Στις 2 Ιουνίου 1962 βάφτηκε στο αίμα η ειρηνική διαδήλωση των εργατών του εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής της πόλης Νοβοτσερκάσκ.
Καταλύτης των τραγικών αυτών γεγονότων ήταν η άθλια οικονομική κατάσταση στον «παράδεισο» της ΕΣΣΔ. Από τις αρχές της άνοιξης είχαν ήδη αρχίσει να παρατηρούνται ελλείψεις στο ψωμί και ο Χρουστσόφ τότε για πρώτη φορά αποφάσισε να αγοράσει σιτηρά από το εξωτερικό.
Τέλη Μαΐου του 1962 η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ αποφάσισε αυξήσεις της τάξεως του 30% στο κρέας και τα προϊόντα κρέατος και κατά 25% στο βούτυρο.
Οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν πως αυτό έγινε «μετά από αίτημα των εργαζομένων».
Παράλληλα, η διεύθυνση του εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής αποφάσισε μονομερώς και αυθαιρέτως να τριπλασιάσει το παραγώμενο έργο ανά εργαζόμενο, πράγμα που οδήγησε στην ραγδαία μείωση του μισθού.
Το πρωί της 1η Ιουνίου, 200 εργαζόμενοι του χυτηρίου σταμάτησαν να εργάζονται απαιτώντας αύξηση μισθών, ενώ ο διευθυντής της επιχείρησης απάντησε: «Αν δεν σας φτάνει το κρέας, να φτιάχνετε πίτες με συκώτι».
Η απάντηση αυτή ήταν η θρυαλλίδα για την έκρηξη.
Μέχρι το μεσημέρι οι απεργοί είχαν φτάσει τις 5.000, διακόπτοντας τις διαπραγματεύσεις με τις αρχές.
Την επόμενη ημέρα, 2 Ιουνίου, οι απεργοί οργάνωσαν πορεία και πήγαν στο κτίριο του Δήμου.
Μόλις ενημερώθηκε ο Χρουστσόφ για τα γεγονότα, διέταξε την «πάταξη των ταραξιών» και την είσοδο στην πόλη των ειδικών στρατευμάτων της ΚΑ.ΓΚΕ.ΜΠΕ.
Επτά από τους ηγέτες των απεργών τους εκτέλεσαν δια τουφεκισμού, άλλους 105 τους έστειλαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, απ’ όπου επέστρεψαν ελάχιστοι.
Ακολούθησε κομματική εκκαθάριση με διαγραφές στελεχών της τοπικής διοίκησης και του κομματικού μηχανισμού.
Εκείνος που δεν πυροβόλησε
Στρατιωτικός, ο οποίος έγινε ήρωας γιατί αρνήθηκε να πολεμήσει; Κι όμως.
Ο λόγος για τον ήρωα της μάχης στο Κούρσκ, αλλά και πολλών άλλων μαχών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, τον υποστράτηγο Ματβέι Σαπόσνικοφ.
Το όνομα του γράφτηκε στην ιστορία, όχι γιατί πολέμησε με γενναιότητα στο Κουρσκ, ούτε γιατί η μονάδα του ήταν η πρώτη που επιτέθηκε για την ανακατάληψη του Δνείπερου.
Ο μεγάλος του άθλος ήταν και θα μείνει αιωνίως γνωστός, γιατί αρνήθηκε να πυροβολήσει τους ειρηνικούς διαδηλωτές στο Νοβοτσεράσκ, στις 2 Ιουνίου 1962.
Ανεξάρτητα από την διαταγή που έλαβε κατ’ επανάληψη να πυροβολήσει τους διαδηλωτές τη στιγμή που διέσχιζαν τη γέφυρα του ποταμού Τουζλόφ, ο Σαπόσνικοφ αρνήθηκε κατηγορηματικά να διατάξει τους υφισταμένους του, μέλη πληρωμάτων των τεθωρακισμένων και των οχημάτων μεταφοράς προσωπικού, να πυροβολήσουν.
«Δεν βλέπω απέναντι του εκείνον τον εχθρό, στον οποίο θα έπρεπε να επιτεθούν τα τεθωρακισμένα μας», - απάντησε στο μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ Μικογιάν και έκλεισε τον ασύρματο.
