Μετά την σύλληψή του, στις 26 Ιουνίου 1953 κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου της Ε.Σ.Σ.Δ., στην οποία συμμετείχε ως υπουργός Εσωτερικών, ο κάποτε πανίσχυρος Νο 2 άνθρωπος του σταλινικού καθεστώτος, φυλακίστηκε και ανακρίθηκε από τον τότε Γενικό Εισαγγελέα της Ε.Σ.Σ.Δ. Ρουντένκο.
Οι σελίδες των πρακτικών αυτών των ανακρίσεων, αποτελούν πολύτιμη ιστορική μαρτυρία, για την κατανόηση μίας ολόκληρης, αιματοβαμμένης εποχής.
Η σύλληψη του Μπέρια και η εκτέλεσή του λίγο καιρό αργότερα, ήταν τα τελευταία γεγονότα με τα οποία έκλεισε η εποχή αυτή. Έκτοτε, όσα κομματικά στελέχη έπεφταν σε δυσμένεια, δεν φυλακίζονταν, ούτε εκτελούνταν, μα έβγαιναν σε τιμητική σύνταξη και πέθαιναν ήρεμα στο κρεβάτι τους. Ήταν μία πλευρά του νέου «κοινωνικού συμβολαίου» που καθιέρωσε ο Νικήτας Χρουστσόφ.
* * *
Πρακτικό ανάκρισης Λ. Π. Μπέρια από 8 Ιουλίου 1953
Άκρως απόρρητο
9 Ιουλίου 1953
Νο 11/ccов
Γενικός Εισαγγελέας της Ένωσης Σ.Σ.Δ.
Μόσχα, οδός Πούσκινσκαγια, 15/α
Προς τον σύντροφο Μάλενκοφ Γ. Μ.
Σας καταθέτω το πρώτο πρακτικό ανάκρισης του κρατούμενου Μπέρια Λ. Π.
Συνημμένα: 6 φύλλα.
Ρουντένκο
Πρακτικό ανάκρισης
1953, 8 Ιουλίου, ο Γενικός Εισαγγελέας της Ένωσης Σ.Σ.Δ. Ρουντένκο ανέκρινε τον κρατούμενο Μπέρια Λ. Π., ο ο οποίος κατέθεσε:
Μπέρια Λαβρέντι Πάβλοβιτς
Γεννηθείς το 1899, στο χωριό Μερασούλι, της επαρχίας Σουχούμσκι της Σ.Σ.Δ. της Γεωργίας.
Ερώτηση: Έχετε συλληφθεί με την κατηγορία της αντισοβιετικής, συνωμοτικής δράσης κατά του κόμματος και του σοβιετικού κράτους. Έχετε σκοπό να μιλήσετε στην ανάκριση για την εγκληματική σας δράση;
Απάντηση: Αυτό το απορρίπτω κατηγορηματικά.
Ερώτηση: Θα διευκρινίσουμε ορισμένα στοιχεία της δράσης σας κατά το παρελθόν.
Γιατί τον Ιούνιο του 1917, στην περίοδο του σκληρού αγώνα των Μπολσεβίκων στο Μπακού, κατά της ντόπιας και ξένης αντεπανάστασης, εθελοντικώς πήγατε να εργαστείτε ως ασκούμενος τεχνικός στον υδροτεχνικό οργανισμό του στρατού και φεύγετε στο μέτωπο της Ρουμανίας;
Απάντηση: Πράγματι, τον Ιούνιο ή κάποιον άλλο μήνα του 1917 εθελοντικά πήγε ως ασκούμενος τεχνικός στον υδροτεχνικό οργανισμό του στρατού μαζί με τον Τσεκρίζεφ, ο οποίος σπούδαζε μαζί μου στην τεχνική σχολή του Μπακού. Δεν σκέφτηκα ποτέ γιατί δεν έμεινα στο Μπακού για να λάβω μέρος στην παράνομη δουλειά.
Ερώτηση: Πότε επιστρέψατε στο Μπακού;
Απάντηση: Επέστρεψα το 1917, τον Οκτώβριο και συνέχισα τις σπουδές μου στην τεχνική σχολή.
