Του Μιχάλη Αγγελόπουλου*
Στη σημερινή ταλανιζόμενη Ευρώπη που προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ των αντανακλαστικών των ηγετών και των κοινωνιών που μετά τον πόλεμο ένιωσαν την μείζονα ανάγκη να ενωθούν και των νέων πραγματικοτήτων που έχει δημιουργήσει ο 21ος αιώνας, η παγκοσμιοποίηση, η οικονομική ύφεση, η κοινωνική ανέχεια, η έλλειψη ηγετικών φυσιογνωμιών παρατηρείται μια ενδιαφέρουσα, πολιτικά κινητικότητα στον Ευρωπαϊκό νησιωτικό χώρο.
Ο Οδικός Χάρτης για τη Νησιωτικότητα, το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 4ης Φεβρουαρίου του 2016 για την κατάσταση στα Ευρωπαϊκά νησιά, οι διαβουλεύσεις για τα (φορολογικά) καθεστώτα στα νησιά, η πρόσφατη μάχη για το ΦΠΑ στα ελληνικά νησιά (που συνεχίζεται), οι νέες πολιτικές για τις μεταφορές, τα ευρωπαϊκά δίκτυα, την ενεργειακή αυτοτέλεια, οι επιπτώσεις από την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, η προστασία και η ασφάλεια των συνόρων της Ευρώπης που επηρεάζει άμεσα τα νησιά αλλά και η ανάδειξη των νησιών ως αυτοτελών πολιτιστικών χώρων και τουριστικών προορισμών μας οδηγούν σε ένα κρίσιμο σημείο ανάληψης ευθύνης και πρωτοβουλιών εκφοράς συγκροτημένου "Ευρωπαϊκού" πολιτικού λόγου, επιλογή συγκεκριμένης στρατηγικής αλλά και κάλυψης στερεοτύπων και δογματισμών.
Αντί να περιμένουμε υιοθέτηση και εξειδίκευση συγκεκριμένων πολιτικών για τα νησιά πχ ρήτρα νησιωτικότητας είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να χαράξουμε εμείς ως χώρα, ως κράτος μέλος πολιτικές μέσα στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο αλλά και προτείνοντας μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να καινοτομήσουν στην Ευρώπη του σήμερα. Ας αντιστρέψουμε τη θέση μας ας σκεφτούμε όλοι τι συμβολίζει ο ελληνικός νησιωτικός χώρος για τα κράτη-μέλη και τις Ευρωπαϊκές κοινωνίες. Για όλους θεωρούμεθα και είμαστε η μείζων νησιωτική χώρα της Ευρώπης με τον μεγαλύτερο αριθμό νησιών και με μία πανίσχυρη ναυτιλία. Κάθε ελληνικό νησί συγκροτεί από μόνο του μια ιστορική και πολιτιστική πραγματικότητα, διαχρονική, που έχει ως βάση σε ό,τι βασίζεται ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός και ότι προσδιορίζεται στις ιδρυτικές συνθήκες της Ένωσης. Κάθε ελληνικό νησί, όχι μόνο τα μεγάλα, από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα προσδιορίζεται μέσα στον κόσμο από μια διακριτή ιστορία, από τον αιγιακό πολιτισμό, από την εγγύτητα του Ιονίου στη Δύση, από το δυναμισμό, τη δημιουργικότητα των τοπικών κοινωνιών της σημερινής εποχής. ''Έτσι μας βλέπουν και θεωρούμενοι σύμμαχοι και θεωρούμενοι εχθροί. Γιατί άραγε περιοριζόμαστε σε έναν πατριωτισμό άμυνας που προσπαθεί πάντοτε να προστατέψει τα εθνικά δίκαια με ένα σχεδιασμό συρρίκνωσης και λιανοντούφεκου; Γιατί ενισχύουμε, καλλιεργούμε την ψευδαίσθηση ενός κυνηγημένου Έθνους και ενός διωκόμενου κράτους που όλοι το επιβουλεύονται;
Στην ασταθή Ευρώπη των ημερών μας διαθέτουμε ένα αναξιοποίητο, ως συνήθως, όπλο, την αδιαμφισβήτητη υπεροχή μας στο νησιωτικό ευρωπαϊκό χώρο που σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη πνευματική κινητικότητα και προφανώς μιας νέας μεταρρυθμιστικής στρατηγικής για τα Ευρωπαϊκά νησιά, που θα προέρχεται από εμάς θα μας φέρει στην πρώτη γραμμή του θετικού Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Στην πρώτη γραμμή των κρατών που εκπροσωπούν τις πρώτες ανθρώπινες αξίες, τη δικαιοσύνη, την ισονομία, την ελευθερία, την δημοκρατία και την αλληλεγγύη αλλά και το Ευρωπαϊκό πολιτιστικό κεκτημένο.
