική στρατιωτική ισχύ στην Ευρώπη, έχοντας σημαντική αμυντική βιομηχανία. Είναι και πυρηνική δύναμη, η μοναδική στην ΕΕ μετά το Brexit.
Μπορεί η οικονομία της να είναι δεύτερη στην ΕΕ μετά τη γερμανική, όμως σε όλους τους άλλους συντελεστές ισχύος, η Γαλλία υπερέχει. Ένας συντελεστής ισχύος είναι και η ήπια ισχύς. Η Γαλλία ως πρώην αποικιοκρατική δύναμη προσπαθεί και σήμερα μέσα από τη Γαλλοφωνία και από επενδύσεις, να επανακτήσει το ρόλο της στην Αφρική αλλά και σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Η γαλλική γλώσσα είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη στον κόσμο σύμφωνα με μελέτες και οι άνθρωποι που θα μιλούν Γαλλικά παγκοσμίως θα ξεπεράσουν τα 700 εκατομμύρια το 2050.
Η Γαλλία έχει επίσης πολύ πιο ευνοϊκή γεωγραφική θέση από τη Γερμανία, έχοντας τεράστια ακτογραμμή στον Ατλαντικό Ωκεανό και ταυτόχρονα, στη Μεσόγειο. Παράλληλα είναι χώρα της βορειο-δυτικής Ευρώπης. Στην Αφρική η Γαλλία επενδύει πάρα πολλά. Το French Council of Investors in Africa, απαρτίζεται από εταιρείες όπως η Total, η L'Oreal και η Societe Generale και συνολικά οι 180 γαλλικές εταιρείες που συνθέτουν το Γαλλικό Συμβούλιο Επενδυτών στην Αφρική, έχουν πάνω από 10.000 εγκαταστάσεις στην υποσαχάρια Αφρική. Με άλλα λόγια, ο έλεγχος της Βόρειας Αφρικής από τη Γαλλία είναι απαραίτητος για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα των μεγάλων πλάνων του Παρισιού στη Μαύρη Ήπειρο. Το 2016 οι επενδύσεις της Γαλλίας στην υποσαχάρια Αφρική έφτασαν τα 7.7 δισ. Ευρώ.
Παρόλα αυτά, σε εξαγωγές η Γαλλία καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση εντός ΕΕ στην Αφρική καθώς εξάγει προϊόντα και υπηρεσίες αξίας 5.6 δισ. Ευρώ ενώ η Γερμανία που κατέχει την πρώτη θέση, έχει εξαγωγές αξίας 8.3 δισ. Ευρώ. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει κάθε λόγο να ανησυχεί για τον στρατηγικό του στόχο (αναβίωση του ισχυρού της ρόλου στην Αφρική) από τη γερμανική διείσδυση. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ιταλία η οποία στο κομμάτι της ενέργειας (στη Λιβύη) μάλλον ανταγωνίζεται τα συμφέροντα της Γαλλίας (ΕΝΙ και Τοtal). Ωστόσο, η μεγάλη ανησυχία της Γαλλίας ακούει στο όνομα Κίνα καθώς το Πεκίνο από το 2010 έως το 2015 έδωσε δάνειο ύψους 2.5 δολαρίων στην Ακτή Ελεφαντοστού, ενώ γενικά οι Αφρικανοί φαίνεται να διάκεινται πολύ θετικά στις κινεζικές επενδύσεις (λόγω του οτι δεν είναι από χώρες της Ευρώπης που έχουν αποικιοκρατικό παρελθόν).
Το Παρίσι έχει όμως την πιο ενεργή στρατιωτική συμμετοχή στην Αφρική, διατηρώντας βάσεις σε Κεντρικοαφρικανική Δημοκρατία, Καμερούν, Ακτή Ελεφαντοστού, Τζιμπουτί, Γκαμπόν, Τσαντ, Σενεγάλη, έχοντας έτσι ένα δίκτυο βάσεων από την Ακτή Ελεφαντοστού μέχρι το Κέρας της Αφρικής, στο οποίο εσχάτως, η Τουρκία επιθυμεί να παίξει ρόλο. Στο Τσαντ η Γαλλία διατηρεί βάση η οποία είναι σημαντική για την καταπολέμηση της Αλ Καϊντα. Όσο η Γερμανία έχει ακόμη τον πρώτο λόγο στα οικονομικά της ΕΕ, η Γαλλία είναι υποχρεωμένη να ενισχύσει την παρουσία της στη Μεσόγειο.
Οι προτάσεις της για μια Ευρωμεσογειακή Ένωση ήταν ανέκαθεν αρκετές και ενδεικτικές της περιοχής στην οποία εδράζονται τα γαλλικά ζωτικά συμφέροντα. Η Μεγάλη Βρετανία αποτελεί παρελθόν από την ΕΕ και έτσι είναι σχεδόν απίθανο να μην ασχοληθεί ξανά με τη Μεσόγειο στην οποία ήταν μέχρι και τον Β' ΠΠ η αδιαφιλονίκητη δύναμη. Το Παρίσι δεν επιθυμεί μια βρετανική επάνοδο στα της Μεσογείου ενώ ταυτόχρονα, προσπαθεί να μετριάσει την οικονομική διείσδυση της Γερμανίας στον Ευρωπαϊκό Νότο η οποία υποκαθιστά την όχι σημαντική ναυτική ισχύ της Γερμανίας.
