Αν η Βρετανία πάει σε εκλογές, και η Μέι τις χάσει, να περιμένουμε νέο δημοψήφισμα για το Brexit, τονίζει στο liberal.gr ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής του Παντείου, Κώστας Λάβδας, στον απόηχο της εντεινόμενης σεναριολογίας ότι η βρετανίδα Πρωθυπουργός θα προσφύγει στις κάλπες.
Χαρακτηρίζει δύσκολη την προσπάθεια που ξεκινά από σήμερα η Μέι, να ξαναφέρει με επιτυχία στη Βουλή νέα πρόταση πριν τις 12 Απριλίου οπότε και εκπνέει η ημερομηνία για το Brexit, και εκτιμά ότι εφόσον η χώρα οδηγηθεί σε εκλογές, θα είναι πιθανότατα το Εργατικό Κόμμα που θα αναγκαστεί να διαχειριστεί την κρίση.
"Εάν φτάσουμε σε αυτό το σημείο, παρ'' όλη τη γενικότερη αντιευρωπαϊκή κατεύθυνση του Κόρμπιν, το πιο πιθανό επόμενο βήμα θα είναι ένα νέο δημοψήφισμα", σημειώνει ο κ. Λάβδας, επικαλούμενος τις ενδείξεις από τις έρευνες κοινής γνώμης που δείχνουν μεταστροφή σε πολλές περιοχές.
Χαρακτηρίζει ως βασικό υπεύθυνο για το αδιέξοδο, παρά τα λάθη της στη διαχείριση, όχι τη Μέι, αλλά τον Ντέιβιντ Κάμερον, και την "επιπόλαιη απόφασή του για δημοψήφισμα με την μικροπολιτική στόχευση της εξουδετέρωσης των ευρωσκεπτικιστών στο κόμμα του".
Και επαναλαμβάνει ότι μια έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα σήμαινε την ιστορική διατάραξη των ισορροπιών εντός της κοινότητας, χαρακτηρίζοντας κοντόφθαλμη την άποψη ότι το Brexit ενισχύει τη συνοχή της, αφού βλέπει αυτό να έχει επιπτώσεις -ντόμινο, δηλαδή την ευκολότερη ανάδειξη αιτημάτων για δημοψηφίσματα παραμονής ή αποχώρησης και σε άλλες χώρες.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Μετά και την τρίτη απόρριψη από το Κοινοβούλιο της συμφωνίας για το Brexit, η Μέι εξετάζει να την ξαναφέρει άμεσα για 4η και τελευταία φορά στη Βουλή, και αν και πάλι δεν συγκεντρώσει την απαραίτητη πλειοψηφία, τότε προσανατολίζεται στη διενέργεια πρόωρων εκλογών. Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί έως τις 12 Απριλίου, νέα ημερομηνία του Brexit; Βρίσκεται πιο κοντά παρά ποτέ το σενάριο των εκλογών;
Το Brexit είναι μια κακή επιλογή που επιπλέον έτυχε κακής διαχείρισης. Είναι πλέον πιθανό μέχρι τις 12 Απριλίου, ουσιαστικά όμως μέχρι τις 10 Απριλίου οπότε θα πραγματοποιηθεί Έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ για το Brexit, να ζητήσει το Λονδίνο νέα παράταση της διαδικασίας του άρθρου 50.
Σε κάθε περίπτωση, από τις δοκιμαστικές ψηφοφορίες την 1η Απριλίου (και πιθανόν εκ νέου την 3η Απριλίου) που σκοπό έχουν να διερευνήσουν τυχόν πλειοψηφίες σε εναλλακτικά σενάρια μελλοντικών σχέσεων, θα εξαρτηθεί η τακτική της Πρωθυπουργού. Όχι μόνο το κόμμα της αλλά και το υπουργικό συμβούλιο εμφανίζεται διχασμένο, οπότε η απόφαση για μια τελική προσπάθεια να ξαναφέρει τη συμφωνία στο Κοινοβούλιο για απόφαση πριν τις 12 Απριλίου θα είναι δύσκολη.
