Ένα πέτρινο δάσος με μεγαλειώδη, απόκοσμη ομορφιά ξεφυτρώνει αναπάντεχα στον Θεσσαλικό κάμπο. Χίλιοι γυμνοί βράχοι άγριοι, σιωπηλοί, δυσπρόσιτοι, γοητευτικοί, περίτεχνα γλυπτά της φύσης δημιουργούν δέος, αλλά και έκσταση. Κάποιοι όμως κατέκτησαν τις σμιλεμένες από θεία πνοή κορυφές τους για να υμνήσουν αλλά και να βρεθούν όσο ψηλότερα και κοντύτερα μπορούν στον Δημιουργό τους. Τα βράχια τινάζουν απότομα το μπόι τους πίσω από τα τελευταία σπίτια της Καλαμπάκας και δεν μπορεί παρά να νιώσεις απορία, δέος, θαυμασμό, αλλά και κάποιον αδιόρατο φόβο καθώς βλέπεις τα μοναστήρια να ισορροπούν στην κορυφή τους.
Ακολουθώντας τη διαδρομή προς τα μοναστήρια, δύο χιλιόμετρα μετά την Καλαμπάκα συναντάς το Καστράκι, ένα χωριό που οι γειτονιές του συνωθούνται αμφιθεατρικά κάτω από τον βαρύ όγκο των βράχων. Προσπερνώντας το Καστράκι ο στενός ανηφορικός δρόμος αφήνει πίσω του οριστικά την κατάφυτη περιοχή και χώνεται στην αγκαλιά των μετεωρίτικων βράχων. Το τοπίο εδώ άρχισε να δημιουργείται πριν από 60.000.000 χρόνια, όταν τα νερά που αποτελούσαν μια κλειστή λιμνοθάλασσα αυξήθηκαν πολύ, με αποτέλεσμα να βρουν διέξοδο από την κοιλάδα των Τεμπών και να χυθούν στο Αιγαίο. Στη συνέχεια οι βροχές και οι άνεμοι παρέσυραν ό,τι δεν ήταν στερεωμένο, σμιλεύοντας έτσι τα πλευρά των ψαμμιτικών βράχων που απέμειναν να ξεχωρίζουν στην άκρη της πεδιάδας.
Η ονομασία Μετέωρα δόθηκε από τον κτήτορα της Μονής Μεταμορφώσεως, όσιο Αθανάσιο, ο οποίος το 1344 ονόμασε Μετέωρο (μεταξύ ουρανού και γης) τον Πλατύ Λίθο, ονομασία που επικράτησε τελικά για όλους τους βράχους. Το αρχαιότερο μοναστήρι είναι της Παναγίας Δούπιανης, ενώ τον 14ο αιώνα φτιάχνονται τα πρώτα μοναστήρια. Ο μοναχισμός γνώρισε μεγάλη άνθηση τον 16ο αι. όταν λειτουργούσαν περισσότερες από 20 μονές.
Σήμερα όμως λειτουργούν μόνο έξι με τους μοναχούς τους να αγωνίζονται για την επιβίωση και την ανασυγκρότησή τους, ενώ από το 1988 συμπεριλαμβάνονται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Δεν χρειάζεται να είστε θρήσκος για να αφουγκραστείτε την απόκοσμη ομορφιά και το μεγαλείο των τεράστιων βράχων. Αφεθείτε στην ηρεμία και τη γαλήνη που εκπέμπουν οι μονές.
Στις υπώρειες των φυσικών γλυπτών
Πλησιάζοντας στην Καλαμπάκα από τον δρόμο που την ενώνει με τα Τρίκαλα, σύντομα θα εμφανιστούν στο βάθος του ορίζοντα οι γκρίζες σιλουέτες των τεράστιων βράχων των Μετεώρων. Σύγχρονη πόλη η Καλαμπάκα, με περιποιημένες πλατείες και καλή ρυμοτομία, αντέχει το πλήθος των χιλιάδων επισκεπτών χειμώνα - καλοκαίρι. Με το όνομα Καλαμπάκα είναι γνωστή κυρίως από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας που υπαγόταν διοικητικά στον πασά της Λάρισας. Τον 18ο αιώνα απέκτησε δικό της σχολείο και το 1854 έλαβε ενεργό μέρος στην επανάσταση της Θεσσαλίας.
Στο πέρασμα των αιώνων στάθηκε αξιόλογη η αδιάκοπη επαφή από εθνικής και πνευματικής απόψεως της Καλαμπάκας με τα Μετέωρα, καθώς είναι κτισμένη στις νότιες υπώρειες των μετεωρίτικων βράχων. Στη βόρεια πλευρά της πόλης, κοντά στα τελευταία σπίτια, ξεκινά ο ψηλότερος βράχος των Μετεώρων, ο βράχος της Αγιάς, ύψους 630 μ.
Κοντά βρίσκεται και η μεγαλόπρεπη τρίκλιτη βασιλική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου του 11ου αιώνα, στην οποία ο εξωνάρθηκας προστέθηκε τον 16ο αιώνα.
