Το μήνυμα ότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα, ότι η αντιμετώπιση της Ελλάδας προς την Τουρκία πρέπει να περιλαμβάνει τόσο την ενεργοποίηση κάθε διπλωματικού μέσου, όσο και την στρατιωτική αποτροπή εφόσον αυτή χρειασθεί, στέλνει μέσω του liberal.gr, ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής του Παντείου Κώστας Λάβδας.
Και δεν αποκλείει κλιμάκωση ακόμη και μέσα στο καλοκαίρι, παρ' ότι όπως λέει, αυτό είναι σε βάρος του τουρισμού και για τις δύο πλευρές, ενώ υπάρχει και το ζήτημα των αδειοδοτικών διαδικασιών που απαιτούνται για την χορήγηση αδειών στα οικόπεδα όπου η Τουρκία επιθυμεί να κάνει έρευνες στα όρια των έξι ναυτικών μιλίων.
Ερωτηθείς τι θα συμβεί αν αποτύχουν τα διπλωματικά μέσα και τι μπορεί να κάνει σε άμεσο επίπεδο μόνη της η Ελλάδα, η απάντησή του είναι ότι “θα χρειαστεί εμπλοκή στρατιωτικών μέσων κάποιου τύπου.Το θέμα είναι σε ποια συγκυρία και υπό ποιες προϋποθέσεις φτάνουμε εκεί.”
Δεν αποκλείει να υπάρξει πρώτα κλιμάκωση στο Αιγαίο ή και τον Έβρο και μετά στις περιοχές νότια της Κρήτης, ούτε και το σενάριο η Άγκυρα να επιχειρήσει να ανοίξει πολλά μέτωπα ταυτόχρονα. “Παρά την αναμφισβήτητη επιτυχία μας στον Έβρο, δεν έχουμε ακόμη βιώσει μαζικά κύματα από τη Συρία”, όπως σημειώνει με νόημα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Όλα δείχνουν ότι η θέση της Τουρκίας να προχωρήσει σε έρευνες στα όρια των έξι ναυτικών μιλίων είναι δεδομένη και αρκετοί θεωρούν ότι το πιθανότερο σημείο να δούμε σεισμογραφικά είναι προς το Καστελόριζο παρά προς την Κρήτη. Ποια η γνώμη σας;
Το καθεστώς Ερντογάν διαβλέπει στη συγκυρία ένα παράθυρο ευκαιρίας για απόκτηση πλεονεκτημάτων, λόγω της προεκλογικής περιόδου και της γενικότερης κατάστασης στις ΗΠΑ του Τραμπ αλλά και της αδυναμίας της ΕΕ. Η κλιμάκωση ενδέχεται πράγματι να υπάρξει στο Αιγαίο ή και τον Έβρο πριν τις περιοχές νότια της Κρήτης. Όμως σε στρατηγικό επίπεδο το Λιβυκό έχει ιδιαίτερη σημασία. Η γνώριμη αλλά αυθαίρετη τουρκική άποψη ότι τα νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα απέκτησε με το Μνημόνιο Τουρκίας- Τρίπολης μια απτή, πρακτική διάσταση. Όχι νόμιμη, αλλά υπαρκτή.
- Χρονικά, πότε τοποθετείτε τις πρώτες σεισμογραφικές έρευνες σε κάποιο από τα 24 οικόπεδα τα οποία διεκδικεί η Άγκυρα; Μέσα στο καλοκαίρι ή λόγω τουρισμού, όπως και του χρόνου που απαιτούν οι αδειοδοτικές διαδικασίες, προς το φθινόπωρο;
Μόλις χθες, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας της Τουρκίας συμπεριέλαβε στις δηλώσεις του μετά τη συνεδρίασή του την επισήμανση ότι η χώρα θα υπερασπιστεί «χωρίς συμβιβασμό» τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ως προς το χρονικό ζήτημα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη δυο διακριτές διαστάσεις. Αφενός υπάρχουν οι αδειοδοτικές διαδικασίες στην Τουρκία με το δικό τους χρονικό ορίζοντα ο οποίος μας πηγαίνει στα τέλη του καλοκαιριού, μετά δηλαδή την παρέλευση 90 ημερών από τη δημοσίευση του αιτήματος στην εφημερίδα της κυβέρνησης. Χωρίς βέβαια να μπορούμε να είμαστε και ως προς αυτό σίγουροι για το ενδεχόμενο αλλαγής ή συντόμευσης του χρόνου εάν το καθεστώς το θελήσει.