Το σενάριο των εκλογών, σε συνδυασμό με νέα παράταση, θα σημάνει πιθανότατα ότι το Εργατικό Κόμμα θα αναγκαστεί να διαχειριστεί την κρίση. Υπόψη ότι η πρωθυπουργός θα χρειαστεί πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κοινοβούλιο για να πάει πάλι σε εκλογές.
Εάν φτάσουμε σε αυτό το σημείο, παρόλη τη γενικά αντιευρωπαϊκή κατεύθυνση του Κόρμπυν, το πιο πιθανό επόμενο βήμα θα είναι ένα νέο δημοψήφισμα.
Μόλις προχθές ο Tom Watson, αντιπρόεδρος των Εργατικών, συντάχθηκε με την πρόταση της Margaret Beckett και συμβούλευσε δημόσια το κόμμα του να πάρει επίσημα θέση υπέρ ενός νέου δημοψηφίσματος το οποίο θα θέσει τις τελικές προτάσεις για τους όρους της εξόδου στην κρίση των Βρετανών. Ώστε βάσει αυτών των συγκεκριμένων προτάσεων να αποφασίσουν εάν επιθυμούν να παραμείνει ή να φύγει η Βρετανία από την Ένωση.
- Είναι εντελώς απίθανο να αποφευχθεί τελικά το Brexit ;
Το Brexit αποτυπώνει τη διχαστική και οριακά πλειοψηφική έκφραση προτίμησης του Ιουνίου 2016 για αποδέσμευση από την ΕΕ. Η επιπόλαιη απόφαση του Κάμερον για δημοψήφισμα ελήφθη με την μικροπολιτική στόχευση της εξουδετέρωσης των ευρωσκεπτικιστών στο κόμμα του. Με συμμετοχή 72,2%, υπέρ της εξόδου (Leave) ψήφισε το 51,9%.
Το δημοψήφισμα ανέδειξε δυο κρίσιμες διαιρετικές τομές, περιφερειακή και ηλικιακή. Αγγλία (με τη σημαντική εξαίρεση του Λονδίνου) και Ουαλία στήριξαν Leave, ενώ Σκωτία και Βόρεια Ιρλανδία ψήφισανRemain. Στις ηλικίες 18-24 το Remain έφτασε το 75% ενώ στους άνω των 65 έπιασε μόλις
Θυμίζω ότι το 1975, σχεδόν δυο χρόνια μετά την ένταξη, η Βρετανία είχε εγκρίνει με δημοψήφισμα την παραμονή στην τότε ΕΚ και μάλιστα με την μεγάλη πλειοψηφία του 67,2%.
Με δεδομένο ότι το Brexit δεν αποτελεί έκφραση μεγάλης πλειοψηφίας ενώ και η εμπειρία της διαπραγμάτευσης των όρων εξόδου αποδείχτηκε προβληματική, υπήρξαν σημαντικές πρωτοβουλίες που μάζεψαν εκατομμύρια υπογραφές και κινητοποίησαν εκατομμύρια πολίτες υπέρ ενός νέου δημοψηφίσματος.
Άλλωστε οι ενδείξεις από τις έρευνες κοινής γνώμης είναι ότι υπάρχει μεταστροφή σε πολλές περιοχές. Οπότε ένα νέο δημοψήφισμα εξακολουθεί να είναι πιθανό βάσει του σεναρίου των εκλογών που αναφέραμε πιο πάνω, αλλά ακόμη και μετά μια ενδεχόμενη ψήφιση των όρων της εξόδου, η οποία μπορεί να μην ολοκληρωθεί.
- Το σκηνικό πάντως είναι χαοτικό, ενώ αυξάνεται η κριτική από τα διεθνή μέσα που παρομοιάζουν την εικόνα στο βρετανικό Κοινοβούλιο "με εκείνη ενός παιδιού τριών χρονών όταν δεν θέλει να φάει τη σούπα του"…
Η παράδοση της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας στη Βρετανία είναι πολύ ειδική και πολύ ισχυρή. Η απόκλιση από αυτή την παράδοση με το δημοψήφισμα σε συνδυασμό με την επιρροή των tabloids και την αποφυγή των περισσότερων πολιτικών να πάρουν σαφή και αντικειμενική θέση όχι μόνο για τα προβλήματα αλλά και για τα θετικά της ΕΕ άφησαν ένα κενό πληροφόρησης και διαβούλευσης.