Στον νότιο τοίχο είναι εντοιχισμένα εξωτερικά πολλά αρχαία τμήματα αναγλύφων (ρόδακες, παραστάσεις, επιγραφές, ακρωτήρια κ.ά.), καθώς και ένα παλαιοχριστιανικό γλυπτό με κληματίδα. Από τον γλυπτικό διάκοσμο της βυζαντινής βασιλικής το παλαιότερο είναι το μαρμάρινο κιβώριο της Αγίας Τράπεζας που βρίσκεται μέσα στο Ιερό Βήμα. Επίσης ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μοναδικός στην Ελλάδα μαρμάρινος άμβωνας, ο οποίος υψώνεται επιβλητικός στο κέντρο του μεσαίου κλίτους, μπροστά στην Ωραία Πύλη, ο οποίος έχει ανακατασκευαστεί στο μεγαλύτερο μέρος του, έπειτα από προσεκτική μελέτη, από τμήματα του παλαιού άμβωνα. Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται από τον 12ο έως τον 16ο αιώνα και παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Επίσης, σε πολύ μικρό βάθος στο εμπρός αριστερό μέρος του κυρίως ναού έχει αποκαλυφθεί τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου.
Όμως το καύχημα της πόλης είναι τα μοναδικά στον κόσμο θεόρατα γλυπτά της, τα Μετέωρα. Η συνηθέστερη διαδρομή για να φθάσει κανείς στη θεόπνευστη αυτή περιοχή, είναι να συνεχίσει για 2 χλμ. βορειοδυτικά της Καλαμπάκας. Αρχικά θα συναντήσετε το Καστράκι, ένα χωριό αγκαλιασμένο από τους μετεωρίτικους βράχους που απλώνονται στην κατάφυτη περιοχή, ενώ πέρα, δυτικά της πεδιάδας, κυλούν τα ήρεμα νερά του Πηνειού. Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν Ηπειρώτες που εγκατέλειψαν την περιοχή τους, καθώς δεν άντεχαν το ζυγό του Αλή Πασά.
Το όνομά του οφείλεται στο βυζαντινό κάστρο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου, και ερείπιά του σώζονται μέχρι σήμερα, ενώ λίγο πριν φτάσετε στο χωριό εμφανίζεται δεξιά ένα μικρό ανηφορικό δρομάκι. Ακολουθώντας το σε λίγο θα βρεθείτε στον παλιό οικισμό ο οποίος έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός με τα πετρόκτιστα σπίτια να στέκουν σχεδόν δίπλα στους επιβλητικούς βράχους των Μετεώρων. Προσπερνώντας το Καστράκι, ο στενός ανηφορικός δρόμος χώνεται στην περιοχή των μετεωρίτικων βράχων, με το τοπίο να γίνεται υπερβατικό, με τα μοναστήρια κυριολεκτικά να κρέμονται στις κορυφές τους.
Οι μονές των Μετεώρων
Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά
Είναι το πρώτο μοναστήρι που θα συναντήσετε ανηφορίζοντας από το Καστράκι. Η μονή ξεχωρίζει εξαιτίας του σχεδιασμού της, ο οποίος προσαρμόστηκε στο μικρής έκτασης πλάτωμα στο οποίο έχει κτιστεί και έχει αλλεπάλληλα πατώματα. Στον πρώτο όροφο της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, του 14ου αιώνα, με ίχνη αγιογραφιών και κρύπτη, ενώ το καθολικό βρίσκεται στο δεύτερο όροφο. Στον τελευταίο όροφο βρίσκονται ο χώρος υποδοχής, το οστεοφυλάκιο και το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Το όνομα της μονής πιθανότατα οφείλεται σε κάποιον ασκητή του 14ου αιώνα ο οποίος ασκήτευσε στον βράχο, ενώ τον 16ο αιώνα ανακαινίστηκε από τον μητροπολίτη Λαρίσης Άγιο Διονύσιο τον Ελεήμονα και τον ιερομόναχο Νικάνορα. Το καθολικό της αγιογραφήθηκε από τον Κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη Στρελίτζα το 1527 και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σύνολα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής.
Μονή Μεταμόρφωσης του Χριστού ή Μεγάλο Μετέωρο
Βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο των Μετεώρων, στην κορυφή του υψώματος Πλατύς Λίθος, στα 534 μέτρα και η πρόσβαση σε αυτή γίνεται από 146 σκαλιά. Ιδρύθηκε το 14ο αιώνα από τον Άγιο Αθανάσιο των Μετεώρων και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στα μέσα του 16ου αιώνα. Η μονή δημιουργήθηκε ως σκήτη του Αγίου Αθανασίου των Μετεώρων στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα ο οποίος οικοδόμησε ένα ναό αφιερωμένο στην Παναγία, η οποία έγινε γνωστή ως Παναγία της Μετεωρίτισσας Πέτρας και δημιούργησε μοναστική κοινότητα με μορφή κοινοβίου.
