Του Τριαντάφυλλου Καρατράντου*
Η βεβήλωση ενός νεκρού (του Έκτορα) δεν συγχωρέθηκε ούτε στον σπουδαιότερο ήρωα του αρχαίου κόσμου, στον Αχιλλέα. Ο ανθρώπινος πολιτισμός άλλωστε έχει δομηθεί σε σημαντικό βαθμό πάνω στην ηθική δέσμευση της απόδοσης τιμών και του σεβασμού των νεκρών. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και στη θρησκευτική παράδοση, η οποία αποδίδει στον νεκρό τη συγχώρεση των αμαρτιών. Ο νεκρός λοιπόν έχει τα χαρακτηριστικά του ιερού, είναι ένα πολιτισμικό ταμπού στενά συνδεδεμένο και με τη νεωτερικότητα που δεν πρέπει να σπάσει.
Μία κατηγορία ειδικού συμβολισμού είναι τα θύματα πολέμων, φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, αλλά και τρομοκρατικών επιθέσεων. Τα κράτη και οι κοινωνίες έχουν υποχρέωση να τιμούν αυτά τα θύματα, όχι μόνο από ηθικής πλευράς, αλλά γιατί η απόδοση τιμής συνιστά αναγνώριση και επομένως συμβάλλει στην ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας. Στην Ελλάδα δυστυχώς η σχέση μας με τα θύματα της τρομοκρατίας είναι διαχρονικά προβληματική. Δεν υπάρχει ίσως πιο χαρακτηριστική απόδειξη από τη συλλογική αποδοχή μιας κάποιας «υπευθυνότητας» σε όλα τα θύματα της «17Ν» πλην του Θάνου Αξαρλιάν.
Στην εποχή των μνημονίων πήγαμε ένα βήμα παραπέρα. Τα θύματα χωρίστηκαν σε καλούς και κακούς και συνδέθηκαν άμεσα με την εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ακόμη και τραγικά ναυάγια στα ανοιχτά της θάλασσας και εκτός χωρικών υδάτων της Ελλάδας αποδόθηκαν από πολιτικούς στο «θανατηφόρο» μνημόνιο. Κάθε πράξη αυτοκτονίας, όποια και αν ήταν τα κίνητρα αυτής, παρουσιάστηκε προπαγανδιστικά ως άμεσο αποτέλεσμα του μνημονίου. Η φαιδρότερη όμως στιγμή αυτής της πολιτικής και κοινωνικής μεθόδευσης ήταν η ανέγερση μνημείου για τους υποτιθέμενους νεκρούς της ΕΡΤ.
Στον αντίποδα τέθηκαν τα θύματα της άλλης πλευράς, μία ακόμη κατασκευή του αντιμνημονιακού μετώπου. Οι άνθρωποι που κάηκαν στη «Μarfin», οι αστυνομικοί και οι δημοσιογράφοι που σκοτώθηκαν από τρομοκρατικές επιθέσεις και τα δύο μέλη της Χρυσής Αυγής που σκοτώθηκαν βίαια ήταν κακά θύματα. Η πολιτική βία, ο εξτρεμισμός και η τρομοκρατία έφτασαν ακόμη και να δικαιολογηθούν ανοιχτά σε αυτές τις περιπτώσεις. Αν κάποιος μπορούσε να περιμένει μία τέτοια αντίδραση σε περιπτώσεις όπως αυτές που προαναφέρθηκαν, δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα φτάναμε στο σημείο οι 89 νεκροί από την πυρκαγιά στο Μάτι να θεωρηθούν επίσημα «θολούρα» ή «μαύρισμα» της κρατικής εικόνας. Από τη μη απόδοση τιμών στα θύματα μέχρι την άμεση βεβήλωση της μνήμης τους υπάρχει μία μακρά διαδρομή που δυστυχώς κάποια τη διάβηκαν πολύ γρήγορα. Το κράτος που προσβάλλει του νεκρούς του δεν έχει καμία σχέση με τη νεωτερικότητα, αλλά ούτε όμως και με την εποχή του ανθρώπινου πολιτισμού.
* Ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι διεθνολόγος.
**Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 7 Αυγούστου.