Ερώτηση: Με τι ασχοληθήκατε στο Μπακού κατά την διάρκεια της κατοχής από τους Τούρκους;
Απάντηση: Συνέχισα τις σπουδές μου, ανήκα στον πυρήνα αυτής της σχολής και εκτελούσε μικρές αποστολές που μου ανέθεταν.
Ερώτηση: Στην αυτοβιογραφία σας, την οποία γράψατε στις 22 Οκτωβρίου 1923, αναφέρετε: «Το φθινόπωρο του 1919 εκ μέρους του κόμματος «Γκουμέτ» αναλαμβάνω υπηρεσία στην αντικατασκοπία». Είναι ακριβές αυτό;
Απάντηση: Ναι, είναι ακριβές.
Ερώτηση: Απαντήστε, εξ ονόματος τίνος λάβατε την εντολή να μπείτε στην αντικατασκοπία;
Απάντηση: Την αποστολή μου ανέθεσε ένας εκ των ηγετών του «Γκουμέτ», ο Μιρζανταούντ Γκουσείνοφ. Η αντικατασκοπία αυτή ήταν της κυβέρνησης των Μουσαβάτ και αποτελείτο από αριστερά στοιχεία των κομμουνιστών και των Μουσαβάτ και στις αρχές της δράσης της έπρεπε να αντιπαρατεθεί στους Λευκοφρουρούς. Αν είχε σχέσεις με την εγγλέζικη αντικατασκοπία δεν το γνωρίζω και δεν μπορώ να πω τίποτα.
Ερώτηση: Πείτε μας με λεπτομέρειες για την δράση σας στην αντικατασκοπία;
Απάντηση: Βασικά, η δράση μου ήταν να διαβάζω τις επιστολές πολιτών που έφταναν στην αντικατασκοπία. Την εργασία αυτή την διεκπεραίωνα υπό την επίβλεψη του Ιζμαΐλοφ, ο οποίος τότε ήταν κομμουνιστής. Η δουλειά μου στην αντικατασκοπία διήρκησε τρεις - τέσσερις μήνες, ίσως και περισσότερο. Δεν θυμάμαι τώρα.
Ερώτηση: Ποιος είναι ο Μουσσεβί;
Απάντηση: Ο Μουσσεβί ήταν αριστερός κομμουνιστής. Πριν από εμένα, είχε λάβει εντολή να δουλέψει στην αντικατασκοπίας, όπως με ενημέρωσε ο Ιζμαΐλοφ, και μάλιστα ήταν αναπληρωτής του διευθυντή της αντικατασκοπίας, ενώ διευθυντής ήταν ο Σιχ-Ζαμάνοφ. Ο Γκουσείνοφ μου έδωσε την εντολή να διορθώνω την δουλειά του Μουσσεβί.
Ο Μουσσεβί είχε δώσει εντολή στον Ιζμαΐλοφ και μέσω αυτού σε εμένα, να λαμβάνω γνώση των επιστολών και αν χρειαζόταν να ενημερώνω τον Μουσσεβί για τις επιστολές που έπρεπε να τύχουν προσοχής.
Ο Μουσσεβί σκοτώθηκε, κατά την γνώμη μου από μέλη του κόμματος των Μουσαβάτ, εξαιτίας της δράσης του. Αυτό έγινε στα τέλη του 19 ή στις αρχές του 20.
Ερώτηση: Ποιος μπορεί να επιβεβαιώσει πως με εντολή του «Γκουμμέτ» δουλέψατε στην αντικατασκοπία και πως φέρατε σε πέρας αυτήν την αποστολή σας;
Απάντηση: Να αναφέρω πρόσωπα, τα οποία μπορούν να επιβεβαιώσουν το γεγονός πως ειδικά με εντολή του «Γκουμμέτ» δούλεψα στην αντικατασκοπία και πως έφερα σε πέρας αυτή την αποστολή, εκτός από τους Γκουσεΐνοφ και Ιζμαΐλοφ, δεν μπορώ. Το 1920 υπ’ όψιν του γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι) του Αζερμπαϊτζάν, κατατέθηκε δήλωση για την συνεργασία μου στην αντικατασκοπία με τα μέλη του κόμματος Μουσαβάτ. Αυτή η δήλωση ήταν αντικείμενο ειδικής έρευνα στο Προεδρείο της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι) του Αζερμπαϊτζάν και αποκαταστάθηκα.
