Η κυβέρνηση δια του υπουργού Οικονομικών στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο έθεσε πέντε μεσοπρόθεσμους οικονομικούς στόχους οι οποίοι διασυνδέονται σε σημαντικό βαθμό.
Αν σε κάποιον προκύψει κάποια απόκλιση τίθενται υπό αίρεση όλοι οι υπόλοιποι στόχοι.
Το σχέδιο του υπουργείου Οικονομικών θυμίζει πολύ το ντόμινο. Αν όλα πάνε καλά τότε όλα θα πάνε καλά. Αν όμως κάτι από όλα πάει στραβά τότε όλοι οι στόχοι του ΥΠΟΙΚΟ είναι στον αέρα.
Ο πιο κρίσιμος ίσως στόχος είναι αυτός της επιτάχυνσης του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης. Το ΥΠΟΙΚΟ αναθεώρησε στο 3,6% την εκτίμηση για το 2021 έναντι 4,8% που είχε συμπεριληφθεί στον προϋπολογισμό. Η εκτίμηση του προϋπολογισμού προϋπέθετε έγκαιρο άνοιγμα της αγοράς και έγκαιρη εκταμίευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Έχοντας διανύσει τους τέσσερις πρώτους μήνες του έτους με περιορισμένη λειτουργία της οικονομίας και με τις παρατηρούμενες καθυστερήσεις στην έγκριση του Ταμείου Ανάκαμψης το ΥΠΟΙΚΟ αναθεώρησε προς τα κάτω την εκτίμηση για το 2021. Προβλέπει όμως ανάπτυξη 6,2% για το 2022 και πάνω από 4% για το 2023 και 2024.
Καθοριστικός παράγοντας στις αισιόδοξες εκτιμήσεις του ΥΠΟΙΚΟ για την πορεία της οικονομίας είναι η υπόθεση για σωστή αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και η προώθηση των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών.
Η Τράπεζα της Ελλάδος σε υπολογισμούς της για την συνεισφορά του Ταμείου Ανάκαμψης αποδίδει ένα τρίτο της επιτάχυνσης της οικονομίας στις διαρθρωτικές αλλαγές για τις οποίες όμως δεν υπάρχει κάποιο αναλυτικό σχέδιο από την κυβέρνηση.
Στην πρόσφατη αναβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας από τον αξιολογικό οίκο Standard and Poor’s υπάρχει ρητή αναφορά για το ποιες είναι οι άμεσες ανάγκες σε μεταρρυθμίσεις για να καλυφθεί το επενδυτικό κενό της προηγούμενης δεκαετίας: Επιτάχυνση στην απονομή της δικαιοσύνης, διευκόλυνση στη δημιουργία των επιχειρήσεων μέσω του περιορισμού της γραφειοκρατίας, ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών, ενίσχυση της προστασίας δικαιωμάτων, ψηφιακός μετασχηματισμός κλπ.
Αν δεν προχωρήσουν αυτές οι μεταρρυθμίσεις δύσκολα θα επιτευχθούν οι αισιόδοξοι στόχοι του ΥΠΟΙΚΟ.
Ένας άλλος εξίσου σημαντικός παράγοντας που διασυνδέεται με την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων είναι η συνεισφορά του τραπεζικού τομέα στη χρηματοδότηση της οικονομίας.
Αυτό προϋποθέτει ότι οι τράπεζες θα καταφέρουν στον χρονικό ορίζοντα αναφοράς ότι όχι μόνο θα μειώσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε μονοψήφιο ποσοστό μέχρι το 2022 - ένας από τους πέντε στόχους - αλλά ότι θα έχουν αντιμετωπίσει και το πρόβλημα της ποιότητας των κεφαλαίων τους.
Για το πρώτο η κυβέρνηση στηρίζεται στην αποτελεσματικότητα της επέκτασης του σχήματος τιτλοποίησης μη εξυπηρετούμενων δανείων που είναι γνωστό ως Ηρακλής. Έχει απορρίψει την πρόταση της ΤτΕ για τη δημιουργία μιας «κακής» τράπεζας διότι όπως δήλωσε πρόσφατα κυβερνητικό στέλεχος είναι υψηλού δημοσιονομικού κόστους.
Αυτή η άποψη στηρίζεται στην υπόθεση ότι δεν θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις από την κατάπτωση των εγγυήσεων που δίνει το ελληνικό δημόσιο για τις τιτλοποιήσεις.