H μονή απέκτησε προνόμια και πλήρη ανεξαρτησία, όπως οι μονές του Αγίου Όρους. Κοντά στην είσοδο του μοναστηριού βρίσκεται ο πύργος που στέγαζε τον μηχανισμό για το δίχτυ, και το κελάρι της μονής, το οποίο σήμερα λειτουργεί ως μουσείο με αντικείμενα καθημερινής χρήσης.
Μονή Βαρλαάμ
Η Μονή Βαρλαάμ ή Μονή των Αγίων Πάντων βρίσκεται απέναντι από το μοναστήρι του Μεγάλου Μετέωρου και κτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα, αλλά το όνομά της πήρε από τον ασκητή Βαρλαάμ, ο οποίος εγκαταστάθηκε στον βράχο τον 14ο αιώνα. Είναι γνωστή για το σημαντικό αρχείο που διατηρεί.
Η μονή οργανώθηκε από τους αδελφούς Νεκτάριο και Θεοφάνη από την Ήπειρο στις αρχές του 16ου αιώνα όταν το 1518 ανακαίνισαν το παρεκκλήσι των Τριών Ιεραρχών, το οποίο είχε κτίσει ο Βαρλαάμ. Το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στους Άγιους Πάντες και χρονολογείται από το 1541. Η αγιογράφησή του έγινε σε τρεις φάσεις και οι παλαιότερες αγιογραφίες φιλοτεχνήθηκαν από τον Φράγκο Κατελάνο το 1548, ενώ στο μοναστήρι θα φτάσετε ανεβαίνοντας 195 σκαλιά.
Μονή Ρουσσάνου
Δεν είναι γνωστό γιατί ονομάστηκε Ρουσσάνου, αλλά πιθανόν να πήρε το όνομά της από τον πρώτο οικιστή του βράχου ή τον κτήτορα του πρώτου ναού. Ο βράχος ήταν γνωστός ως βράχος του Ρουσσάνου ήδη από τις αρχές του 16ου αι., όταν εγκαταστάθηκαν οι κτήτορες Ιωάσαφ και Μάξιμος, οι οποίοι έχτισαν ξανά την τότε ερειπωμένη μονή. Το 1545 ανακατασκεύασαν το καθολικό, το οποίο είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος.
Η μονή παρήκμασε τον 19ο αιώνα και έγινε ερημητήριο της Μονής Βαρλαάμ. Αναστηλώθηκε τη δεκαετία του 1980 και σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι. Έχει τρεις ορόφους, με το καθολικό να είναι σταυροειδής αγιορείτικου τύπου ναός, αγιογραφημένος το 1560. Η πρόσβαση στο μοναστήρι γίνεται με σκάλα και δύο γέφυρες, οι οποίες κατασκευάστηκαν το 1930, στη θέση παλαιότερης ξύλινης γέφυρας.
Μονή Αγίου Στεφάνου
Σύμφωνα με την παράδοση, ο ασκητής Ιερεμίας ίδρυσε τη μονή στα τέλη του 12ου αι., ενώ φαίνεται να ανακαινίστηκε εκ βάθρων τον 16ο αιώνα από τον μοναχό Φιλόθεο. Η μονή πήρε τη σημερινή της μορφή τους 18ο και 19ο αι., ενώ από το 1961 είναι γυναικείο μοναστήρι. Είναι το πιο εύκολα προσβάσιμο μοναστήρι, καθώς ο δρόμος φτάνει σχεδόν στην είσοδό του.
Το παλιό καθολικό του χρονολογείται από τον 15ο αιώνα κι έχει δύο φάσεις τοιχογραφιών, με τις δεύτερες να έγιναν από τον Νικόλαο Καστρήνσιο. Δείτε το σκευοφυλάκιο-μουσείο όπου φυλάσσονται εκκλησιαστικά σκεύη, άμφια, χειρόγραφα και μεταβυζαντινές εικόνες.
Μονή της Αγίας Τριάδος
Η κατασκευή της άρχισε τον 14ο-15ο αιώνα και σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η μονή κτίστηκε από τον μοναχό Δομέτιο το 1438, όμως υπάρχουν αναφορές της μονής ότι λειτουργούσε από το 1362. Το καθολικό του μοναστηριού κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα και αγιογραφήθηκε το 1741 από τους μοναχούς Αντώνιο και Νικόλαο.
Σήμερα τραβά εύκολα την προσοχή, καθώς υπάρχει ακόμα το δίχτυ που μεταφέρει εφόδια αλλά και καμπίνα για μετακινήσεις, αφού τα 140 σκαλοπάτια που οδηγούν σε αυτό είναι στενά, ανηφορικά και λαξευμένα μέσα σε βράχο. Δείτε το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου που χτίστηκε το 1862, καθώς και το λαογραφικό μουσείο που περιλαμβάνει σκεύη και υφαντά λαϊκής τέχνης.
Κείμενο - φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