Ερώτηση: Στην αυτοβιογραφία σας αναφέρετε: «... Περίπου τον Μάρτιο του 1920, μετά την δολοφονία του Μουσσεβί, άφησα την δουλειά μου στην αντικατασκοπία και για σύντομο χρονικό διάστημα εργάστηκα στο τελωνείο του Μπακού».
Πείτε μας λεπτομέρειες για το πως αφήσατε την δουλειά σας στην αντικατασκοπία, με εντολή τίνος αφήσατε αυτή την δουλειά;
Απάντηση: Μετά από το συμβουλή του Γκουσεΐνοφ, υπέβαλλα παραίτηση στον διευθυντή της αντικατασκοπίας, πράγμα που έγινε χωρίς να συναντήσω αντίδραση. Η πραγματική αιτία της αποχώρησής μου από την αντικατασκοπία ήταν το γεγονός πως η αντικατασκοπία πέρασε στον πλήρη έλεγχο του κόμματος Μουσαβάτ. Με την βοήθεια του Γκουσεΐνοφ βρήκα δουλειά στο τελωνείο του Μπακού ως καταμετρητής. Ο Γκουσεΐνοφ εκείνο το διάστημα ήταν κάτι σαν διευθυντής της υπηρεσίας του Υπουργείου Οικονομικών της κυβέρνησης του κόμματος Μουσαβάτ και, νομίζω πως το τελωνείο ήταν στις αρμοδιότητές του.
Ερώτηση: Πείτε μας για την σύλληψή σας στην Τιφλίδα. Ποιος σας ανέκρινε και για ποιο πράγμα;
Απάντηση: Η πρώτη μου σύλληψη έγινε το 1920 στην Τφλίδα. Με συνέλαβαν μαζί με άλλους για λίγες ώρες και με απελευθέρωσαν. Κανείς, για τίποτα, δεν με ανέκρινε τότε. Δεύτερη φορά με συνέλαβαν την ίδια χρονιά στην Τιφλίδα και μαζί με τον Κολαντάντζε μας έκλεισαν φυλακή στο Κουταΐσι, όπου έμεινα προφυλακισμένος δύο, δυόμιση μήνες. Εκεί, κανείς δεν με ανέκρινε.
Ερώτηση: Στην βιογραφία σας, η οποία δημοσιεύτηκε στην Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, αναφέρεται πως τον Αύγουστο το 1920 ως αποτέλεσμα της απεργίας πείνας των πολιτικών κρατουμένων που οργανώσατε εσείς, απελαθήκατε από την κυβέρνηση των Μενσεβίκων από την Γεωργία. Είναι σωστό αυτό;
Απάντηση: Ναι, είναι σωστό.
Ερώτηση: Πού σας απέλασαν;
Απάντηση: Απελάθηκα στο σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν.
Ερώτηση: Πώς έγινε και εσάς, δραστήριο πολιτικό αντίπαλο των Μενσεβίκων, όπως ισχυρίζεστε, διοργανωτή της απεργίας πείνας των πολιτικών κρατουμένων, να σας απελάσουν οι Μενσεβίκοι στο Αζερμπαϊτζάν; Γιατί επέδειξαν τέτοια προσήνια;
Απάντηση: Δεν απέλασαν μόνο εμένα στο σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν, μα και άλλους, και μάλιστα, όπως αποδείχτηκε, από την μία πλευρά λόγω της πίεσης που ασκήσαμε με την απεργία πείνας που κηρύξαμε και, όπως πιστεύω, κυρίως λόγω της παρέμβασης της αντιπροσωπείας της Ρωσικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας στην Γεωργία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Κίροφ.
Έπιασα δουλειά σε αυτή την αντιπροσωπεία ως ταχυδρόμος.