Αφετέρου υπάρχει το γνωστό από χρόνια ζήτημα της άμβλυνσης της έντασης το καλοκαίρι προς όφελος των εσόδων από τον τουρισμό και από τις δυο πλευρές. Εάν η Τουρκία θεωρήσει ότι δεν έχει η ίδια να περιμένει πολλά από την τουριστική περίοδο, είναι πιθανό να κλιμακώσει ακόμη και μέσα στο καλοκαίρι. Δεν θα είναι η πρώτη φορά και, επιπλέον, θα ταιριάζει με το υπόδειγμα σαφέστατης τουρκικής κλιμάκωσης που διαπιστώνουμε την τελευταία περίοδο. Από αυτή την άποψη, δεδομένου και του χρονικού ορίζοντα των αδειοδοτικών διαδικασιών για το Λιβυκό, η κλιμάκωση ενδέχεται να υπάρξει στο Αιγαίο ή και τον Έβρο πριν τις περιοχές νότια της Κρήτης.
- Η κυβέρνηση έχει κάνει σαφές ότι η Ελλάδα δεν θα επιτρέψει παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Σε διπλωματικό επομένως επίπεδο τι “όπλα” διαθέτει η χώρα;
Διαθέτει και σε μεγάλο βαθμό τα χρησιμοποιεί ήδη, στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ αλλά και με τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η Τουρκία διεκδικεί ζωτικό χώρο και το πράττει με τρόπο απροκάλυπτο. Αυτό θα έπρεπε να είναι πια σαφές ακόμη και στον πλέον αφελή παρατηρητή. Δεν πρόκειται για συνήθεις διαφορές τεχνικού επίπεδου μεταξύ γειτόνων. Η Τουρκία θα εξακολουθήσει να επιχειρεί να ισορροπήσει μεταξύ Δύσης και Ανατολής και παράλληλα να προβάλλει τον ρόλο της ως περιφερειακή μουσουλμανική δύναμη με ηγεμονικές τάσεις στο σουνιτικό κόσμο, ενισχύοντας παράλληλα την ετοιμότητα στο εσωτερικό εθνικιστικό μέτωπο. Δηλώσεις όπως αυτές του Ύπατου Εκπρόσωπου της ΕΕ Χοσέπ Μπορέλ είναι σημαντικές, αλλά δεν θα σταματήσουν την Τουρκία εάν αποφασίσει να περάσει στο επόμενο στάδιο. Ούτε η Ουάσιγκτον φαίνεται αυτή τη στιγμή να δείχνει την ετοιμότητα να το κάνει.
Θεωρώ μάλιστα ότι η Άγκυρα ενδέχεται πράγματι να επιθυμεί μια εμπλοκή στα ελληνοτουρκικά ώστε να τη συμπεριλάβει στο ευρύτερο πεδίο διαπραγμάτευσης με τη Δύση. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι δεν ανησυχεί ιδιαίτερα για τις πιθανότητες κακής εξέλιξης για την ίδια από μια τέτοια εμπλοκή, κάτι που ενδέχεται να αποδειχθεί λανθασμένο. Όμως το πρόβλημα παραμένει και δεν είναι τόσο η σύγκρουση αυτή καθ’ εαυτή όσο το ενδεχόμενο να συρθούμε εκεί τη χρονική στιγμή που εξυπηρετεί την Άγκυρα.