Οι εργαζόμενοι στο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής του Νοβοτσερκάσκ διαδήλωναν γιατί την προηγούμενη ημέρα τους είχε ανακοινωθεί μείωση του μισθού κατά 30%, ενώ ταυτόχρονα το εθνικό ραδιοφωνικό δίκτυο της ΕΣΣΔ ανακοίνωνε την αύξηση των τιμών στα τρόφιμα κατά 30%.
Καθ΄οδόν προς το κτίριο της Επιτροπής Πόλης του ΚΚΣΕ, οι διαδηλωτές είχαν πλακάτ με πορτραίτα του Λένιν και κομμουνιστικά συνθήματα. Το μόνο «απρεπές» σύνθημα ήταν «Κάντε μορταδέλα τον Χρουστσόφ!».
Όταν οι άντρες των στρατευμάτων της ΚΑ.ΓΚΕ. ΜΠΕ άνοιξαν πυρ με τα αυτόματά τους κατά των διαδηλωτών ο Σαπόσνικοφ προσπάθησε να σταματήσει την αιματοχυσία, μα στην μονάδα εκείνη ήταν επικεφαλής ο στρατιωτικός διοικητής της περιοχής, στρατηγός Πλίεφ κι έτσι οι πυροβολισμοί συνεχίστηκαν μέχρι η πλατεία, να καλυφθεί κυριολεκτικά από τα πτώματα αντρών, γυναικών και παιδιών.
Ήταν η επανάληψη της Ματωμένης Κυριακής του 1905. Ένας νεαρός αξιωματικός μόλις είδε τι είχε συμβεί αυτοκτόνησε με το υπηρεσιακό του περίστροφο.
Ο Σαπόσνικοφ αποστρατεύτηκε αμέσως ατιμωτικά, διαγράφηκε από το ΚΚΣΕ. Ο ίδιος αμέσως μετά τα γεγονότα άρχισε να στέλνει επιστολές περιγράφοντας τα γεγονότα, σε αποδέκτες τόσο εντός της ΕΣΣΔ, όσο και στο εξωτερικό κι έτσι έγινε γνωστή αυτή η τραγωδία.
Να ένα μικρό απόσπασμα από τις πολυάριθμες επιστολές του: «Για μας τώρα είναι εξαιρετικά σημαντικό να καταλάβουν οι εργαζόμενοι και η εργαζόμενη διανόηση την ουσία του πολιτικού καθεστώτος, στα πλαίσια του οποίου ζούμε. Θα πρέπει να κατανοήσουν ότι είμαστε υπό την εξουσία της χειρότερης μορφής απολυταρχίας, η οποία στηρίζεται στη γραφειοκρατία και την στρατιωτική ισχύ». Τα αυτά λόγια του στοίχισαν διώξεις και φυλακίσεις. Κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία και μόνη χάρη στην παρέμβαση του στρατάρχη Μαλινόφσκι, συμπολεμιστή του στη μάχη του Κουρσκ, αποσύρθηκαν οι κατηγορίες.
Για όλη την υπόλοιπη ζωή του ο ηρωικός αυτός στρατηγός έψεγε τον εαυτό του, γιατί δεν έδωσε διαταγή στους άντρες της μονάδας του να πυροβολήσουν εκείνους που πυροβολούν τους διαδηλωτές. Ήταν όμως ο μοναδικός Ρώσος στρατιωτικός, ο οποίος αρνήθηκε να πυροβολήσει τους συμπατριώτες του.
Ο υποστράτηγος Σαπόσνικοφ κατάφερε να ζήσει περισσότερο από την ΕΣΣΔ, την οποία είδε να καταρρέει εν μία νυκτί. Αποκαταστήθηκε πλήρως και πέρασε τα τελευταία του χρόνια απολαμβάνοντας τον απόλυτο σεβασμό των συναδέλφων του αξιωματικών αλλά και των κατοίκων του Νοβοτσερκάσκ.
Να θυμίσουμε απλά πως κατά τη διάρκεια των γεγονότων την 1η και 2α Ιουνίου 1962 στην πόλη Νοβοτσερκάσκ της περιοχής του Ροστόφ, σκοτώθηκαν 26 άνθρωποι ενώ τραυματίστηκαν άλλοι 87. Επτά από τους επικεφαλής των εργατών εκτελέστηκαν δια τουφεκισμού, 105 στάλθηκαν στα γκουλάγκ.