Ερώτηση: Παραδέχεστε πως ο ισχυρισμός σας ότι διοργανώσατε την απεργία πείνας είναι ψευδής και πως στην πραγματικότητα στην φυλακή στο Κουταϊσι, ήσασταν δειλός, δεν υπακούσατε στην απόφαση των κομματικών συντρόφων και αρνηθήκατε να συμμετάσχετε στην απεργία πείνας που κήρυξαν οι κομμουνιστές; Απαντήστε.
Απάντηση: Επιβεβαιώνω πως ήμουν ένας εκ των οργανωτών της απεργίας πείνας, αλλά για λόγους υγείας με έστειλαν μαζί με άλλους στο νοσοκομείο της φυλακής, λίγες ώρες πριν την διακοπή της απεργίας πείνας.
Ερώτηση: Παραδέχεστε ότι από το 1920 η κομματική οργάνωση είχε καταγράψει αποκλίσεις για καριερισμό και βοναπαρτισμό, καθώς και αριστερίστικη απόκλιση;
Απάντηση: Πιθανόν να έχει γίνει αυτό, δεν το θυμάμαι όμως και δεν το φαντάζομαι.
Ερώτηση: Γνωρίζετε τον Σαρία; Είναι κάποιος πολύ στενός σας φίλος, τον οποίο μετά την απελευθέρωσή σας από την φυλακή τον κάνατε βοηθό σας; Είναι έτσι;
Απάντηση: Ο Σαρία είναι στενός μου φίλος και όντως μετά από την αποφυλάκισή τον πήρα βοηθό μου. Δεν έχω προσωπικούς λογαριασμούς με τον Σαρία.
Ερώτηση: Στην κατάθεσή του ο Σαρία, ισχυρίζεται πως το τελευταίο διάστημα ήταν εμφανείς σε εσάς η ροπή προς το βοναπαρτισμό και δικτατορικές συμπεριφορές. Είναι ακριβές αυτό;
Απάντηση: Είναι απολύτως ψευδές. Δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί τα λέει αυτά ο Σαρία.
Ερώτηση: Παραδέχεστε την εγκληματική ηθική σας διαφθορά;
Απάντηση: Υπάρχουν ορισμένα πράγματα. Σε αυτά είμαι ένοχος.
Ερώτηση: Γνωρίζετε τον Σαρκίσοφ; Είναι έμπιστός σας;
Απάντηση: Ναι.
Ερώτηση: Στην κατάθεσή του ο Σαρκίσοφ λέει πως βασικά λειτουργούσε ως προαγωγός. Είναι έτσι;
Απάντηση: Κάτι έκανε. Δεν θα το αρνηθώ αυτό.
Θα ήθελα να συμπληρώσω πως το ζήτημα για την δουλειά στην αντικατασκοπία το έθεσε ο Καμίνσκι το 1937 στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος και αυτή η κατηγορία εναντίον μου θεωρήθηκε αναπόδεικτη. Το ζήτημα ξανατέθηκε το 1938 στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος αλλά η κατηγορία αυτή δεν έτυχε επιβεβαίωσης.
Αναγνώστηκε, έχουν καταγραφεί σωστά τα λόγια μου.
Λ. Μπέρια.
Η ανάκριση άρχισε στις 21.00. 8 Ιουλίου 1953
Και ολοκληρώθηκε στις 9 Ιουλίου 00.35.
Ανέκρινε: Ο Γενικός Εισαγγελέας της Ε.Σ.Σ.δ. Ρουντένκο
Κατά την ανάκριση ήταν παρόν και κρατούσε τα πρακτικά:
Ο Ανακριτής ιδιαίτερα σημαντικών υποθέσεων της Εισαγγελίας της Ε.Σ.Σ.Δ.
Τσαρεγκράντσκι.
Ακριβές αντίγραφο:
Ταγματάρχης Διοικητικού Γιούρεβα
Ρωσικά Κρατικά Αρχεία Σύγχρονης Ιστορίας Κιβώτιο 17, Κατάλογος 171, Φάκελος 464, Φύλλα 5 - 11. Αντίγραφο. Δαχτυλόγραφο.