- Σε κάθε ωστόσο περίπτωση, χωρίς εμπλοκή πολεμικών πλοίων υπάρχουν τρόποι για να σταματήσει η Ελλάδα τις τουρκικές κινήσεις;
Eάν με ρωτάτε ανεξαρτήτως των όσων είπαμε πιο πάνω τι μπορεί να κάνει σε άμεσο επίπεδο μόνη της η Ελλάδα, η απάντησή μου είναι σαφής. Θα χρειαστεί εμπλοκή στρατιωτικών μέσων κάποιου τύπου. Το θέμα είναι σε ποια συγκυρία και υπό ποιες προϋποθέσεις φτάνουμε εκεί.
- Μήπως η Τουρκία επιλέξει να κάνει αυτό που συχνά έχει ειπωθεί, δηλαδή να ανοίξει παράλληλα πολλά μέτωπα μαζί; Εν προκειμένω ταυτόχρονα με τις έρευνες σε κάποιο από τα 24 οικόπεδα, επιλέξει να εργαλειοποιήσει ξανά και το προσφυγικό με μια εκ νέου προσπάθεια εισβολής στον Εβρο ή αύξηση των ροών προς τα νησιά;
Παρά την αναμφισβήτητη επιτυχία μας στον Έβρο, δεν έχουμε ακόμη βιώσει μαζικά κύματα από τη Συρία. Επίσης, είναι σαφές ότι κάποια στιγμή πιθανότατα μετά το τρίμηνο, η Άγκυρα θα προχωρήσει σε έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα των έξι μιλίων, αλλά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Σε περιοχές τις οποίες επιχειρεί να οικειοποιηθεί με το Μνημόνιο Τουρκίας-Τρίπολης. Ενώ και οι υπερπτήσεις αφορούν πια και ελληνικά εδάφη, αφορούν μεγάλα νησιά. Οπότε τα επιμέρους είναι πολλά και σημαντικά, εκείνο όμως που πρέπει να είναι σαφές είναι ότι συνθέτουν μια μεγάλη εικόνα, την εικόνα της δομικής απειλής από την γείτονα. Η άρνηση της πραγματικότητας, το «denial» ως ψυχολογικός αμυντικός μηχανισμός μπορεί να είναι κατανοητός ως φαινόμενο αλλά δεν αποτελεί βάση αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής.
Εν κατακλείδι, η Τουρκία αναζητά ρόλο ως μουσουλμανική ηγεμονική παρουσία στην περιοχή και στο σουνιτικό κόσμο πέρα από αυτή. Όπως αναλυτικότατα έχω εξηγήσει από χρόνια, η ελληνική αντιμετώπιση της Τουρκίας οφείλει να έχει διττό χαρακτήρα. Αφενός ισχυρή στρατιωτική αποτροπή και εγκατάλειψη κινήσεων που υποδηλώνουν ότι η ειρήνη παραμένει πρώτη προτεραιότητα για την Ελλάδα, κάτι που δυστυχώς η απέναντι πλευρά εισπράττει ως υποχωρητικότητα. Αφετέρου μια νέα συζήτηση με την ΕΕ για τη διαμόρφωση με τη συμβολή και της Αθήνας ενός μελλοντικού εταιρικού καθεστώτος ΕΕ-Τουρκίας που θα μας βγάλει από το επικίνδυνο αδιέξοδο της δήθεν ενταξιακής πορείας.
Το μαστίγιο πρέπει να είναι άτεγκτο και σαφές, χωρίς αναπαραγωγή σεναρίων περί Χάγης και ενδείξεις υποχωρητικότητας. Το ίδιο και το καρότο που οφείλει να προσφέρει σε εκείνη την μερίδα της τουρκικής ελίτ που ενδιαφέρεται, μια προοπτική ειδικής σχέσης, πέρα από το κυνήγι χρηματοδοτήσεων από την Άγκυρα όταν τις χρειάζεται και τις ατελέσφορες δικές μας πιέσεις για κυρώσεις που ελάχιστα αποδίδουν.