Το Βερολίνο προσπαθούσε πάντα (όπως σε ένα βαθμό και η Ρωσία) να διαφύγει από το γεωγραφικό του πεπρωμένο το οποίο του επιφύλαξε ναι μεν να «κάθεται» πάνω σε τεράστια κοιτάσματα άνθρακα, αλλά από την άλλη, να μην έχει υδρογονάνθρακες και κυρίως, να μην έχει μια ακτογραμμή που να του επιτρέπει να είναι με τους πολύ ισχυρούς όλων των εποχών, που πάντα ήταν, θαλάσσιες δυνάμεις. Η Τουρκία προσφέρει στη Γερμανία όχι μόνο μια μεγάλη αγορά για φτηνές ΞΑΕ και για εξαγωγές προϊόντων εντάσεως κεφαλαίου, αλλά και μια δίοδο για να έχει λόγο στη Μέση Ανατολή.
Μπορεί η αμερικανική ενεργειακή αυτονομία να απήλλαξε την Ουάσινγκτον από τον πονοκέφαλο του ελέγχου της παραγωγής υδρογονανθράκων της Μέσης Ανατολής, αλλά αυτό δεν ισχύει και για τη Γερμανία η οποία αντέδρασε έντονα όταν οι ΗΠΑ υποχρέωσαν τους συμμάχους τους να προβούν σε κυρώσεις έναντι του Ιράν.
Η Τουρκία έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την Γερμανία. Όπως αναφέραμε, η Γερμανία προσπαθεί με οικονομικά μέσα να έχει ρόλο στη Μεσόγειο. Μην ξεχνάμε οτι όλοι οι προϋπολογισμοί του Ευρωπαίκού Νότου, ελέγχονται ουσιαστικά από τη Γερμανία. Το Παρίσι από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να ακολουθήσει το γερμανικό άρμα, ποτέ δεν μπόρεσε. Ακόμη και ο περίφημος γαλλογερμανικός άξονας, ήταν ισχυρός μόνο όσο το Παρίσι πίστευε αυτό που είχε ως εξώφυλλο κάποτε η εφημερίδα Liberation, οτι δηλαδή ''με το Ευρώ η Γερμανία υπέγραψε ξανά Συμφωνία των Βερσαλλιών χωρίς να πέσει ούτε μια τουφεκιά''. Τα πράγματα όμως εξλίχθηκαν πολύ διαφορετικά.
Η Αφρική και η Μεσόγειος αποτελούν για τη Γαλλία στοιχήματα που αλληλένδετα με την πρωτοκαθεδρία που επιθυμεί να επιτύχει στην ΕΕ, παίρνοντας σταδιακά τη θέση της Γερμανίας. Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των γαλλικών επενδύσεων στην Αφρική και για να μειωθεί η καχυποψία λαών όπως της Ρουάντα για τη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν το 2017 ανέφερε πως η Αφρική είναι η κορωνίδα της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής και επιδιώκει την συνεργασία των αφρικανικών χωρών, όχι το πέρασμα σε μια νεο-αποικιακή εποχή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Γαλλία το 2019 τόνωσε την αναπτυξιακή βοήθεια σε Αφρική και σε Ιορδανία η οποία έφτασε τα 20 δις. Ευρώ. Το 2016, οι πρώτες πέντε χώρες που έλαβαν τη μεγαλύτερη αναπτυξιακή βοήθεια από τη Γαλλία, ήταν το Μαρόκο, η Ιορδανία, η Ακτή Ελεφαντοστού, το Καμερούν και η Αίγυπτος. Παράλληλα, το Παρίσι δαπανά χρήματα για να αντιμετωπιστούν οι εξτρεμιστές στο Σουδάν.
Όλα αυτά μας κάνουν να αντιληφθούμε πως η Βόρεια Αφρική και ο Ευρωπαϊκός Νότος, αποτελούν ζωτικό χώρο για την Γαλλία. Ο πρόεδρος Μακρόν έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους με τους οποίους συμφωνεί και η Γερουσία της Γαλλίας. Η προσφυγο-μεταναστευτική κρίση αντιμετωπίζεται από την Γαλλία ως ζήτημα ασφάλειας καθώς είναι ήδη πολύπαθη από τρομοκρατικά χτυπήματα που έχουν γίνει από ισλαμιστές τρομοκράτες. Η Αίγυπτος αποτελεί πολύ σημαντική χώρα για τα γαλλικά συμφέροντα καθώς είναι η γέφυρα μεταξύ δύο πολύ επικίνδυνων περιοχών συγκρούσεων.