Ας μην βλέπουμε πλέον παθητικά τη συνεχή υιοθέτηση μέτρων υπέρ των υπερπόντιων γαλλικών νησιών (Γουιάνα, Γουαδελούπη, Μαρτινίκα, Μαγιότ, Ρεϊνιόν και Άγιος Μαρτίνος) ζητώντας ψίχουλα και παρατάσεις (ισχύος ρυθμίσεων). Ας πρωτοστατήσουμε σε μία νέα Ευρωπαϊκή Νησιωτική Αρχιτεκτονική με βάση τη γνώση μας, την εμπειρία μας, την εξοικείωση με τον θαλάσσιο χώρο, εν τέλη με την ιστορική διαδρομή μας. Ας παίξουμε στο γήπεδό μας!
Η Ελληνική αυτή πρωτοβουλία που πρέπει να θεωρηθεί ως μία σημαία. Θα μπορούσε να βασιστεί:
α) Σε ένα στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για τα νησιά με προοπτική την διασύνδεση των μέσων που θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό εδαφικό αντίκτυπο.
β) Στην αξιολόγηση του επιπλέον κόστους της ζωής στις νησιωτικές περιοχές σε ότι αφορά το σύστημα μεταφορών για πρόσωπα και εμπορεύματα, τον ενεργειακό εφοδιασμό και την πρόσβαση στις αγορές.
γ) Σε ένα θεματολόγια για τις νησιωτικές περιοχές της ΕΕ ως προοίμιο μιας Λευκής Βίβλου για τα νησιά που θα εμπεριέχει και βέλτιστες πρακτικές και τη συμμετοχή των Εθνικών Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών.
Για να εξειδικεύσουμε την θεωρία και να προσεγγίσουμε την πράξη, στοιχεία αναφοράς θα μπορούσαν να είναι:
1) επέκταση ή προσαρμογή των διευρωπαϊκών δικτύων στα νησιά, συμπεριλαμβανόμενου του «μεταφορικού ισοδύναμου»
2) ειδικό καθεστώς στους κανονισμούς των Διαρθρωτικών και των Επενδυτικών Ταμείων (ESI Funds) της ΕΕ, για τις νησιωτικές περιοχές ή/και τα νησιά, που θα τροποποιεί ή εξειδικεύει τους κανονισμούς που πρόσφατα εγκρίθηκαν
3) ειδικό καθεστώς κρατικών ενισχύσεων
4) ειδικό φορολογικό καθεστώς και μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ
5) ρήτρα νησιωτικότητας σε όλα τα νομοθετήματα της ΕΕ και ειδική αναφορά στα νησιά στις εκθέσεις αξιολόγησης επιπτώσεων (impact assessment reports) που συνοδεύουν κάθε νέα νομοθετική πρωτοβουλία της ΕΕ
6) στήριξη κατά προτεραιότητα των έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (PCIs) που συνδέονται κυρίως με την Μάλτα και την Κύπρο (νησιά κράτη), την Κρήτη, καθώς και άλλων που μπορούν στο μέλλον να καλύψουν και τα υπόλοιπα Ευρωπαϊκά νησιά.
--
* Ο Μιχάλης Αγγελόπουλος είναι Δήμαρχος Σάμου, Πρόεδρος της Επιτροπής Νησιωτικής Πολιτικής ΚΕΔΕ και Αντιπρόεδρος στο Πανευρωπαϊκό Κονγκρεσο Δήμων και Κοινοτήτων.