Η διαφωνία για τα υπέρ και τα κατά της ΕΕ διαπερνά και τα δυο μεγάλα κόμματα. Η αβεβαιότητα αυτή τη στιγμή οφείλεται κυρίως στον φόβο της εξόδου χωρίς συμφωνία (12 Απριλίου) που είναι το χειρότερο σενάριο για τη βρετανική οικονομία αλλά και για την ΕΕ.
- Σχολιάστε μας τη στάση της Μέι. Την κατηγορούν ότι έχασε τις ευκαιρίες να δημιουργήσει μια ευρεία συναίνεση, και ότι κανείς πλέον δεν μπορεί να πάρει στα σοβαρά μία Πρωθυπουργό, η οποία απειλεί όχι να παραιτηθεί, αλλά να παραμείνει- και παρά ταύτα χάνει…
Η Μέι υπήρξε διακριτικά υπέρ της παραμονής πριν το δημοψήφισμα, οπότε στη συνέχεια κλήθηκε να διαχειριστεί μια πολιτική στην οποία δεν πίστευε.
Τα βασικά οικονομετρικά σενάρια δείχνουν ότι το status quo είναι προτιμότερο για τη βρετανική οικονομία από κάθε εναλλακτική μελλοντική σχέση.
Η Μέι έκανε αρχικά ως Πρωθυπουργός την ορθή επιλογή να τοποθετήσει επικεφαλής των διαπραγματεύσεων στελέχη όπως ο Boris Johnson που ήταν κατεξοχήν υπέρ της εξόδου.
Και όμως οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία οδηγούνταν επί μήνες σε κατεύθυνση απαράδεκτη γι αυτούς. Όχι μόνο το σύνορο Ιρλανδίας – Βόρειας Ιρλανδίας αλλά και το μεταβατικό καθεστώς και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και άλλα ζητήματα παρέμεναν σημεία τριβής.
Εφόσον λοιπόν οι Brexiters δεν τα κατάφεραν, είναι δύσκολο – παρά τα λάθη της στη διαχείριση – να ενώσουμε τις φωνές μας με τα tabloids από τη Βρετανία μέχρι τη Γερμανία και να πούμε ότι «φταίει η Μέι». Το αδιέξοδο έχει ονοματεπώνυμο: Ντέιβιντ Κάμερον.
- Τελικά μήπως το Λονδίνο δεν έχει αντιληφθεί τον τρόπο που λειτουργεί η ΕΕ ; Το ρωτώ γιατί ενώ οι Βρυξέλλες παρουσιάστηκαν απέναντι στους Βρετανούς ως ομοιογενής και άρτια προετοιμασμένος μηχανισμός, το Λονδίνο από την πλευρά του υποτίμησε την ισχύ της Κομισιόν...
Η υποτίμηση του «αντιπάλου», εν προκειμένω φυσικά η λέξη εντός εισαγωγικών, μπορεί να είναι συνέπεια κακής πληροφόρησης, διαστρεβλωτικής ερμηνείας των δεδομένων ή και αλαζονείας. Θυμίζω ότι μια από τις πιο εμβληματικές στρατιωτικές ήττες της αποικιακής περιόδου υπήρξε η συντριβή του πανίσχυρου βρετανικού στρατού από τους Ζουλού στην περίφημη μάχη της Isandhlwana το 1879.
Η αλαζονική αυτοπεποίθηση του στρατηγού λόρδου Chelmsford σε συνδυασμό με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις του για έναν κατώτερο εχθρό οδήγησαν τις δυνάμεις του σε μια ήττα που εξέπληξε τους πάντες.
