Στο τελευταίο τεύχος του “Δελτίου των Πυρηνικών Επιστημόνων”, το οποίο εκδίδουν αυτοί που κατασκεύασαν το περίφημο “Ρολόι της Αποκάλυψης” (Doomsday Clock) για να μας θυμίζουν ότι η απειλή του πυρηνικού πολέμου είναι ακόμα υπαρκτή, ο ειδικός για θέματα κυβερνοασφάλειας Herbert Lin κάνει ένα σοκαριστικό ισχυρισμό: Τα fake news απειλούν το μέλλον της ανθρωπότητας.
Με δύο λόγια ο Λιν ισχυρίζεται ότι η “διαφθορά του συστήματος ενημέρωσης” επιτείνει τις υπάρχουσες απειλές που προκαλούν τα πυρηνικά όπλα και η κλιματική αλλαγή αλλά επιμένει ότι η κυβερνοπόλεμος των fake news λειτουργεί αυθύπαρκτα πλέον ως εξίσου σοβαρός κίνδυνος.
Ο Λιν κάνει λόγο για μια δυστοπία παγκόσμιας παραπληροφόρησης μέσα στην οποία πυλώνες της σύγχρονης δημοκρατικής αυτορρύθμισης όπως η λογική, η αλήθεια και η πραγματικότητα, θρυμματίζονται και αξίες του Αντιδιαφωτισμού υπονομεύουν τον πολιτισμό παγκοσμίως.
Τι σημαίνει όμως “διαφθορά του συστήματος ενημέρωσης” και “κυβερνοπόλεμος των fake news”;
Τον 21ο αιώνα η ροή της πληροφορίας είναι η ζωογόνος δύναμη της κοινωνίας. Όμως, όπως προειδοποιεί ο Λιν, τα social media χρησιμοποιούνται όλο και πιο πολλά για να διαχέουν ψέματα και ψευδείς ισχυρισμούς μέσα σε αυτή τη ζωογόνο για την κοινωνία ροή της πληροφορίας. Αυτή η νέα προπαγάνδα είναι πολύ πιο ύπουλη δύσκολα ανιχνεύσιμη από τις παραδοσιακές μορφές προπαγάνδας η οποία διασπείρεται κυρίως μέσα από παραδοσιακά κανάλια επικοινωνίας (πχ. Media).
Εάν μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού εκτίθεται συστηματικά κι επί μακρόν σε ψευδή πληροφόρηση τότε θα χάσει την εμπιστοσύνη του στους θεσμούς και τις ζωτικές πληροφορίες που αυτοί παράγουν.
Και οι επισημάνσεις του δεν σταματούν εδώ. Με στοχευμένη παραπληροφόρηση οι πολίτες είναι πιο ευάλωτοι σε κρίσεις που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία (πχ το θέμα των εμβολίων), την παραπληροφόρηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή ακόμα και σε πολέμους. Εμείς εδώ να θυμίσουμε πως λειτούργησε η παραπληροφόρηση κατά τη διάρκεια της κρίσης και ειδικά τα πρώτα χρόνια “της αγανάκτησης”.
Η σκοτεινή πλευρά της ελεύθερης ροής της πληροφορίας
Έχουν περάσει ελάχιστα χρόνια από τότε που πανηγυρίζαμε για την εύκολη πρόσβαση στη πληροφόρηση, με τη δυνατότητα αναζήτησης πληροφοριών κυριολεκτικά στα δάχτυλά μας, για τις δυνατότητες που μας έδωσαν τα smart phones να παράγουμε δικό μας περιεχόμενο και να αποκτήσουμε δικά μας κανάλια ροής της πληροφορίας.
Όμως, όπως μας προειδοποιεί και η αναφορά του Λιν η ελεύθερη ροή της πληροφορίας έχει δημιουργήσει ένα χαοτικό περιβάλλον υπερβολικού θορύβου το οποίο ενισχύει τις γρήγορες, ενστικτώδεις αντιδράσεις καθώς και τα αισθήματα θυμού και φόβου τα οποία γρήγορα υποκαθιστούν τη λογική και την κριτική σκέψη.
Και ποια είναι η λύση;
Σύμφωνα με τον Λιν χρειαζόμαστε νέους τρόπους εντοπισμού κάθε εκστρατείας παραπληροφόρησης, μέτρα που θα επιτρέπουν στους πολίτες-χρήστες του διαδικτύου να διακρινουν τις εκστρατείες παραπληροφόρησης μέσω διαδικτύου και εργαλεία που θα μας επιτρέπουν να διαλύουμε τις επιθέσεις με fake news και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης.
Η δυσκολία
Οι άνθρωποι δεν είμαστε από τη φύση μας κυνηγοί της αλήθειας, δεν είναι η φυσική μας προδιάθεση να αναζητήσουμε τι κρύβεται πίσω από κάθε ισχυρισμό καθώς η κριτική σκέψη που μας βοηθάει να αξιολογούμε κάθε πληροφορία είναι μια δεξιότητα που διδάσκεται. Όλοι μας είμαστε “ένοχοι” κατανάλωσης και διάδοσης ψευδών ειδήσεων μόνο και μόνο γιατί οι πληροφορίες ταίριαζαν σε απόψεις που είχαμε ήδη. Οι άνθρωποι τείνουν να αναζητούν πληροφορίες που ενισχύουν τις προκαταλήψεις τους.
Το να διδάξουμε τους πολίτες να διακρίνουν τα fake news από την αλήθεια είναι αναγκαίο. Το να τους πείσουμε όμως για την ανάγκη να διαχωρίσουν τα facts από τη φαντασία είναι ένα διαφορετικής τάξεως ζήτημα.