Η μια είναι η κρίση της Λιβύης και η άλλη είναι αυτή στο Σουδάν. Η Γαλλία πολεμάει το ριζοσπαστικό Ισλάμ ενώ η Τουρκία επιθυμεί να το χρησιμοποιήσει για να επηρεάζει κράτη όπως η Συρία, η Λιβύη και η Αίγυπτος επιθυμώντας να εγκαθιδρύσει κυβερνήσεις με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Εντός της ΕΕ η Γαλλία έχει επίσης συμπληρωματικά συμφέροντα με την Ελλάδα. Στο Παρίσι γνωρίζουν καλά οτι η γερμανική οικονομική πολιτική έχει ως στόχο να μην επιτρέπει σε άλλες δυνάμεις να έχουν την εξαγωγική δυνατότητα του Βερολίνου. Η πολιτική λιτότητας λίγο έλλειψε να αποσταθεροποιήσει τη Γαλλία (Κίτρινα Γιλέκα) και ο πρόεδρος Μακρόν γρήγορα αντιλήφθηκε οτι χρειάζεται να διαφοροποιηθεί από τη Γερμανία.
Εντός της ΕΕ η Γαλλία είναι σύμμαχος χώρα για την Ελλάδα. Στο θέμα της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, η Γαλλία έχει επίσης δείξει ότι διαφοροποιείται από την γερμανική πολιτική και θεωρεί ότι πρώτα πρέπει οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να αποκτήσουν ευρωπαϊκούς θεσμούς και να σέβονται τις αρχές της καλής γειτονίας και μετά να ενταχθούν. Τέλος, όταν η λογική και η ομαλότητα επιστρέψουν στον Λευκό Οίκο, είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Γαλλίας θα πάρουν την ανιούσα.
Ο λόγος είναι απλός: Η αρχιτεκτονική ασφάλειας που επιθυμούν οι ΗΠΑ στη Μεσόγειο σε συνδυασμό με την μερική αποχώρησή τους από την περιοχή, καθιστούν αναγκαία την συνεργασία της Ουάσινγκτον με μια τοπική δύναμη που έχει κοινά συμφέροντα (καταπολέμηση της τρομοκρατίας σε Βόρεια Αφρική, Μεσόγειο και Ευρύτερη Μέση Ανατολή, μετριασμό του ρόλου της Κίνας στην Αφρική, ενεργειακή διαφοροποίηση και μείωση της εξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες) και κοινούς στρατηγικούς στόχους.
Η φημολογούμενη ρήτρα αμυντικής συνεργασίας μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας ισχυροποιεί τις δύο χώρες τόσο εντός της ΕΕ όσο και εντός του ΝΑΤΟ απέναντι στην Τουρκία και σε όσα πράττει σε Λιβύη, Αιγαίο, Κυπριακή ΑΟΖ και Κρήτη, σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια περίοδο εσωστρέφειας η οποία θα συνεχιστεί με την κορύφωση της πόλωσης στο δρόμο προς τις εκλογές του Νοεμβρίου. Αυτή η ρήτρα αν υπογραφεί, βάζει την Ελλάδα στο κόλπο της Λιβύης μέσω Παρισίων. Η Γαλλία έχει επίσης κάθε λόγο να χρειάζεται την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς θα αποτελέσει το κλειδί για την παγίωση του γαλλικού ρόλου στην Ανατολική Μεσόγειο. Να μη λησμονούμε οτι η Γαλλία (και για λόγους περιορισμού της γερμανικής και βρετανικής επιρροής) έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία και με την Κύπρο.
Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει από τις 16 Δεκεμβρίου 2018 τον Στρατηγικό Διάλογο με τις ΗΠΑ και έτσι οι ελληνογαλλικές σχέσεις τέμνονται και στις σχέσεις των δύο χωρών με τις ΗΠΑ. Θα είχε μεγάλο όφελος για την Ελλάδα να χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατότητες που της παρέχει μια στρατηγική συνεργασία με τη Γαλλία, τόσο εντός της ΕΕ, όσο και στα θέματα της Μεσογείου και την αντιμετώπιση του περιφερειακού ταραξία της περιοχής, της Τουρκίας.
Πιο συγκεκριμένα, Ελλάδα και η Γαλλία συμφωνούν στην ανάσχεση της Τουρκίας που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τον ισλαμικό φονταμενταλισμό στη Μεσόγειο, στον έλεγχο των προσφυγικών ροών και στη σταθεροποίηση της Βόρειας Αφρικής που αποτελεί το ανάχωμα στο χάος που επικρατεί στην υποσαχάρια Αφρική. Τέλος, η Γαλλία και η Ελλάδα επιθυμούν την αύξηση του ενδιαφέροντος της ΕΕ για την Μεσόγειο και την αλλαγή πολιτικής των Βρυξελλών σε ζητήματα που αφορούν την αντικατάσταση των αναποτελεσματικών πολιτικών σε θέματα ανάπτυξης των κρατών-μελών της ΕΕ.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Research Fellow - Hellenic American Leadership Council, (HALC) Ph.D. Cand. (Hellenic-American Relations after the Cold War Era).