Σήμερα παρατηρούμε έναν εκρηκτικό συνδυασμό: Υποτίμηση των εταίρων και της Επιτροπής, παραμέληση μακροπρόθεσμα της αντικειμενικής πληροφόρησης της κοινής γνώμης στο εσωτερικό, κενά ηγετικών φυσιογνωμιών και εμφανής πολυαρχία στους Συντηρητικούς, ύπαρξη στην ηγεσία των Εργατικών της ομάδας Κόρμπυν που ουσιαστικά παραμένει αντι-ευρωπαϊκή στην παλιά γραμμή Τόνυ Μπεν που αναστήθηκε.
- Πόσες ομοιότητες έχουν όλα τα παραπάνω με τα όσα πίστευε ότι θα πετύχει η ελληνική κυβέρνηση απέναντι στην Ευρώπη το πρώτο εξάμηνο του 2015;
Υπάρχουν ορισμένες επιφανειακές ομοιότητες, όπως η κακή εκτίμηση της αντίδρασης της ΕΕ. Οι διαφορές είναι όμως τεράστιες ενώ και τα μεγέθη δεν είναι συγκρίσιμα.
Στην περίπτωση της Ελλάδας είχαμε ένα προσχηματικό δημοψήφισμα με εξόχως προβληματικές διαδικαστικές πτυχές και με μια επιπόλαιη «διαπραγματευτική» διάσταση έναντι της ΕΕ. Η οποία εγκαταλείφθηκε με πρωτοφανή ελαφρότητα και με απόλυτη περιφρόνηση του αποτελέσματος του προσχηματικού δημοψηφίσματος.
Στην περίπτωση της Βρετανίας, το δημοψήφισμα (που άλλωστε είχε σαφές διακύβευμα) δεν επελέγη ως διαπραγματευτικό εργαλείο απέναντι στην ΕΕ. Το αποτέλεσμα έγινε σεβαστό και η κυβέρνηση του Λονδίνου γνωστοποίησε, όπως προβλέπεται, την πρόθεσή της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την ενεργοποίηση του άρθρου 50. Μεσοπρόθεσμα, εάν η έξοδος ολοκληρωθεί, η Βρετανία θα σταθεί στα πόδια της σχετικά σύντομα.
Η σπουδαία αυτή χώρα με την τεράστια εμπορική, οικονομική, πολιτική και στρατιωτική παράδοση θα ζημιωθεί αλλά δεν θα γονατίσει. Ενώ και η ΕΕ θα ζημιωθεί από πολλές πλευρές: εσωτερικές ισορροπίες ισχύος, στρατιωτική ικανότητα και αμυντική θωράκιση, συρροή και επεξεργασία πληροφοριών, οικονομία, φιλελεύθερη κουλτούρα.
Μια έξοδος της Βρετανίας θα σήμαινε την ιστορική διατάραξη των ισορροπιών εντός της Ένωσης (επίδραση ισορροπίας ισχύος) αλλά και την ευκολότερη ανάδειξη αιτημάτων για δημοψηφίσματα παραμονής ή αποχώρησης και σε άλλες χώρες, ανάλογα με τις εκεί πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις (επίδραση ντόμινο).
Στην πραγματικότητα, υπάρχει ισχυρή ευρωπαϊκή – αντιευρωπαϊκή διαιρετική τομή σε πολλές χώρες. Το γεγονός ότι διαπερνά τη Βρετανία με τέτοια ένταση οφείλεται εν μέρει στην επιλογή του δημοψηφίσματος.
Η Βρετανία χρειάζεται την Ευρώπη αλλά και η Ευρώπη χρειάζεται τη Βρετανία. Η άποψη ότι το Brexit ενισχύει τη συνοχή της ΕΕ των 27 είναι κοντόφθαλμη και απλοϊκή. Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι ο συνδυασμός τουBrexit και των ευρωεκλογών σημαίνει ότι η Ευρώπη, αυτή τη φορά, βρίσκεται πράγματι σε σταυροδρόμι.
* Ο Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Σπούδασε και εργάστηκε στην Ελλάδα, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Βιβλία και άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα γερμανικά.