Αν όμως υπάρξουν τότε θα υπάρξει σοβαρή δημοσιονομική επιβάρυνση. Αυτή θα δημιουργήσει προβλήματα στον στόχο του ΥΠΟΙΚΟ για πέρασμα σε πρωτογενή πλεονάσματα το 2023 και συγκράτηση του δημόσιου χρέους αλλά και στο στόχο για επίτευξη της επενδυτικής βαθμίδας στο πρώτο εξάμηνο του 2022.
Ο αξιολογικός οίκος FITCH σε αναφορά του επεσήμανε ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας έχει ξεπεράσει το 200% του ΑΕΠ και αν η Ελλάδα δεν καταφέρει να πάρει μέτρα για την μείωση του, αυτό θα οδηγήσει σε μεταβολή της προοπτικής ή σε αρνητική αναθεώρηση των προοπτικών της χώρας και εν τέλει υποβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας.
Επομένως, η απόφαση της κυβέρνησης να απορρίψει το σχέδιο της ΤτΕ είναι μια επιλογή υψηλού ρίσκου που στηρίζεται σε πολύ αισιόδοξες εκτιμήσεις για το κόστος από τις καταπτώσεις εγγυήσεων.
Η απόφαση της να αρκεστεί στον Ηρακλή και την επέκταση του θα μπορούσε να θέσει σε διακινδύνευση το σύνολο των πέντε στόχων, μεταξύ των οποίων είναι και η έξοδος από το καθεστώς προληπτικής εποπτείας το 2022.
Αλλά ακόμη και αν ο Ηρακλής αντιμετωπίσει το πρόβλημα τόσο των υφιστάμενων κόκκινων δανείων όσο και αυτών που θα προκύψουν από την κρίση πανδημίας θα παραμένει άλυτο το πρόβλημα της ποιότητας των κεφαλαίων των τραπεζών και επομένως της δυνατότητας τους να συνεισφέρουν στην επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης.
Στο σχεδιασμό με τους στόχους του ΥΠΟΙΚΟ υποκρύπτεται μια υπεραισιόδοξη εκτίμηση για τις συνέπειες της κρίσης πανδημίας στη βιωσιμότητα των πολύ μικρών επιχειρήσεων. Όπως και στη δυνατότητα να επιτευχθεί στο προσεχές διάστημα όχι απλά μείωση της ανεργίας αλλά και αύξηση του ποσοστού απασχόλησης.
Όλες οι έρευνες που αφορούν τις πολύ μικρές επιχειρήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πολλές θα υποχρεωθούν να κλείσουν με ότι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση, τα φορολογικά και ασφαλιστικά έσοδα. Επιπρόσθετα στους πέντε στόχους δεν περιλαμβάνεται κάποιος στόχος για τους κοινωνικούς δείκτες όταν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί βλέπουν ότι η κρίση πανδημίας οδήγησε σε επιδείνωση τους.
Ίσως, αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι στην κυβέρνηση υιοθετούν την άποψη της θεωρίας της με μηχανικό τρόπο διάχυσης προς τα κάτω και προς όλους των ωφελειών της ανάπτυξης. Θεωρία που έχει διαψευστεί στην πράξη την τελευταία εικοσαετία.
Τέλος, δεν υπάρχει πρόβλεψη και σχεδιασμός για τη διαχείριση των κινδύνων μετάβασης από το πολύ υποβοηθητικό περιβάλλον που δημιούργησαν με τις αποφάσεις τους, η ΕΕ για αναστολή των κανόνων δημοσιονομικής πολιτικής και η ΕΚΤ για αγορά ελληνικών ομολόγων και τη χορήγηση φθηνής ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες.
Πώς θα επηρεάσουν την οικονομία και ειδικότερα το κόστος χρηματοδότησης της η μετάβαση στους νέους δημοσιονομικούς κανόνες και η ανάκληση των αποφάσεων της ΕΚΤ αν στο μεταξύ η Ελλάδα δεν έχει ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα;
Τι θα συμβεί αν επαναληφθεί, όπως και το 2008-2009, μια έξοδος κεφαλαίων από τις χώρες του νότου που έχουν μεγάλο χρέος; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά θα καθορίσει αν τελικά όλα θα πάνε καλά ή αν η απόκλιση σε κάποιον από τους στόχους θα συμπαρασύρει - όπως στο ντόμινο - μακριά και τους υπόλοιπους.
* Ο Φίλιππος Σαχινίδης είναι Πρώην Υπουργός Οικονομικών
