Του Αλέξανδρου Σκούρα
Αυτές τις μέρες, με αφορμή τη δολοφονία μιας νέας γυναίκας, ακούσαμε για μια ακόμη φορά ένα δήθεν επιχείρημα που, όπως το έφερε η τύχη, είχε ακουστεί κατά κόρον και δέκα χρόνια πριν για τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου: «Τι δουλειά είχε να είναι εκεί;»
Μολονότι πρέπει να αναγνωρίσουμε εδώ πως πολλοί απ' όσοι αντανακλαστικά το λένε αυτό δεν κάνουν το επόμενο - και άθλιο - βήμα να πουν “τα 'θελε και τα 'παθε”, η στάση αυτή θελητά ή αθέλητα υπονομεύει τον πυρήνα της ατομικής μας ελευθερίας.
Προφανώς και ένας 15χρονος μαθητής θα πρέπει να μπορεί με ασφάλεια να επισκέπτεται όποιον δημόσιο χώρο επιθυμεί. Προφανώς και μια γυναίκα θα πρέπει να μπορεί να αισθάνεται ασφαλής έναντι του οποιουδήποτε θεωρεί εγκληματικά πως έχει κάποια θεμιτή αξίωση επί του σώματός της. Αυτά είναι και πρέπει να θεωρούνται αδιαπραγμάτευτα συστατικά της ατομικής ελευθερίας όλων μας στο πλαίσιο μιας σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Κανείς - ούτε το κράτος, ούτε η κυρίαρχη στην κοινωνία άποψη, ούτε η γειτονιά, ούτε η οποιαδήποτε δυναμική μειονότητα - δεν νομιμοποιείται να έχει λόγο στο τι κάνει και πού πάει ο καθένας μας, από την στιγμή βεβαίως που με τις δράσεις μας δεν παραβιάζουμε τις ατομικές ελευθερίες άλλων.
Ομολογουμένως το “τι δουλειά είχε εκεί;” είναι επέκταση του “αν πρόσεχε λίγο περισσότερο, αν είχε αναγνωρίσει εγκαίρως τον κίνδυνο, τώρα θα ζούσε”. Είναι τις περισσότερες φορές ένας αναστεναγμός θλίψης αντί για γκριμάτσα χαιρεκακίας. Όμως υπαίτιος, φταίχτης, ένοχος δεν είναι ποτέ το θύμα. Και μολονότι όλοι μας θέλουμε τα παιδιά μας να προσέχουν τις κακοτοπιές, θα είναι λάθος να τους εμφυσήσουμε το μήνυμα ότι η προσοχή αυτή εξαλείφει το χρέος να αγωνιζόμαστε για την εξάλειψη των κινδύνων που μπορούμε να εξαλείψουμε αλλάζοντας τις κυρίαρχες συμπεριφορές και τις ριζωμένες αντιλήψεις. Και πολύ περισσότερο λάθος είναι να εμφυσήσουμε στα παιδιά μας την ιδέα ότι θα πρέπει να ντρέπονται, ή να αισθάνονται ενοχές όταν ασκούν τις ατομικές τους ελευθερίες.
Θα μου πείτε: Πόσο εύκολο είναι να αλλάξουν οι νοοτροπίες; Θα σας φέρω ένα παράδειγμα. Πριν από όχι πάρα πολλά χρόνια, σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ το να χρειάζεται να κουβαλάς ανά πάσα στιγμή μαζί σου κάποιο έγγραφο που θα πιστοποιεί την ταυτότητά σου θεωρούταν κάτι το αδιανόητο. Τόσο ισχυρή ήταν η αρχή της ελευθερίας, που η εξακρίβωση στοιχείων θεωρούταν απαράδεκτη για έναν ελεύθερο πολίτη. Σήμερα, ακόμη και στα προπύργια της ελευθερίας η θεώρηση αυτή βάλλεται: ολοένα και περισσότεροι πιστεύουν πως οφείλουμε να αποδεικνύουμε ποιοι είμαστε στις αρχές ακόμη και αν δεν συντρέχει κανένας αποχρών προς τούτο λόγος. Όπως επίσης, ολοένα και περισσότεροι πιστεύουν πώς είναι θεμιτοί και επιθυμητοί οι περιορισμοί της ελευθερίας μας με αντάλλαγμα λίγο περισσότερη ασφάλεια.
Με άλλα λόγια, η τυραννική νοοτροπία του “τι ήθελε εκεί;” κερδίζει έδαφος. Όμως τα πράγματα ούτε ήταν πάντα έτσι, ούτε χρειάζεται να είναι έτσι. Και τα επιχειρήματά μας ως προς το γιατί τα πράγματα δεν πρέπει να είναι έτσι είναι όχι απλώς ισχυρά, αλλά ακλόνητα. Είναι στο χέρι μας λοιπόν αυτή την τυραννία να την πολεμήσουμε - από τις απλές και καθημερινές της εκφάνσεις, μέχρι τα μεγάλα σχέδια ελέγχου που κάποιοι απεργάζονται “για το δικό μας καλό”.
