Του Μηνά Αναλυτή*
Όλοι μας αγοράζουμε αγαθά και υπηρεσίες από μια αγορά που λειτουργεί βάσει κανόνων, τους οποίους κάποτε τους αντιλαμβανόμαστε και κάποτε όχι, χωρίς αυτό όμως να αποτελεί εμπόδιο για την τελική μας επιλογή.
Σε όλη αυτή τη διαδικασία σημαντικό ρόλο παίζουν οι τιμές. Συγκρίνοντάς τες, για ομοειδή προϊόντα ή υπηρεσίες, και βασιζόμενοι στον ατομικό μας προϋπολογισμό και στην υποκειμενική εκτίμηση σχετικά με την ικανοποίηση που αντλούμε από τη χρήση τους, αποφασίζουμε τελικά να επιλέξουμε κάποια από αυτά και να αποκλείσουμε τα υπόλοιπα.
Όλα έχουν τιμή. Άλλοτε φανερή και άλλοτε κρυφή, όπως για παράδειγμα η τιμή της παιδείας ή της περίθαλψης, που όπως εσφαλμένα νομίζουν ορισμένοι, παρέχονται δωρεάν από κάποιο μαγικό χέρι. Το μόνο χέρι στην περίπτωση αυτή είναι το επιδέξιο χέρι του κράτους, που μέσω των φόρων που επιβάλλει στρεβλώνει την πραγματικότητα. Στην περίπτωση αυτή, η υψηλή φορολόγηση υποκρύπτει τις υψηλότατες τιμές που καταβάλουμε για να απολαύσουμε «δωρεάν» αυτές τις υπηρεσίες, τη στιγμή κατά την οποίαν οι ίδιες υπηρεσίες μπορούν να προσφερθούν ανταγωνιστικά κι από την αγορά.
Ας έρθουμε τώρα στο εξής ερώτημα, που μπορεί να ακούγεται παράδοξο.
Έχει τιμή η ανθρώπινη ζωή; Και βέβαια έχει, αρκεί να αναλογιστούμε τα τροχαία ατυχήματα. Αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν χάσει τη ζωή τους, θα είχαν συνεισφέρει και αυτοί στον εθνικό πλούτο.
Η τιμή της ανθρώπινης ζωής, όσο «ωμό» κι αν ακούγεται, θα πρέπει να συνεκτιμάται όταν πρόκειται να ληφθούν αποφάσεις επενδυτικού χαρακτήρα. Να μετακινηθούν δηλαδή παραγωγικοί πόροι από άλλες χρήσεις με στόχο τη διάσωση ανθρώπινων ζωών.
Άρα, η τιμή της ανθρώπινης ζωής θα πρέπει να υπολογιστεί με τρόπο επιστημονικά τεκμηριωμένο ώστε να μπορούμε στη συνέχεια να μιλήσουμε για πρόληψη.
Στις σύγχρονες οικονομίες της αγοράς, ο ρόλος των τιμών είναι διττός.
Οι τιμές προσδιορίζουν το ύψος της αμοιβής, που ζητά ο πωλητής από τον αγοραστή όταν του πουλά συγκεκριμένα αγαθά ή υπηρεσίες. Έτσι, το επίπεδο των τιμών επιδρά ευθέως στην οικονομική κατάσταση του πωλητή και συγχρόνως στο διαθέσιμο εισόδημα που κατέχει ο αγοραστής για να πραγματοποιήσει τις υπόλοιπες αγορές που επιθυμεί. Ο ρόλος αυτός των τιμών καλείται εισοδηματικός.
Οι τιμές διαδραματίζουν επίσης ένα ρόλο οικονομικό. Κατευθύνουν την προσφορά, δηλαδή τους παραγωγούς, στη διαδικασία εφαρμογής εναλλακτικών τεχνολογιών αλλά και παραγωγικών διαδικασιών για να κερδίσουν μερίδιο της αγοράς μέσω του ανταγωνισμού.
Τα οικονομικά αποτελέσματα των τιμών είναι έμμεσα, διαχέονται και σε γενικές γραμμές δρουν με υστέρηση. Αντιθέτως, τα εισοδηματικά είναι άμεσα και ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη. Υπόκεινται εύκολα σε χειραγώγηση, για λόγους δημαγωγίας, έτσι ώστε να φαίνεται ότι η τιμή είναι «δίκαιη», έννοια η οποία αναπτύχθηκε από τους θεολόγους του 13ου αιώνα, και που δυστυχώς ακόμα και σήμερα ορισμένοι προβάλλουν με σθένος. Όχι φυσικά για λόγους μεταφυσικούς, αλλά για λόγους χειραγώγησης μιας κοινής γνώμης, η οποία δυσκολεύεται να συλλάβει την πολυπλοκότητα του θέματος.
Πρόσφατο παράδειγμα, στα καθ' ημάς, ο θόρυβος που δημιουργήθηκε από την εύστοχη τοποθέτηση του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Μπάμπη Παπαδημητρίου, για την τιμή του νερού. Όπου είδαμε ότι τα αντανακλαστικά ορισμένων ενεργοποιήθηκαν μόνον στο άκουσμα μιας διαφορετικής τιμολόγησης, που περιορίζει τη σπατάλη.
Οι τιμές, λοιπόν, αποτελούν μια πολύ σημαντική μεταβλητή για να αφήσουμε τη διαχείρισή τους σε πολιτικούς, οι οποίοι -όπως φάνηκε- αρέσκονται να τις επηρεάζουν για λόγους άμεσων και πρόσκαιρων ωφελειών, αδιαφορώντας για την ουσία.
* Ο Μηνάς Αναλυτής είναι οικονομολόγος Ph.D., Πανεπιστήμιο Poitiers Γαλλίας
